تصورات کودکانه درباره ابتلای بچه‌ها به کرونا

یکی از مرموزترین جنبه‌های همه‌گیری کرونا، آسیب بسیار کمتری است که ویروس به کودکان وارد می‌کند. براساس گزارش‌های مرکز پزشکی سدارسینای در آمریکا، نه‌تنها تست کرونای کودکان کمی در آمریکا و در جهان مثبت شده است بلکه کودکانی که به ویروس آلوده شده‌اند؛ به نوع بسیار سبک‌تر بیماری مبتلا می‌شوند؛ روندی که با روند تمامی ویروس‌های تنفسی موجود متناقض است. زیرا هیچ ویروس تنفسی شناخته شده‌ای وجود ندارد که بتواند روی بزرگسالان با این شدت بیشتر از کودکان تأثیر بگذارد. روال معمول این است که وقتی کودکی به یک عفونت ویروسی مبتلا می‌شود، علائمی شدید همراه با تب از خود بروز می‌دهد. در مورد کووید-19این وضعیت در مورد بزرگسالان رخ می‌دهد، آنها را درگیر عوارض شدید می‌کند و حتی منجر به مرگ آنها می‌شود.

براساس آمار موجود از اوایل همه‌گیری در چین و ایتالیا تنها 2درصد از موارد ابتلا در کل جمعیت این دو کشور را کودکان تشکیل داده‌اند. نظریه‌های مختلفی برای توضیح این پدیده وجود دارد اما هیچ‌کدام پاسخی دقیق به‌شمار نمی‌رود. یکی از نظریه‌ها به جوان بودن سیستم ایمنی بدن کودکان بازمی‌گردد که مانع از بروز واکنش‌های بسیار شدید، موسوم به توفان سیتوکینی نسبت به ویروس می‌شود. نظریه دیگر وجود آنتی‌بادی‌های مادرانه‌ای است که در 3ماه سوم از جفت وارد بدن جنین می‌شود. همچنین آنتی‌بادی‌هایی که از شیر مادر وارد بدن کودک می‌شود، به‌ویژه در نخستین سال زندگی کودک، ممکن است از بدن در برابر ویروس محافظت کند. گفته می‌شود بسیاری از کودکان در فضاهای عمومی مانند مهدکودک‌ها و مدارس در معرض تنوع وسیعی از ویروس‌های تنفسی قرار دارند و ممکن است بدن آنها در برابر دیگر ویروس‌های تنفسی هم پادتن تولید کرده باشد و آنها را از ابتلا به انواع شدید کرونا در امان نگه‌دارد. به گفته پریا سونی، پزشک متخصص مرکز سدار‌سینای یکی از نگرانی‌های موجود آلودگی کودکان به ویروس است در شرایطی که هیچ علائمی از خود بروز نمی‌دهند. به گفته این پزشک، در حقیقت بسیاری از کودکان بدون اینکه کسی متوجه باشد، می‌توانند ویروس را به بزرگسالان انتقال دهند. این همان بخش نگران‌کننده برای قطع شدن زنجیره ابتلاست که باید به آن توجهی ویژه داشت.
اما این حریم نسبتا امنی که در همه‌گیری کرونا برای کودکان توصیف می‌شود، جنبه دیگری هم دارد. کمی پس از اینکه کووید-19 در‌ماه می‌2020در آمریکا به اوج خود رسید، متخصصان اطفال الگویی جدید را در میان بیماران کشف کردند. ده‌ها کودک که در معرض کووید-19قرار گرفته بودند، با ابتلا به بیماری عفونی به بیمارستان می‌آمدند، بدون اینکه سرفه داشته باشند. در واقع آنها به اختلال شدید تنفسی مبتلا نشده بودند. در عوض علائمی مانند التهاب بسیار شدید، ترکیبی از تب، سرخی پوست روی دست‌ها و پاها، اسهال و استفراغ و فشار خون پایین را از خود بروز می‌دادند. زمانی که پزشکان در جلسه هفتگی اطلاع‌رسانی کووید-19شرکت کردند، متوجه شدند در دیگر مناطق نیز از جمله اروپا و بریتانیا الگوی ابتلای مشابهی دیده شده است. تا آن زمان تمامی اخبار درباره کودکان و کووید-19همگی خوب بودند؛ کودکان ممکن است به‌شدت بیمار شوند، اما به ندرت. آنها بیماری را انتقال می‌دهند اما کمتر از بزرگسالان. پژوهش‌های مختلف علمی در چین، ایسلند، ایتالیا و هلند همگی خبر از آن داشتند که کودکان کمتر بیمار یا ناقل می‌شوند. اما اکنون مشخص شده بود که تعداد کمی از کودکان به ویروس واکنشی دیرهنگام نشان می‌دادند، یعنی هفته‌ها پس از ورود ویروس به بدنشان علائم بروز پیدا می‌کرد. این الگو که پزشکان اطفال نخستین بار در نیویورک و اروپا مشاهده کردند، نشانگان التهابی چند سیستمی کودکان نامیده شد. براساس گزارش کلینیک مایو، بیشتر کودکانی که به ویروس کووید-19آلوده می‌شوند علائم خفیفی از خود بروز می‌دهند، اما در کودکانی که این اختلال التهابی را از خود بروز می‌دهند، اندام‌های حیاتی مانند قلب، ریه، عروق خونی، کلیه‌ها، سیستم گوارشی، مغز، پوست و چشم‌ها درگیر شده و به‌شدت ملتهب می‌شوند و علائمی مشابه بیماری کاوازاکی در آنها بروز پیدا می‌کند. نکته عجیب درباره این اختلال آن است که یک ویروس واحد، دو نوع متفاوت از عوارض را در افراد ایجاد می‌کند. یکی از دلایل احتمالی بروز این اختلال در بدن کودکان و به‌ویژه نوزادان، همان تازه بودن و جوان‌تر بودن سیستم ایمنی در بدن آنها و ناآشنایی این سیستم با هر نوع ویروسی است که وارد بدن می‌شود. با این همه همچنان گفته می‌شود تعداد کودکانی که این علائم را از خود بروز می‌دهند، در مقابل آمار بیماران بزرگسال بسیار ناچیز است.
اما آیا واقعا میزان ابتلا و انتقال کرونا در میان کودکان همانطور که از ابتدای همه‌گیری عنوان شد، به اندازه قابل توجهی کمتر از بزرگسالان است؟ دکتر احمد اکبرزاده، فوق‌تخصص کودکان معتقد است همانطور که اطلاعاتی که در ابتدای همه‌گیری منتشر شد، چندان دقیق و قابل اتکا نبودند، موضوع ابتلای کمتر کودکان نیز چندان دقیق و قطعی نیست. این فوق تخصص کودکان می‌گوید: نباید فراموش کنیم که در مراحل اولیه همه‌گیری، تحقیقات علمی درباره کرونا حتی در بزرگسالان کم و محدود بود. اگر دقت کنید می‌بینید که در مسیر بیماری، اطلاعاتی که درباره علائم بالینی، شیوه‌های مراقبت و پیشگیری و رعایت نکات ایمنی و بهداشتی که به مردم داده می‌شد دائما تغییر کردند. یا اینکه مثلا گفته می‌شد بیشترین مرگ‌ومیر کرونا در میان افراد میانسال به بالا است اما الان شاهد آن هستیم که افراد جوان‌تر هم جان خود را از دست می‌دهند. در مورد کودکان هم همین وضعیت ابهام از ابتدا وجود داشت. ابتدا گفته شد که چون سیستم ایمنی کودکان قوی است، این بیماری را نمی‌گیرند. بعد محققان با یک تناقض علمی مواجه شدند؛ به این خاطر که در 2سال اول زندگی بچه‌ها، اصلا سیستم ایمنی آنها شکل نگرفته است. اصولا آنتی‌بادی‌ها علیه بیماری‌ها و آنتی‌ژن‌های مختلف براساس سن در بدن انسان تشکیل می‌شوند. به همین‌خاطر است که عفونت‌های خیلی شدید یا سپسیس‌ها را در کودکان داریم نه در بزرگسالان. قوی‌تر بودن سیستم ایمنی کودکان علامت سؤالی بود که از نظر علمی غلط از آب درآمد و این اشتباه را می‌توان به پای ناشناخته بودن بیماری گذاشت.
اکبرزاده می‌گوید: پس از آن این موضوع مطرح شد که میزان ابتلا، مرگ‌ومیر و انتقال در کودکان کمتر و محدودتر است. اگر هم‌اکنون مقالات علمی معتبر هفته پیش را مطالعه کنید می‌بینید در آنها نوشته شده که انتقال ویروس از مادر به جنین تاکنون مشاهده نشده است. درصورتی که الان به‌صورت مستند می‌توان گفت که ویروس از بدن مادر به جنین منتقل می‌شود. خود من در میان بیمارانم نمونه مشابه داشته‌ام. نوزادی که از مادری مبتلا به دنیا آمد و انواع تست کرونایش مثبت شد. بر همین اساس، باید پذیرفت که بسیاری از اطلاعاتی که از ابتدای همه‌گیری مطرح شدند، اشتباه بودند. همچنین نباید فراموش کرد موضوع کرونا مانند هر مسئله دیگری نه فقط در کشور ما بلکه در کل جهان تاحدودی رنگ و لعاب سیاسی گرفته است. اکثر کشورهای جهان پیش از آنکه به کرونا به‌عنوان چالشی بهداشتی نگاه کنند، آن را معضلی سیاسی-بهداشتی می‎بینند. به واسطه همین نوع نگاه اطلاعات جامع و مفید در اختیار مردم جهان قرار داده نشده است یا به‌صورت تدریجی اطلاع‌رسانی انجام می‌شود. آنچه باید بدانیم این است که نوزادان و کودکان هم به کرونا مبتلا می‌شوند و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در میانشان وجود دارد. اما شاید به‌دلیل سالم‌تر بودن دیگر اندام‌های حیاتی مانند ریه‌ها در کودکان، بخشی از آنها با علائمی خفیف و عمومی به کرونا مبتلا می‌شوند.
این پزشک متخصص با اشاره به ایجاد نوعی بیماری التهابی در کودکان توسط ویروس کرونا گفت:حال درکنار خطر ابتلا به کرونا، کودکان با خطری دیگر از سوی ویروس مواجه هستند که بیماری التهابی چند سیستمی نام دارد. اختلالی با علائم شبیه به بیماری کاوازاکی که ویروس کرونا در کودکان ایجاد می‌کند. به این دلیل که کودکان از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردارند. برخلاف آنکه این ویروس در بزرگسالان علاوه بر علائم بالینی، مشکل ریوی ایجاد می‌کند، در گروهی از کودکان تأثیری متفاوت دارد و تمامی اندام‌های حیاتی آنها را به‌صورت یک آبشار التهابی سهمگین درگیر می‌کند؛ از علائم پوستی گرفته تا علائم ریوی و کبدی.
اکبرزاده معتقد است به‌طور کلی اطلاع‌رسانی درباره ابتلا و ناقل بودن کودکان نادرست بوده است و حتی مسئولان بهداشتی کشور بعضی از واقعیت‌ها را درباره این موضوع انکار کرده‌اند؛ درحالی‌که دادن اطمینان کاذب به جامعه نادرست است: حتی قبل از مطرح شدن موضوع ورود کرونا به ایران، کودکان زیادی با علائمی مانند تب به بیمارستان ما منتقل می‌شدند و پس از دریافت درمان‌های رایج برای عفونت‌های ویروسی، پس از چند روز مرخص می‌شدند. اکنون که موضوع کرونا مطرح است، ما از کودکانی که با این علائم به بیمارستان می‌آیند تست کرونا می‌‎گیریم و معمولا پاسخ تست‌ها هم مثبت است. اما متأسفانه در بیشتر مراکز بهداشتی و درمانی، از کودکانی که علائمی دارند اصلا تست کرونا گرفته نمی‌شود. علاوه بر این حتی از نظر آماری هم نمی‌توان ابتلای کمتر یا بیشتر کودکان به کرونا را تأیید یا رد کرد. زیرا آماری وجود ندارد. سیستم آمارگیری دقیقی برای ثبت اطلاعات مبتلایان، مرگ‌ومیر، گروه‌های سنی مبتلایان یا درگذشتگان و نتیجه تست‌ها وجود ندارد. تشخیص دقیق این موضوع به یک مرکز آمار اطلاعاتی نیاز دارد که جمعیت کل کودکان، تعداد تست‌های گرفته شده از آنها و نتایج تست‌ها دائما در آن ثبت و بررسی شود. آغاز فصل سرما هم می‌تواند به این ابهام آماری دامن بزند زیرا علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا با کرونا به‌شدت همپوشانی دارند و ممکن است متبحرترین پزشکان را نیز به اشتباه بیندازد. اما واقعیت را نمی‌توان انکار کرد، اینکه کودکان بسیاری درگیر بیماری شده‌اند و گزارش‌های زیادی از مرگ‌ومیر کودکان مبتلا به کرونا به ما رسیده است.

منبع: همشهری

70