روایت آماری مهاجرت کرمانشاهی‌ها

فرایند مهاجرت موضوع پیچیده ای است که با زبان، فرهنگ و شرایط اقتصادی- اجتماعی ارتباط دارد، این پدیده از جمله عوامل مؤثر بر تغییرات و تحولات جمعیتی و از مهمترین عوامل خارجی تغییر تعداد و ساختار جمعیت است.

مهاجرت تا چند دهه اخیر پدیده ای مطلوب تلقی می شد زیرا اقتصاددانان مهاجرت های وسیع روستاییان و ساکنان شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ را راه حل مناسبی برای نیروی کار اضافی و همچنین جوابگوی نیروی کار مورد نیاز صنایع شهری می دانستند ولی امروزه آن را یکی از عوامل اصلی بیکاری به حساب می آورند. (تودارو، مایکل، ۱۳۶۷، مهاجرت داخلی در کشورهای در حال توسعه)

مهاجرت در این معنا، در ایران بعد از اصلاحات ارضی دهه ۱۳۴۰ آغاز و تأثیرات آن نیز تشدید شده است.

طی سه دهه اخیر این نوع مهاجرت شدت زیادی گرفت به طوری که جمعیت شهرنشین ها از ۳۰ درصد جمعیت کشور به بیش از ۷۰ درصد رسیده و ایران را در میان ۲۱۶ کشور دنیا در رتبه ۱۲ جمعیت شهری قرار داده است.

گزارش مرکز آمار ایران از مهاجرت استان ها در دوره زمانی ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ حاکیست در این دوره در مجموع پنج میلیون و ۵۳۴ هزار و ۶۶۶ نفر محل سکونت خود را ترک کرده و در محلی غیر از محل اقامت قبلی خود ساکن شده اند. محل اقامت قبلی ۹۲ درصد از این جمعیت در داخل کشور و ۱.۹ درصد خارج از کشور بوده و ۶.۲ درصد هم محل اقامت قبلی خود را اظهار نکرده اند.

از مجموع ۱۰۲ هزار و ۵۱۹ نفر مهاجری هم که محل اقامت قبلی خود را در آخرین جابجایی خارج از کشور اعلام کرده اند، ۷۶.۸ درصد به نقاط شهری و بقیه به نقاط روستایی وارد شده اند.

همچنین از مجموع پنج میلیون و ۸۹ هزار نفری که طی سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ محل اقامت خود را در داخل کشور تغییر داده اند، یک میلیون و ۹۸۵ هزار نفر در بین استان های کشور و سه میلیون و ۱۰۳ هزار نفر هم در داخل استان های محل زندگی خود جابجا شده و محل سکونت جدید انتخاب کرده اند.

روایت آماری مهاجرت کرمانشاهی‌ها

بررسی استان های کشور از نظر مهاجرپذیری و مهاجرفرستی طی دوره زمانی ۱۳۸۵ تا ۹۰ نشان می دهد که ۱۳ استان از ۳۱ استان کشور (حدود ۴۲ درصد از استان ها) مهاجر پذیر بوده اند؛ یعنی خالص مهاجرت در آنها عددی مثبت است. سایر استان های کشور هم مهاجر فرست بوده اند و خالص مهاجرت در آنها منفی است.

در این دوره زمانی، البرز، اصفهان و گیلان سه استان اول مهاجرپذیر بودند و در مقابل، در بین استان های مهاجرفرست به ترتیب استان های خوزستان، کرمانشاه، لرستان، سیستان و بلوچستان و فارس بیشترین تعداد جمعیت را بر اثر مهاجرت از دست داده اند.

در واقع در طی سال های ۱۳۸۵ تا ۹۰ بیش از ۳۹ هزار و ۲۶۲ مهاجر وارد استان کرمانشاه و ساکن شده اما ۷۷ هزار و ۹۸۱ نفر از استان خارج شده اند؛ بر این اساس تعداد خالص مهاجران استان منفی ۳۸ هزار و ۷۱۹ نفر بوده است.

آخرین بررسی آماری درباره «ویژگی های مهاجران» هم مربوط به دوره زمانی ۹۵-۱۳۹۰ است که توسط دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران انجام و در سال ۱۳۹۸ منتشر شده است.

بر پایه این بررسی، استان کرمانشاه با ۲.۴ درصد جمعیت کشور، ۲.۲ درصد سهم جمعیت و مهاجران وارد شده به استان ها را داشته است.

این گزارش حاکیست که طی سال های ۱۳۹۰ تا ۹۵، ۴۲ هزار و ۴۲۵ مهاجر وارد استان و ساکن شده و از سوی دیگر ۷۷ هزار و ۵۵۳ کرمانشاهی به خارج استان مهاجرت کرده اند؛ بر این اساس تعداد خالص مهاجران استان منفی ۳۴ هزار و ۹۲۸ نفر بوده و عدد منفی ۳.۶ درصد را نشان می دهد.

طی این پنج سال استان کرمانشاه از نظر میزان خالص مهاجرت پس از استان های مهاجرفرست لرستان(منفی ۷.۳ درصد)، چهارمحال و بختیاری(منفی ۴.۶)، ایلام(منفی ۴) و همدان(منفی ۳.۷) قرار گرفته است.

بهبود چند پله ای

مقایسه ۲ دوره ۱۳۸۵ تا ۹۰ و ۱۳۹۰ تا ۹۵ نشان می دهد که تعداد مهاجران وارد شده به استان کرمانشاه سه هزار و ۱۶۳ نفر افزایش یافته اما مهاجران خارج شده از استان ۴۲۸ نفر کمتر شده است.

به عبارت دیگر تعداد خالص مهاجران استان با کاهش سه هزار و ۷۹۱ نفری مواجه شده و کرمانشاه توانسته است که پذیرای مهاجران بیشتری باشد و در عوض از میزان مهاجرت شهروندان خود به خارج از استان بکاهد. به همین دلیل از رتبه دوم به پنجم استان های مهاجرفرست رسیده است.

علل و جزییات مهاجرت

مقایسه هرم مهاجران و غیرمهاجران استان در دوره زمانی ۹۵-۱۳۹۰ نشان می دهد که در بین مردان بالاترین سهم مربوط به گروه سنی ۳۴-۳۰ ساله و در بین مهاجران زن بالاترین درصد مربوط به گروه سنی ۲۹-۲۵ ساله است که بیشتر برای جستجوی کار و شغل مناسب، تحصیل، خدمت وظیفه و... اقدام به مهاجرت می کنند.

در مجموع ۹۴ هزار و ۶۸۸ مهاجر از سایر استان ها یا خارج از کشور به کرمانشاه مهاجرت کرده یا در داخل استان جا به جا شده اند که از این نظر سهم مهاجران وارد شده به استان از کل مهاجران کشور ۲/۲ درصد بوده است.

از تعداد کل مهاجران وارد شده به استان یا شهرستان های آن، ۵۱ هزار نفر مرد و ۴۳ هزار نفر زن بوده اند؛ به عبارتی در برابر هر ۱۰۰ زن ۱۱۲ مرد مهاجر در استان کرمانشاه وجود داشته که این نسبت بالاتر از میانگین کل کشور بوده است.

همچنین بررسی وضع مهاجران ۱۰ ساله و بیشتر استان ها هم نشان می دهد، از بین مهاجران فعال، استان کرمانشاه پس از استان های اردبیل، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان شرقی و کردستان دارای بالاترین درصد افراد بیکار بوده به طوری که ۱۶.۴ درصد از مهاجران آن بیکار بوده اند.