نوازندگان زن و همخوان ممنوعیت و محدودیتی برای اجرا روی صحنه ندارند

نوازندگی زنان روی صحنه در دوران پیروز ارجمند، به عنوان یکی از مدیران اسبق دفتر موسیقی وزارت ارشاد، مصادف با دوران روی کار آمدن حسن روحانی در مقام ریاست‌جمهوری بود. در این دوره نوازندگی زنان، نوازندگان زن و برگزاری کنسرت‌ها محلی برای کشمکش‌های سیاسی شد. اصفهان یکی از شهرهایی بود که نوازندگی زنان روی صحنه در آن با ممانعت و محدودیت روبه‌رو شد.

هرچند به گفته پیروز ارجمند ممنوعیت و محدودیتی در زمینه نوازندگی زنان روی صحنه در قوانین کشوری وجود ندارد و هر نوع استثنایی در اجرای کنسرت‌ها یا هرچه غیر از قوانین مصوب وزارت ارشاد یا مجوزهای رسمی‌ای که دفتر موسیقی صادر می‌کند بخواهد انجام شود نیازمند مصوبه شورای فرهنگی عمومی استان است.

ارجمند از دی‌ماه ۱۳۹۲ تا تیر ماه ۱۳۹۴ مدیر دفتر موسیقی وزارت ارشاد بود. او در این دوران کوشید تا طی مذاکره با شخصیت‌های مختلف استانی از جمله علما و روحانیون، در صدد رفع این مشکل برآید. با او درباره دورانی که عهده‌دار مدیریت دفتر موسیقی بود و با چالش ممانعت از نوازندگی زنان روی صحنه به خصوص در اصفهان مواجه بود صحبت کرده‌ایم.

***

*تجربه شما در دوران مدیریت دفتر موسیقی و در مقطعی که بسیار زیاد خبرهایی مبنی بر ممنوعیت و محدودیت نوازندگان زن در اصفهان منتشر می‌شد، چه بود؟ شما در مراجعاتی که به اصفهان داشتید، با چه کسانی صحبت می‌کردید و چه دیدگاهی باعث می‌شد این محدودیت‌ها اعمال شود؟

اصولاً هر نوع استثنایی در اجرای کنسرت‌ها اعم از تفکیک جنسیتی، عدم حضور بانوان، عدم اجرای یک کنسرت یا هرچه غیر از قوانین مصوب وزارت ارشاد یا مجوزهای رسمی‌ای که دفتر موسیقی صادر می‌کند بخواهد انجام شود یک راه بیشتر ندارد و آن هم مصوبه شورای فرهنگی عمومی استان است چون در قوانین کشوری ممنوعیت و محدودیتی درباره بانوان نوازنده و همخوان روی صحنه نداریم.

این شرایط از ابتدای انقلاب و در تمام شهرها برقرار بوده است که نمونه آن گروه‌های سرودی بودند که مقابل حضرت امام (ره) اجرا می‌کردند. پس محدودیت یا قانونی در این زمینه نداریم. بنابراین اگر قرار باشد استثنایی در استانی اتفاق بیفتد، باید با ارائه مستدل‌های خود، مصوبه شورای فرهنگ عمومی استان را کسب کند. در آن صورت می‌تواند در یک بازه زمانی مشخص از اجرای یکسری برنامه‌های فرهنگی به صورت موقت جلوگیری کند.

*در شورای فرهنگ عمومی چه افرادی حضور دارند؟

تا جایی که خاطرم هست در شهرستان‌ها نماینده ولی فقیه، مدیرکل ارشاد، استاندار، نماینده نیروی انتظامی، فرماندار، رئیس دادگستری، فرمانده سپاه، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و تعدادی دیگر از مسئولان اعضای این شورا هستند. چنین مصوبه‌ای را در هیچ یک از شهرهای ایران برای استثنا قائل شدن قوانین وزارت ارشاد نداریم. بنابراین وقتی بحثی همچون تفکیک جنسیتی یا حضور نداشتن بانوان نوازنده یا همخوان روی صحنه پیش می‌آید، کاملاً سلیقه شخصی یا خواسته غیرقانونی در میان است.

در سال ۹۴ حدود پنج هزار سانس کنسرت در ۳۰۰ شهر اجرا شد. طبیعتاً مشکلات خاصی هم داشتیم. یکی از موارد، بحث عدم اجرای موسیقی یا حضور نداشتن بانوان روی صحنه بود. طی دیداری که با برخی از علما و بزرگان استان داشتیم این مساله را بررسی کردیم و با توضیحاتی که داده شد موضوع حل شد؛ مثلاً به طور خاص در اصفهان مجوز می‌دادیم و بانوان هم روی صحنه می‌رفتند.

با تمام ضوابط و قوانینی که در میان بود کنسرت‌ها برگزار می‌شد و تا جایی که اطلاع دارم در حال حاضر محدودیتی وجود ندارد. نکاتی که وجود داشت دغدغه‌های برخی از بزرگان بود که در خیلی از موارد بحق بود، مانند حضور برخی از افراد و ناهنجاری‌هایی که در سالن‌های کنسرت رخ می‌داد.

به طور خاص اجراهایی در سالن‌های ورزش شرایط لازم را برای حضور یک تماشاگر در سالن کنسرت ندارند و من شدیداً مخالف اجرای موسیقی رسمی در سالن‌های غیراستاندارد ورزشی هستم. وقتی تماشاگری برای دیدن یک کنسرت به تالار وحدت می‌رود، تمام شرایط برای شنیدن یک موسیقی رسمی را از نوع پوشش تا نوع رفتار حفظ می‌کند.

نساختن سالن‌های استاندارد برای موسیقی

این موضوع محدود به ایران نیست و در تمام دنیا کسانی که در یک کنسرت موسیقی جدی و علمی و حتی پاپ شرکت می‌کنند به این قواعد توجه می‌کنند. بنابراین وقتی ناهنجاری‌هایی اتفاق می‌افتاد حساسیت‌هایی هم ایجاد می‌شد. به نظرم بخشی از این مساله به ناتوانی مدیران فرهنگی در بعضی از شهرها برمی‌گردد که تلاش نکردند سالن‌های استاندارد برای موسیقی ساخته شود. در بوشهر، اصفهان، قم و مشهد مشکلاتی داشتیم اما در آن دوره حل شد.

البته گاهی با توجه به وضعیت شهرها، تبلیغات گسترده صورت نمی‌گرفت یا بیلبورد زده نمی‌شد، اما کنسرت برگزار می‌شد. در واقع ما به یک تفاهم مشترک رسیده بودیم که به دلیل مذهبی بودن شهر، تبلیغات موسیقی در شهر خیلی گسترده نشود، اما کنسرت‌ها برگزار می‌شد، بلیت‌ها فروش می‌رفت و مردم از برنامه کنسرت‌ها مطلع می‌شدند.

بنابراین فکر می‌کنم اگر الان هم محدودیتی وجود دارد یا کاری خلاف قانون انجام می‌شود، حتماً باید مصوبه شورای عمومی فرهنگ را دریافت کنند چون این نهاد تنها جایی است که می‌تواند چنین قانونی را به صورت موقت و در یک بازه زمانی مشخص مصوب کند. در غیر این صورت، قوانین وزارت ارشاد لازم‌الاجراست و استثنایی هم ندارد.

شیوه‌نامه برگزاری اجراهای صحنه‌ای بسیاری از مشکلات را حل کرد

حتی در آیین‌نامه‌هایی که نوشته شده محدودیت فاصله سالن‌های کنسرت با اماکن مذهبی در نظر گرفته شده است. یکی از نکاتی که بسیاری از مشکلات را حل کرد «شیوه‌نامه برگزاری اجراهای صحنه‌ای» بود. چنین شیوه‌نامه‌ای وجود نداشت. خوشبختانه آن شیوه‌نامه نوشته شد و وظایف تک‌تک نهادها اعم از نیروی انتظامی، مسئولان سالن، شرکت‌های برگزارکننده، خواننده، گروه موسیقی، نمایندگان ارشاد و... مشخص شد.

اگر دقت کنید بعد از آن قانون بود که خیلی از کنسرت‌ها یک روال عادی پیدا کرد و بسیاری از مشکلات حل شد. آن شیوه‌نامه مبنای اجرای کنسرت‌هاست و در آن هیچ تفکیک جنسیتی‌ای لحاظ نشده است. شغل موسیقی یک شغل رسمی است و اگر کسی جلوی اجرای موسیقی را به صورت غیرقانونی بگیرد، «منع از حق» محسوب می‌شود و می‌تواند پیگیری قانونی هم داشته باشد و حتی خسارت‌هایی دریافت شود.

تدوین یک شیوه‌نامه کارشناسی

*شیوه‌نامه چه سالی تدوین شد؟

سال ۹۲ تدوین کردیم و در سال ۹۴ از سوی وزیر ابلاغ شد. اولین‌ بار بود که بعد از انقلاب شیوه‌نامه برگزاری اجراهای صحنه‌ای داشتیم که با همکاری نیروی انتظامی، نمایندگان صنوف و دفتر موسیقی نوشته شد. یک شیوه‌نامه خیلی کارشناسی‌شده بود. بسیاری از مشکلاتی که برای تهیه‌کنندگان، خوانندگان و... پیش می‌آید بر مبنای این شیوه‌نامه رسیدگی و حقوق افراد به آنها پس داده می‌شود.

*آیا در شیوه‌نامه برگزاری اجراهای صحنه‌ای، موضوع اختصاص ساعت‌های مرده‌ای مثل سه یا چهار بعدازظهر برای برگزاری کنسرت‌های زنان قیده شده یا این ساعت‌ها معمولاً از سوی سالن‌ها تعیین می‌شود؟

به دلیل اینکه خانم‌ها در ساعات خاصی ترددشان در شهرها راحت‌تر است و به دلیل مسئولیت‌های خانوادگی‌شان، برای کنسرت ویژه بانوان از این ساعت‌ها بیشترین استقبال می‌شد.

نکته دیگر این است که وقتی سالن‌ها برای کنسرت بانوان آماده می‌شود این سالن‌ها ایزوله می‌شوند و تمام شرایط باید فراهم شود تا فیلمبرداری انجام نشود و تمام عوامل فنی داخل سالن‌ها هم خانم باشند. از این جهت چنین محدودیت‌هایی وجود دارد و آن ساعت‌ها طبق مطالعاتی که صورت گرفته بهترین ساعاتی است که در نظر گرفته شده وگرنه محدودیت خاصی نبوده و فقط برای رفاه حال خانم‌هاست.

چکیده گفت‌وگو با پیروز ارجمند

-هر استثنایی در کنسرت‌ها غیر از قوانین وزارت ارشاد یا مجوزهای دفتر موسیقی نیازمند مصوبه شورای فرهنگی عمومی استان است

-اگر کسی جلوی اجرای موسیقی را به صورت غیرقانونی بگیرد، «منع از حق» محسوب می‌شود

-گاهی با توجه به وضعیت شهرها، تبلیغات گسترده صورت نمی‌گرفت یا بیلبورد کنسرت زده نمی‌شد

-بعد از «شیوه‌نامه برگزاری اجراهای صحنه‌ای» خیلی از کنسرت‌ها روال عادی پیدا کرد و بسیاری از مشکلات حل شد

منبع: اعتمادآنلاین

72