تقابل های تاریخی ایران و عراق / یوزهای ایران در اردن چه می‌کنند؟

عصر امروز - پنج شنبه - بازی ایران و عراق در چهارچوب بازی‌های انتخابی جام‌ جهانی در اردن برگزار می‌شود.

نا آرامی‌های عراق اردن را میزبان بازی‌ها کرد

اینکه چرا اردن برای میزبانی این بازی در نظر گرفته شده است خود داستانی مفصل است.

28 مرداد امسال، فدراسیون جهانی فوتبال در نامه‌ای رسمی خطاب به عبدالخالق مسعود، خبر از موافقت فیفا با میزبانی عراق در رقابت‌های رسمی فوتبال داد. اما با آغاز ناآرامی‌های داخلی و گسترش اعتراض‌ها در شهرهای عراق، میزبانی این کشور را به مخاطره انداخت.

رئیس فیفا، هم‌زمان با اعلام میزبانی مجدد عراق تذکر داده بود که موافقت سازمان تحت امر او با برگزاری دیدارهای عراق در مرحله مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۲ در ورزشگاه بصره تا "اطلاع ثانوی" اعتبار دارد و به محض "وخامت احتمالی اوضاع امنیتی" در شهرهای بصره، اربیل و کربلا نیز در آن تجدید نظر خواهد شد.

این تجدید نظر روز ۱۵ آبان رخ داد. فدراسیون جهانی فوتبال به دلیل آن‌چه احتمال ایجاد "مشکلات امنیتی" به دلیل "بروز ناآرامی‌ها" دانسته بود، میزبانی عراق از دو تیم ملی بحرین و ایران را لغو کرد.

دلیلی که احتمالا بتوان به عنوان انگیزه انتخاب فدراسیون فوتبال عراق دانست، تعداد قابل توجه تماشاگران عراقی در این کشور است. اردن میزبان پناهجویان عراقی است که پس از سقوط صدام حسین از این کشور گریختند.

اردن هرساله به مناسبت سالروز اعدام صدام حسین، صحنه تجلیل از رهبر سابق عراق است. تا جایی که برخی برای آن‌چه "شهید امت عربی" (صدام حسین) می‌خواندند، گوسفند و شتر قربانی می‌کنند.

این نخستین بار نیست که اردن میزبان بازی‌های تیم ملی عراق مقابل ایران می‌شود. سال ۲۰۰۷ تیم ب ایران با سرمربی‌گری پرویز مظلومی در اردن موفق به شکست دادن تیم ملی عراق شد. دو گل ایران را حسین بادامکی و هاشم بیک‌زاده زدند. همان روز روی سکوهای ورزشگاه بنرهایی در حمایت از حزب بعث و پلاکاردهای حمایت از صدام حسین در دست هواداران عراقی به چشم می‌خورد.

سال ۲۰۱۰ باز هم در همان بازی‌های غرب آسیا و به میزبانی شهر امان، ایران با همان نتیجه دو بر یک، عراق را شکست داد. این بار جلال حسینی و محمد غلامی گل‌زن‌های ایران بودند. این بار هم ورزشگاه لبریز از شعارهایی در حمایت از صدام حسین بود.

** تاریخچه بازی های دو کشور

در بازی‌های رسمی، فقط دو بار تیم ملی ایران را شکست داده است؛ انتخابی جام جهانی ۱۹۹۴ در دوحه و جام ملت‌های آسیا ۱۹۹۶ در امارات. بازی معروف در جام ملت‌های ۲۰۱۵ ایران در ضربات پنالتی شکست خورد که در آمار و ارقام فیفا، جزو تساوی‌ها می‌گنجد، نه پیروزی عراق و شکست ایران.

ایران سه بار در بازی‌های دوستانه مقابل عراق مغلوب شده که آخرین بار ۲۸ اسفند سال ۹۵ در ورزشگاه آزادی و با مربی‌گری کارلوس کی‌روش بود.

شاید برای همین است که به جز دو بار، بازی‌های این دو همسایه پر گل نشد. یک بار سال ۱۳۴۲ که تیم ملی ایران در ورزشگاه امجدیه عراق را در مقدماتی المپیک ۱۹۶۴ چهار بر صفر شکست داد. مرتبه دوم سال ۱۳۵۱ در ورزشگاه ملی بانکوک و در جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۲ که ایران سه بر صفر با هت‌تریک حسین کلانی برنده شد.

باقی بازی‌ها بسیار شبیه به هم است؛ پیروزی‌های خفیف دو بر یک با یازده بار تکرار برای هر دو تیم در صدر این نتایج قرار دارند.

دیدار با عراق همیشه برای تیم ملی ما حساس بوده ولی حالا و پس از شکست مقابل بحرین در بازی قبلی، این دیدار حساسیتی دوچندان پیدا کرده است.

**ایران و عراق؛ از جنگ تا اتحاد

به بهانه دیدار امروز نیم نگاهی می‌اندازیم به روابط سیاسی ایران و عراق و تقابل هایی که در تاریخ معاصر داشتند:

برقراري روابط سياسي با ايران باز مي‌گردد. با اين حال دولت عراق كه در اين زمان تحت حمايت انگلستان قرار داشت، نخست از اواسط سال 1310 با ارسال چندين يادداشت اعتراض به دولت ايران، مأموران گمرك و نيروي دريايي ايران را متهم به ناديده گرفتن مقررات سازمان بندر بصره و تجاوز به حق حاكميت عراق در آبهاي اروند رود نموده و سپس در سال 1313 به منظور جلوگيري از اعمال حاكميت ايران بر اروند رود به جامعه ملل شكايت برد. پس از آنكه جامعه ملل طرفين را به مذاكره مستقيم دعوت نمود، سرانجام در 13 تير 1316 طي قراردادي كه ميان دو كشور منعقد گرديد، حق كشتي‌راني در سراسر اروندرود به استثناي پنج كيلومتري از آبهاي آبادان تا خط تالوگ به دولت عراق واگذار گرديد .

كودتاي عبدالكريم قاسم با عقايد افراطي و چپگرايانه در 1337 كه در درجه نخست به خروج عراق از پيمان و انتقال مركزيت آن از بغداد به آنكارا انجاميده بود، ترس شديد شاه ايران را نيز در پي داشت.

روابط نامطلوب دو كشور با اين كودتا و قوت يافتن پان‌عربيسم و گرايشات افراطي عربي در نظام سياسي عراق آغاز شد. در اين دوره اختلافات مرزي دو كشور افزايش يافت و علاوه بر ادعاي حاكميت عراق بر خوزستان، تشكيل جبهه آزادي بخش خوزستان و مسأله كردها، اختلاف ايدئولوژيك نيز بر روابط دو كشور سايه انداخت. اگرچه ايران 17 روز پس از كودتاي قاسم، رژيم وي را به رسميت شناخت ولي اين اقدام مانع از ابراز سياستهاي تند و خصمانه قاسم نسبت به ايران نگرديد. زيرا قاسم هيچ يك از قراردادهاي مرزي و تعهدات حكومت پيشين عراق درباره اختلافات آبي با ايران پايبند نبود. سرانجام در آذر 1338 يك بار ديگر اروند رود به بحراني حاد در روابط ايران وعراق مبدل گشت. عبدالكريم قاسم در كنفرانسي مطبوعاتي ادعا كرد كه «عراق در سال 1316 تحت فشار جدي قرار داشته و ناچار شده است كه حاشيه‌اي به عرض پنج كيلومتر از اروند‌رود را به ايران واگذار نمايد و اين عمل عراق يك نوع بخشش بوده است، نه استرداد يك حق مكتسبه.

** آرامش پس از طوفان

با سقوط حكومت عبدالكريم قاسم در 19 بهمن 1341 و به قدرت رسيدن رژيم‌هاي ميانه‌رو عبدالسلام عارف و عبدالرحمن عارف، تا حدي از تنش موجود در روابط دو كشور ايران وعراق كاسته شد، اما اختلافات دو كشور در حوزه‌هاي پيشين همچنان پابرجا باقي ماند.

آرامش و چالش در روابط دو كشور تا هنگام قدرت يافتن حزب بعث در عراق (26 تير 1347) ادامه يافت. اما باحاكم شدن رژيم بعث در عراق،‌دوره‌ ديگري از تيرگي روابط ميان دو كشور آغاز گرديد.

از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۳ در مرزهای ایران و عراق بیش از ۶۰ مورد درگیری کوچک و بزرگ به‌وجود آمد. جنگ با سلاح‌های سنگین در مرزهای غربی کشور حکایت از شدت و جدیت چالش بین تهران و بغداد بود.

در سال ۱۳۵۰ بیست و دو درگیری مرزی با استفاده از توپخانه روی داد.

در سال ۱۳۵۱ شصت مورد درگیری نظامی همراه با توپ و تانک و توپ‌های صحرایی رخ داد.

در سال ۱۳۵۲ دوازده نبرد مرزی روی داد که خونین‌ترین آن در روز ۲۱ بهمن ۱۳۵۲ اتفاق افتاد. در این نبرد ۴۱ ایرانی کشته و ۸۱ نفر زخمی شدند و تلفات عراقی‌ها به بیش از ۴۰۰ نفر اعلام شد.

در سال ۱۳۵۳ بیش از ده درگیری نظامی روی داد که هواپیماهای جنگنده در آن شرکت داشتند.

در مجموع قبل از شروع رسمی جنگ ۱۰۴ مورد برخورد نظامی کوچک و بزرگ بین ایران و عراق روی داد.

** جنگ ایران و عراق

این دوره که بیش از ۸ سال به طول انجامید، دوره جنگ نظامی مستقیم و وسیع بین این دو کشور همسایه و مسلمان بود. در طی این جنگ دو کشور متحمل تلفات و مجروحان زیادی شدند. افراد زیادی به اسارت گرفته شدند و خسارات بسیار زیادی به هر دو کشور به خصوص ایران وارد آمد. بنابر آمار منتشر شده ویکی پدیا ، در طی جنگ ۳۷۵٬۰۰۰ عراقی کشته و زخمی شدند. امار دقیقی از کشته شدگان ایرانی در دست نیست اما بیش از ۵۵۰٬۰۰۰ ایرانی نیز تلفات ایران در این جنگ برآورد شده‌است.

شورای امنیت در تاریخ ۱۸ آذر۱۳۷۰ مصادف با ۹ دسامبر۱۹۹۱ طی گزارشی که از جانب دبیرکل وقت سازمان ملل متحد دریافت کرده بود، عراق را به عنوان متجاوز جنگ معرفی کرد. این شورا همچنین عراق را موظف به پرداخت غرامت جنگ به ایران نمود.

**ازسال ۲۰۰۳ تاکنون: به‌سوی اتحاد

این دوره مصادف است با اشغال عراق توسط آمریکا و ناتو و سقوط حکومت بعث و آغاز دوره‌ای نوین در تاریخ عراق. روابط دو کشور در این دوره بخصوص بعد از سال ۱۳۸۶ خوب و نزدیک بوده‌است. زائران بسیار زیادی از ایران به عراق و بالعکس برای زیارت حرم ائمه شیعه سفر کرده‌اند. با توجه به اینکه اکثریت جمعیت و مسئولان عراقی شیعه هستند، دو کشور روابط سیاسی و اجتماعی نزدیکی برقرار نموده‌اند و مسئولان دو کشور نیز سفرهای زیادی به کشور مقابل داشته‌اند. همچنین روابط اقتصادی دو کشور با گسترش مواجه شد؛ به طوری که در سال ۱۳۸۷ به ۴ میلیارد دلار رسید.

**حذف روادید بین دو کشور

در سال ۲۰۱۹ در پی مذاکرات بین ایران و عراق توافق شد تا روادید بین ایران و عراق رایگان باشد. بر این اساس از تاریخ ۲۰ فروردین ۱۳۹۸ دیگر ایرانیان برای سفر به عراق لازم نیست مبلغ ۵۰ دلار روادید را پرداخت کنند.

**درگیرهای اخیر عراق

در پی نا آرامی‌های چند ماه اخیر در عراق، کنسولگری ایران در کربلا مورد اهانت جمعی از معترضین قرار می‌گیرد، بر اساس برخی تصاویر منتشر شده در فضای مجازی افراد ناشناس در اطراف کنسولگری ایران در کربلا حضور پیدا کرده و ضمن سنگپرانی به ساختمان این کنسولگری اقدام به آتش‌افروزی کردند که البته چند ساعت بعد پلیس عراق از تحت کنترل بودن اوضاع خبر می‌دهد.

حالا با این فراز و فرودهای تاریخی، ایران و عراق بار دیگر به مصاف هم می‌روند. ترس از تنش میان هواداران، بازیکنان را واداشت تا نمایشی از دوستی ارائه دهند.

فارغ از نتیجه بازی امروز، آنچه مهم است، حفظ پیوند دو همسایه‌ای است که هرچند گریزی از رقابت ندارند اما قطعا دشمن هم نیستند.

22