آيا شفافيت مجلس با شوراي نگهبان قابل قياس است؟!

به گزارش خبر فوری ، دكتر فهيم مصطفي زاده حقوقدان و مدرس دانشگاه در یادداشتی نوشت:
در پی اظهارات رئیس محترم مجلس شورای اسلامی در دوره‌ي دهم در برنامه زنده تلویزیونی دوشنبه شب ۲۹ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ مبني بر عدم انتشار مشروح مذاكرات شوراي نگهبان و نبود شفافيت در آن، روابط عمومي شوراي نگهبان طي اطلاعيه‌اي به اظهارات رئيس مجلس شوراي اسلامي در دوره دهم پاسخ داد و در بند (2) اين اطلاعيه متذكر شده كه «شورای نگهبان همواره در جهت شفافیت پیشگام بوده و بدون تکلیف قانونی اقدام به انتشار متن کامل نظرات، مشروح مذاکرات جلسات شورای نگهبان، نظرات مجامع مشورتی فقهی و حقوقی، نظرات استدلالی اعضای شورا و... کرده است که دسترسی به آن از طریق "سامانه جامع شفافیت نظرات شورای نگهبان" برای همگان مقدور می‌باشد و بی اطلاعی رئیس محترم مجلس شورای اسلامی در این خصوص تعجب آور است.».
متعاقب اطلاعيه‌ي روابط عمومي شوراي نگهبان در پاسخ به اظهارات رئیس محترم مجلس شورای اسلامی در دوره‌ي دهم، يكي از اعضاي هيئت رئيسه مجلس دهم در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت به اطلاعيه‌ي مذكور واكنش نشان داده و اعلام كرد كه «مقصود دکتر لاریجانی، رییس محترم مجلس شورای اسلامی از لزوم همسنگ شدن شفافیت دستگاه‌ها با مجلس انتشار عین مذاکرات آن‌ها بود؛ مانند آنچه در مجلس از رادیو پخش می‌شود؛ والا تنظیم و انتشار خبری که روابط عمومی شورای محترم نگهبان به صورت مدیریت شده و پس از جرح و تعدیل‌های مطلوب خود تحت عنوان مشروح مذاکرات از محتوای جلسات این شورا منتشر می‌کند، هرگز همسنگ پخش مستقیم و زنده مذاکرات مجلس نیست.». اين عضو هيئت رئيسه مجلس دهم، پخش مستقیم و بی واسطه‌ي مذاکرات مجلس از طريق راديو، و پوشش همزمان از طریق رسانه‌ها را دليل مدعاي خود ورئيس مجلس مبني بر همسنگ نبودن شورای نگهبان با مجلس در حوزه شفافیت دانسته است.
اظهارنظر عضو محترم هيئت رئيسه مجلس دهم نشان می‌دهد كه ايشان به جاي توجه به محتواي اطلاعيه‌ي روابط عمومي و مراجعه به سامانه‌ي شفافيت يا به عبارتي سامانه‌ي جامع نظرات شوراي نگهبان براي رفع ناآگاهي خود و مجلس محترم، باز همان اظهارات رئيس محترم مجلس دهم را تكرار كرده است؛ چرا كه کاملاً مبرهن است كه با مراجعه به سامانه‌ي جامع نظرات شوراي نگهبان، بي پايه و اساس بودن اظهارات ايشان در خصوص عدم انتشار مشروح مذاكرات و نظرات شورا روشن مي‌گردد و هر مراجعه كننده‌ي منصفي به سامانه‌ي جامع نظرات شوراي نگهبان، قطعاً به نادرستي اظهارات رئيس مجلس دهم و همچنين عضو محترم هيئت رئيسه مجلس دهم پي مي‌برد. در اين خصوص لازم است نكاتي در خصوص مقايسه‌ي مجلس شوراي اسلامي و شوراي نگهبان در حوزه‌ي شفافيت آرا و نظرات جهت تشحيذ ذهن ارائه گردد:
1- عضو محترم هيئت رئيسه‌ي مجلس دهم، پخش مستقيم مذاكرات مجلس از راديو را به عنوان دليل شفافيت مجلس دانسته و از اين نظر بقيه نهادها از جمله شورا نگهبان را همسنگ با مجلس ندانسته‌اند؛ در اين خصوص لازم به ذكر است كه اولاً، نبايستي تكيف قانونگذار اساسي مبني بر علني بودن مذاكرات مجلس و انتشار گزارش كامل آن از طريق راديو و روزنامه‌ي رسمي را سند شفافيت مجلس ذكر كرد؛ چرا كه چه بسا اگر اصل (69) قانون اساسي چنين الزام و تكليفي را مقرر نمي‌كرد شايد آنچه كه در حال حاضر وجود دارد محقق نمي‌شد. ثانياً، آنچه از راديو پخش مي‌شود و گزارش آن منتشر مي‌شود، صرفاً اظهارنظرهاي ظاهري نمايندگان است و مشخص نيست كه رأی نهايي نماينده به يك مصوبه علي رغم اظهارات مخالف و يا موافقش چيست؛ به عنوان نمونه‌اي از اين تناقضات در اظهارات در صحن علني و مسائل پشت برده مي‌توان به اظهارنظر يكي از نمايندگان مجلس دهم در حمله شديد خودروسازان در مجلس و محكوميت همان نماينده به حبس به دليل همدستي با خودروسازان از باب اخلال در بازار خودرو اشاره كرد.

علاوه بر آماده سازي و انتشار مشروح مذاكرات شوراي نگهبان بدون كم و كاست توسط پژوهشكده شوراي نگهبان، نظرات استدلالي اعضاي شوراي نگهبان در تأیید يا رد يك مصوبه نيز جهت سهولت دسترسي جامعه علمي، دانشگاهي و تقنيني كشور به صورت جداگانه آماده و براي دسترسي عموم هم در قالب كتاب و هم در سامانه جامع نظرات شوراي نگهبان منتشر مي‌گردد

2- علي رغم عدم تكليف قانوني شوراي نگهبان به انتشار علني مذاكرات و نظرات خود، اين شورا با هدف توجه محافل قضايي، دانشگاهي و قانون‌گذاري به متن مذاكرات اعضاي شوراي نگهبان و نيز در راستاي عمل به منويات مقام معظم رهبري مبني بر ضرورت انتشارنظرات فقهي و حقوقي شوراي نگهبان، از سال 1393 كار آماده‌سازي متن مذاكرات اعضاي شوراي نگهبان در جلسات شورا براي انتشار عمومي، به‌عنوان يكي از اولويت‌هاي كاري پژوهشكده شوراي نگهبان بازتعريف شد و انتشار مشروح مذاكرات شوراي نگهبان به عنوان يكي از رسالت‌هاي اين پژوهشكده در دستور كار قرار گرفت.
3- بر خلاف اظهارنظر عضو محترم هيئت رئيسه مجلس دهم كه مدعي تنظیم و انتشار خبری مشروح مذاكرات شوراي نگهبان توسط روابط عمومی شورا، آن هم به صورت مدیریت شده و پس از جرح و تعدیل‌های مطلوب خود تحت عنوان مشروح مذاکرات از محتوای جلسات شورا، شده است، بايستي متذكر شد كه اين امر اولاً توسط پژوهشكده شوراي نگهبان و توسط جمع كثيري از فارغ‌التحصيلان يا دانشجويان مقطع دكتري از بهترين دانشگاه‌هاي كشور در رشته‌هاي مختلف حقوقي از جمله حقوق عمومي، حقوق جزا و جرم شناسي، حقوق خصوصي و فقه و حقوق اسلامي صورت مي‌گيرد. ثانياٌ مشروح مذاكرات منتشره علاوه بر ويرايش فني و ادبي متون مشروح مذاكرات در بردارنده مستندسازي‌هاي آيات، روايات يا نظرات فقهي و فتوايي، شناسنامه‌ي مختصر و گويا براي هر يك از موضوعات، ذكر كامل نظر شوراي نگهبان نسبت به هر موضوع، ذكر مواد قانون يا مقرراتي كه در مذاكرات اعضاي شورا به آن‌ها اشاره شده و ذكر منابع و مآخذ مربوط به يك مطلب به صورت كامل مي‌باشد.
4- مراجعه به مشروح مذاكرات شوراي نگهبان منتشره در سامانه جامع نظرات شورا و نيز در قالب كتاب تفاوت مجلس شوراي اسلامي و شوراي نگهبان را در حوزه شفافيت آرا و نظرات روشن مي‌سازد و مشخص مي‌كند كه كه شفافيت كدام با كدام يك قابل مقايسه نيست؛ چرا كه نگاهي به مشروح مذاكرات منتشره شوراي نگهبان نشان مي‌دهد كه نه تنها اظهارات كامل و استدلالات هر يك از اعضا در بررسي يك مصوبه ذكر شده، بلكه حتي نظر نهايي هر يك از اعضا در مغايرت يا عدم مغايرت با قانون اساسي و موازين شرع آورده شده و خواننده به راحتي مي‌تواند بفهمد كه نظر هريك از اعضا نسبت به مصوبه‌ي حاضر و رأی نهايي آن‌ها چه بوده است، در حالي كه در مجلس شوراي اسلامي علي رغم اظهارنظرها در صحن علني مشخص نيست كه كدام نماينده رأی موافق مي‌دهد و كدام رأی مخالف.
5- جدا از انتشار مشروح مذاكرات شوراي نگهبان در خصوص مصوبات و مقررات بصورت كامل و بدون كم و كاست در سامانه جامع نظرات و همچنين در قالب كتاب، عدم انتشار مذاكرات شوراي نگهبان در بررسي صلاحيت كانديداهاي انتخابات گوناگون صرفاً از باب حفظ و مصونيت حيثيت و آبروي اشخاص و همچنين در پاره‌اي موارد مصالح عمومي و امنيتي بوده وگرنه شوراي نگهبان در عدام انتشار مشروح مذاكرات بررسي صلاحيت كانديداها هيچ‌گونه نفع يا ضرري را متوجه خود نمي‌بيند تا مصالح خود را وجه عدم انتشار مذاكرات مربوط به بررسي صلاحيت كانديداها بكند.
6- علاوه بر آماده سازي و انتشار مشروح مذاكرات شوراي نگهبان بدون كم و كاست توسط پژوهشكده شوراي نگهبان، نظرات استدلالي اعضاي شوراي نگهبان در تأیید يا رد يك مصوبه نيز جهت سهولت دسترسي جامعه علمي، دانشگاهي و تقنيني كشور به صورت جداگانه آماده و براي دسترسي عموم هم در قالب كتاب و هم در سامانه جامع نظرات شوراي نگهبان منتشر مي‌گردد.
به نظر مي‌رسد بزرگواران در مجلس به‌جاي دغدغه‌ي شفافيت در شوراي نگهبان كه مراجعه به سامانه جامع نظرات شوراي نگهبان گوياي همه چيز است، در پي شفافيت در مجلس در حوزه رأی گيري نسبت به مصوبات مجلس و همچنين فرايند استيضاح‌ها و رأی عدم اعتماد و اعتماد به وزرا و نحوه تعامل با دولت و بنگاه‌هاي اقتصادي و غيراقتصادي و ... باشند؛ امري كه به سلامت سازي بهتر مجلس كمك خواهد كرد.

66