روزنامه «کیهان» ۷۸ساله شد

کیهان از قدیمی‌ترین روزنامه‌های ایران است. نخستین شماره آن در خرداد ۱۳۲۱ در تهران منتشر شد و سه بار طعم توقیف را در سال ۱۳۲۲ چشید. بعد از آن این یومیه سراسری به‌طور مستمر منتشر شده‌است. در رتبه‌بندی روزنامه‌های ایران بر پایه عملکردشان در بازهٔ نیمه دوم ۱۳۹۴ توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ کیهان با ۷۰ امتیاز، رتبهٔ هشتم را داشت.

عصر روز چهارشنبه ۶ خرداد ۱۳۲۱، روزنامه‌ای در تهران نخستین شماره خود را منتشر کرد که بالای صفحه اول آن در وسط نام «کیهان» به چشم می‌خورد.

قبل از آن روزنامه‌ای منتشر شد به نام «آینده ایران» که کار خود را از سال ۱۳۰۷ شروع کرده بود و مدت‌ها اداره آن بر عهده عبدالرحمن فرامرزی بود. وی بعد از چندی روزنامه «بهرام» را به چاپ رساند که سردبیر آن مصطفی مصباح‌زاده بود. این نشریه، زمینه همکاری فرامرزی با مصباح‌زاده برای انتشار «کیهان» شد.

تولد کیهان

سال ۱۳۲۱ شمسی در یکی از محل‌های تهران ـ کوچه میرزا محمود وزیر، پایین‌تر از چهارراه سرچشمه ـ جمع کوچکی در یک ساختمان دو طبقه در تدارک یک روزنامه جدید مشغول بودند. تعداد نشریات یومیه در آن روزها خیلی نبود. معروف‌ترین آنها «اطلاعات» (انتشار در ۱۹ تیر ۱۳۰۵) بود که توسط عباس مسعودی منتشر می‌شد. شاید همین هم عاملی برای بستن نطفه یک روزنامه «رقیب» شد.

طبقه اول این ساختمان یک دستگاه چاپ ملخی، یک میز حروف ریز و درشت سربی و.... همه لوازم مورد نیاز و موجود آن روز برای چاپ را در خود جای داده بود. طبقه دوم هم یک اتاق برای تحریریه و یک اتاق برای کارکنان داشت.

دکتر مصطفی مصباح‌زاده یکی از جوانان تحصیلکرده آن روز در کنار عبدالرحمان فرامرزی که از روزنامه‌نگاران صاحب قلم و شناخته شده بود روزهای بسیاری را به همراه بیست نفر خبرنگار، عکاس، چاپچی، کارمند و مستخدم تلاش کردند تا بتوانند یک نشریه یومیه را منتشر کنند و بالاخره عصر روز چهارشنبه ۶ خرداد ۱۳۲۱ موفق شدند نخستین شماره «کیهان» را در دو هزار نسخه چاپ کنند.

کیهان در چهار صفحه پنج ستونی در قطع ۴۵ در ۳۰ تولد یافت. سرمقاله شماره نخست کیهان از مرام و خط مشی خود چنین یاد کرده است:‌ «چون نویسندگان روزنامه کیهان، همان کسانی هستند که برای مدت دو ماه نشریه «بهرام» را منتشر ساختند، گمان می‌کنم محتاج نباشند که مرام خود را از سر نو گوشزد کنند.»

سرمقاله که به قلم عبدالرحمن فرامرزی نگاشته شده با عنوان «روزنامه کیهان» چهار محور مبانی و اصول کار خود را چنین داده است:

۱ـ طرفداری از قدرت حکومت مرکزی.

۲ـ ایارن دارای حکومت مشروطه و عدالت‌پیشه باشد.

۳ـ سلامتی بدن مقدم بر همه چیز است.

۴ـ آینده ایران در دست جوانان تحصیلکرده است.

توقیف برای روزنامه تازه‌کار

روزنامه یومیه کیهان در چهار صفحه تا شماره ۱۶۰ (۱۶ آذرماه ۱۳۲۱) ادامه می‌یابد تا اینکه در روز ۱۷ آذرماه ۱۳۲۱ مردم مجلس را اشغال کردند و تظاهراتی علیه نخست‌وزیری قوام انجام گرفت. رئیس دولت وقت هم دستور داد تمام مطبوعات ایران توقیف شود و فقط یک روزنامه به نام «اخبار روز» زیر نظر حسینقلی مستعان یومیه چاپ می‌شد.بعد از یک ماه توقیف کل مطبوعات از جمله کیهان مجدداً شروع به چاپ کردند. اولین شماره دوشنبه ۲۱ دی‌ماه ۱۳۲۱ شماره ۱۶۱ پس از توقیف چاپ شد. از شماره ۱۶۱ عنوان سمت راست بالای صفحه به این ترتیب چاپ شد، صاحب‌امتیاز و مدیر مسئول دکتر مصطفی مصباح‌زاده این وضع ادامه داشته تا توقیف روزنامه کیهان و انتشار مجدد «بهرام» به جای کیهان که صاحب‌امتیاز و مدیر مسئول آن عبدالرحمن فرامرزی بود.

افزایش صفحات و تیراژ

در سال ۱۳۲۸ کیهان به ۶ و ۸ صفحه رسید. برای گسترش امکانات حروفچینی در سال ۱۳۳۵ دو دستگاه ماشین انترتایپ خریداری شد که تا پایان سال‌های ۵۰ به ۱۶ دستگاه رسید.‌ در دی ماه سال ۱۳۵۳، در موسسه کیهان ۱۲۰۰ نفر کار می‌کردند و تیراژ آن به حدود ۲۰۰ هزار نسخه رسید که یک سوم آن در تهران فروخته می‌شد.‌ تیراژ کیهان در سال ۱۳۵۵ به ۳۰۰ هزار نسخه رسید و طبق نظرسنجی‌ها، حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر آن را می‌خواندند.در این هنگام تعداد کارکنان کیهان در تهران به ۱۵۰۰ نفر و رقم کارکنان کیهان در شهرستان‌ها تا ۱۲۰۰ نفر افزایش پیدا کرده بود.

تولد کیهان سلطنت‌طلبان

مصباح‌زاده مدیر کیهان کمی قبل از سقوط رژیم پهلوی، به خارج کشور رفت و امور روزنامه را به پسرش سپرد.

کیهان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل فرار مصباح‌زاده به عنوان یکی از اموال بیت‌المال در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت و سرپرستی آن به عهده نماینده منتخب ولی فقیه گذاشته شد.

پس از این اتفاق، مصباح‌زاده جمعی از نویسندگان و روزنامه‌نگاران متواری به خارج از ایران را گرد هم آورد و روزنامه‌ای به نام «کیهان در تبعید» را به صورت هفتگی در لندن منتشر کرد. این روزنامه ضدانقلاب بعدها به «کیهان لندن» و یا «کیهان سلطنت‌طلبان» مشهور شد.

مصباح‌زاده آذر ماه ۱۳۸۵ در ۹۷ سالگی در آمریکا درگذشت. پس از مرگ او، کیهان لندن ۷ سال دوام آورد تا اینکه در شهریور ۱۳۹۲ برای همیشه به انتشار خود خاتمه داد.

تغییر نوبت چاپ

کیهان تا اردیبهشت ۱۳۸۴ همچنان عصرها چاپ می‌شد اما برای اینکه از بازار رقابت رسانه‌ای در کشور عقب نماند، انتشار خود را به نوبت صبح موکول کرد.

رهبر معظم انقلاب طی حکمی در اول دی ماه سال ۱۳۷۲، حسین شریعتمداری را به عنوان نماینده خود و سرپرست مؤسسه کیهان منصوب کردند.

مؤسسه کیهان، اکنون بعد از گذشت ۷۵ سال از نشر اولین شماره به عنوان یکی از بزرگترین مؤسسات مطبوعاتی کشور به حساب می‌آید.

72