درباره‌ ۱۰ کاراکتر کارنامه سعید راد؛ از «صادق کُرده» تا «چ»

اینکه از روی اتفاق بازیگر شوی، یک موهبت است که نصیب برخی شده. اما اینکه بازیگری را تبدیل به یک اتفاق مهم کنی، ارتباط مستقیم به میزان توان و انگیزه بازیگر دارد. سعید راد، سال ۱۳۵۰ برای بازی در «خداحافظ رفیق» دعوت شد. می‌دانید که او ورزشکار بوده و این مسئله در انتخاب او بی‌تأثیر نبوده است.

راد اما در همان گام اول نشان داد الفبای بازیگری را می‌داند و به همین خاطر به زودی امتیاز «بدن خوب» یکی از ویژگی‌ها شد و نه همه آن. در کارنامه سعید راد نقش‌های متنوع کم دیده نمی‌شود اما این ۱۰ مورد شاخص‌تر از بقیه است. درباره هر کدام و راز ماندگاریشان نوشته‌ایم...

خسرو؛ خداحافظ رفیق

سال تولید: ۱۳۵۰

چه کسی ساخت: ناصر تقوایی

شناسنامه کاراکتر: داستان «خداحافظ رفیق» درباره سه دوست است که تصمیم می‌گیرند یک شب از یک جواهرفروشی سرقت کنند. سردسته این تصمیم ناصر (زکریا هاشمی) است اما زیر قولش می‌زند و خسرو و جلال را رها می‌کند. آنها برای گرفتن حقشان وارد دوئل می‌شوند و ... خسرو در این فیلم نماد جوان‌های جاه‌طلبی است که می‌خواهند ره صد ساله را یک شبه بروند.

موقعیت بازیگر: «خداحافظ رفیق» سرآغاز بازیگری سعید راد در سینماست. خودش بارها تعریف کرده که چطور از ورزش به سمت سینما کشیده شده. بازی او در سینما مقارن شد با فیلمی که یکی از سردمداران موج نو است. همین باعث شد راد با فیلمهای خاص‌پسند هم شناخته شود.

راز ماندگاری: استایل سعید راد که در ورزش به ورزیدگی و زیبایی رسیده بود و یکی از مشخصه‌های اصلی بازیگر است، از جمله امتیازهای او در «خداحافظ رفیق» است. کارگردان به‌قاعده از این مشخصه استفاده کرده. ضمن آنکه راد در این فیلم نشان داد در استفاده از میمیک متبحر است.

امیر؛ صبح روز چهارم

سال تولید: ۱۳۵۱

چه کسی ساخت: کامران شیردل

شناسنامه کاراکتر: امیر جوانی آس و پاس است که در آبادان با یک ماشین سرقتی از رانندهای (جلال پیشواییان) در جاده سبقت میگیرد و همین باعث درگیری و درنهایت مرگ ناخواسته راننده عصبانی میشود. امیر به تهران و پیش معشوقهاش زری و دوستانش بازمیگردد و زندگی بیهدف خود را با گذراندن با اطرافیانش و پرسه در خیابانها و سرقت دنبال میکند تا اینکه با مدرکی که از او در محل وقوع قتل به جا مانده است، تحت تعقیب پلیس قرار میگیرد.

موقعیت بازیگر: سعید راد بعد از «خداحافظ رفیق» در پنج فیلم بازی کرد و در محافل سینمایی بازیگر شناخته شدهای بود.

راز ماندگاری: امیر چهرهای آشناست اما نه از جنس قهرمانهای یکهبزن سینمای آن زمان. او زخم خورده جامعه است و به سبک خودش دنبال پس گرفتن حقش است! بازی یکدست و بینقص راد در نمایش لاقیدی این شخصیت باعث شده مخاطب با یک شخصیت ماندگار مواجه باشد. به یاد بیاورید موقعیت راد را در صحنهها تعقیب و گریز تا بدانید از چه میگوییم.

صادق؛ صادق کرده

سال تولید: ۱۳۵۱

چه کسی ساخت: ناصر تقوایی

شناسنامه کاراکتر: صادق در فیلم «صادق کرده» نماید غیرت است. او بعد از اینکه زنش مورد تجاوز قرار میگیرد و به قتل میرسد به سیم آخر میزند و بدون توجه به قانون سراغ مظنونین (رانندههای کامیون) میرود.

موقعیت بازیگر: هفت فیلم بازی کرده بود که «خداحافظ رفیق» و «صبح روز چهارم» خاصپسندترین آنها بودند. سعید راد نشان داده بود در نمایش شمایل قهرمان صاحب تبحر است و به همین خاطر ناصر تقوایی او را برای نقش صادق برگزید.

راز ماندگاری: صادق کرده صاحب یک قهوهخانه در مسیر اندیمشک و اهواز است. یک شب در غیاب صادق راننده کامیونی به زن صادق تجاوز میکند و او را به قتل میرساند. صادق بدون توجه به قانون، خودش دست به کار میشود و ۹ راننده کامیون را به گمان اینکه یکی از آنها قاتل زنش است میکشد. راد در نمایش این نقش گرفتار اغراق نمیشود بلکه با تمام اجزای بدن و میمک صورت، غیرت خود را نشان میدهد و خشم فروخوردهاش را به باور مخاطب مینشاند.

علی خوش دست؛ تنگنا

سال تولید: ۱۳۵۲

چه کسی ساخت: امیر نادری

شناسنامه کاراکتر: علی نماد جوانهایی است که نمیخواهند حرف زور بشنوند. او به خاطر همین خصلت از همه جا رانده میشود و در شهر تنها میماند. در همان صحنه ابتدایی دوربین روی سطح خیابان قرار دارد تا کارگردان حس خفقان را منتقل کند و بگوید شخصیت در چه تنگنایی قرار گرفته است.

موقعیت بازیگر: سعید راد ۱۲ فیلم تا پیش از «تنگنا» بازی کرده بود. او در این زمان بازیگری مطرح و توانمند لقب داشت.

راز ماندگاری: شخصیتی که امیر نادری خلق کرد، با قهرمانهای آن زمان تفاوت اساسی داشت. علی خوش دست گرفتار نامرادیها میشود و آنچه در نهایت تطهیرش میکند پایبندی به یک عشق است. سعید راد در این فیلم کارش از آن جهت سخت بوده که ابتدا روایتگر شخصیت سرخوش است و در ادامه باید حال یک آدم سرخورده و تنها را نمایش دهد. علی خوش دست شمایل سینمایی سعید راد در دهه پنجاه است و بعد از بازی در این فیلم، به همراه بهروز وثوقی به بازیگران اصلی موج نوی دهه ۵۰ تبدیل شد.

کولی؛ سفر سنگ

سال تولید: ۱۳۵۶

چه کسی ساخت: مسعود کیمیایی

شناسنامه کاراکتر: کولی یک قهرمان تأویلپذیر است که مشخصترین برداشت از آن، ظلمستیزی و آزادگی است. مسعود کیمیایی شمایل کولی را در چهره و قامت سعید راد دید که پیش از آن نقش قهرمان کم بازی نکرده بود. کیمیایی «سفر سنگ» را درست در اوج اعتراضهای همهجانبه به حاکمیت وقت ساخت. داستانش را به روستایی برد که اربابی ظالم دارد، مردم را چپاول میکند و اجازه نمیدهد سنگ تراشیده برای آسیاب را به ده بیاورند. کولی اما نترس است و دلش لک میزند برای مبارزه. وقتی پا به روستا میگذارد، فریاد برمیآورد، نهیب میزند و مردم را از رخوت بیرون میآورد.

موقعیت بازیگر: سعید راد زمانی در «سفر سنگ» بازی کرد که تبدیل به چهرهای شناخته شده بود و ۲۶ فیلم در کارنامه داشت.

راز ماندگاری : آرمانخواهی و زیر بار نرفتن کولی از او قهرمانی خواستنی ساخت که در بحبوحه اعتراضهای مردمی در اواخر دهه ۵۰ همراه خیلیها شده بود. بازی سعید راد به گونهای بود که یک قهرمان با اراده و قدرتمند را عینیت بخشید.

علی؛ ساخت ایران

سال تولید: ۱۳۵۷

چه کسی ساخت: امیر نادری

شناسنامه کاراکتر: «ساخت ایران» همکاری دیگر سعید راد و امیر نادری است. این بار فیلم در آمریکا ساخته شد و داستان جوانی را روایت کرد که در ینگه دنیا وارد مبارزات بوکس شده. علی بیخبر از هیولاهای اطراف به دام گروهی میافتد که از او میخواهند شکست بخورد اما نمیپذیرد و عاقبت تلخی پیش رویش قرار میگیرد. علی نماد جوانمردی و غیرت است که این بار نمودش را در کشوری بیگانه شاهدیم.

موقعیت بازیگر: «ساخت ایران» سی و سومین فیلم کارنامه سعید راد است. او با تجربه زیاد وارد این فیلم شد اما به چند دلیل اتفاقی که باید برای فیلم رقم نخورد. مهمترین دلیل این بود که امیر نادری هنوز فضای سینمای آمریکا را نمیدانست. علاوه بر آن، فیلم در حین ساخت با مشکل مالی مواجه میشود و تولید به تأخیر میافتد. این اتفاق فرامتن به وضوح تأثیرش را بر کیفیت «ساخت ایران» میگذارد.

راز ماندگاری: با همه ایرادهای فیلم اما سعید راد باز هم در ارائه شمایل یک قهرمان موفق عمل کرد. بازی در نقش بوکسور را باورپذیر اجرا کرد و تمام احساس او را به مخاطب انتقال داد.

دوست محمد؛ دادشاه

سال تولید: ۱۳۶۲

چه کسی ساخت: حبیب کاووش

شناسنامه کاراکتر: فیلم محصول سالهای آغازین انقلاب است. دورانی که فیلمهایی با موضوع مبارزه علیه استعمار زیاد ساخته میشد. در این میان «دادشاه» موقعیت ویژهای داشت و با استقبال بیشتری مواجه شد. سعید راد نقش دوست محمد بلوچ را بازی میکرد که در مخالفت با اصل چهار و مجریان آن در زاهدان یکی از حامیان اصل چهار به نام سردار درانی را به دار میکشد. ژاندارمها روستای محل سکونت دادشاه را میسوزانند و همسرش را به اسارت میبرند. دادشاه به پاسگاه حمله میبرد و یک گروه ارتشی را که برای دستگیری او آماده شدهاند تار و مار میکند.

موقعیت بازیگر: یک سال پیش از آن «برزخیها» را بازی کرده بود که در اوج استقبال توقیف شد. او بازیگری محبوب بود...

راز ماندگاری: سعید راد همه احساسات جماعتی که از حرف زور عاصی بودند را در بازیاش نشان داد. نگاه نافذ، حرکات با تحکم و نوع مبارزاتش از او یک قهرمان واقعی ساخت و باعث شد دادشاه تبدیل به شخصیتی محبوب و سمپات شود.

خلبان؛ عقابها

سال تولید: ۱۳۶۳

چه کسی ساخت: ساموئل خاچیکیان

شناسنامه کاراکتر: زندهیاد خاچیکیان «عقابها» را بر اساس یک داستان واقعی ساخت. فیلم درباره اتفاقی است که برای خلبان، یدالله شریفی راد رخ داد: در جنگ ایران و عراق یک هواپیمای ارتش ایران، پس از انجام مأموریتی در خاک عراق، مورد حمله عراقیها قرار میگیرد و در کردستان عراق سقوط میکند. خلبان با چتر نجات فرود میآید. گروهی از نظامیان در پی دستگیری او هستند. خلبان به کمک یک تکاور ایرانی که برای انجام مأموریتی با لباس مبدل وارد کردستان عراق شده، نجات مییابد.

موقعیت بازیگر: با «برزخیها» و «دادشاه» به نظر میرسید در سینمای پس از انقلاب موقعیتی تثبیت شده دارد. این ثبات پیش مخاطب عام وجود داشت اما پیش همه مسئولان نه! راد بعد از این فیلم تا سالها جلوی دوربین قرار نگرفت.

راز ماندگاری: استایل سعید راد انطباق کامل با فیلمهای قهرمانمحور دارد. او در «عقابها» هم از این ویژگی بهره برد؛ وانگهی این بار صحبت از دفاع است و اتفاق همگانی بر سوژه فیلم وجود دارد. بازی راد به همراه فروش بالای فیلم، «عقابها» را در کارنامهاش یگانه کرده است.

اسکندر؛ دوئل

سال تولید: ۱۳۸۲

چه کسی ساخت: احمدرضا درویش

شناسنامه کاراکتر: داستان حول یک گاوصندوق میچرخد. در بحبوحه جنگ عدهای تلاش میکنند از خروج یک گاوصندوق از کشور جلوگیری کنند. زینال (پژمان بازغی) در این بین به حسن نیت آنها شک کرده. گاوصندوق در اروند غرق میشود و زینال اسیر میشود. داستان فیلم ۲۰ سال بعد و پس از آزادی زینال ادامه مییابد و در حین درگیری برای تصاحب صندوق و درگیری بین زینال و اسکندر (سعید راد) حقایقی کهنه آشکار میشود.

موقعیت بازیگر: سعید راد دو دهه بازی نکرد و در ایران نبود! او بازگشتی قدرتمند به سینما داشت و بازیاش خاطرات خوش گذشته را زنده کرد.

راز ماندگاری: سعید راد در این دو دهه نهتنها بازیگری را فراموش نکرده بود که انگیزهای مضاعف داشت. او اسکندر را فارغ از کلیشهها بازی کرد؛ به موقع آرام بود و در جای مناسب فریاد میکشید. این بار هم ویژگی بارزش که برخورداری از تناسب اندام مناسب بازیگری است، به کمکش آمد و جلوی دوربین تواناییاش را در این زمینه هم به رخ کشید.

تیمسار فلاحی؛ چ

سال تولید: ۱۳۹۲

چه کسی ساخت: ابراهیم حاتمی‌کیا

شناسنامه کاراکتر: تیمسار فلاحی از شخصیتهای برجسته انقلاب و دفاع مقدس است و ابراهیم حاتمی‌کیا بخش کوچکی از زندگی او را در فیلم «چ» تصویر کرد. این بخش مربوط است به حضور تیمسار در غرب کشور بر سر ماجرای غائله پاوه.

موقعیت بازیگر: سعید راد ۱۰ سال بعد از درخشش در «دوئل» بازیگر فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا شد. راد تجربه بازی در فیلم دفاع مقدسی داشت، با اینحال وقتی خبر آمد راد قرار است نقش تیمسار فلاحی را بازی کند، این سؤال پیش آمد که حاصل کار چه میشود.

راز ماندگاری: نقش سعید راد در فیلم «چ» کوتاه است اما بازیاش به اندازه است و به معرفی شخصیت تیمسار فلاحی به مخاطب کمک میکند. خود فیلم «چ» هم بازگشت حاتمی‌کیا به روزهای اوج است. او در این فیلم تبحر خود در ساخت فیلم بیگ پروداکشن را اثبات کرد. نقش تیمسار فلاحی در فیلم «چ» جزء بازیهای خوب سعید راد است. او به رغم کوتاه بودن نقش با نوع نگاه، حرکت بدن، مواجهه با اطرافیان و ... صلابت تیمسار فلاحی را به نمایش گذاشت.

منبع: هفت صبح

72