خوابی که اسرائیل و اعراب برای صندلی پادشاهی سلطان قابوس دیده‌اند/حکومت آینده عمان به سعودی‌ها و امارات نزدیک خواهد شد؟

حسین نیازبخش: پادشاهی عمان و مقامات سیاسی اش همواره یکی از نزدیک ترین واسطه ها و میانجی گران بین ایران و کشورهای عرب منطقه از جمله عربستان و فراتر از آن کشورهای غربی و آمریکا بوده است. گویی عبای میانجی گری بر تن پادشاه عمان خوش نشسته است و وجهه مصالحه گری و میانجی گری را بارها و بارها ایفا کرده است.

در ماجرای حمله به سفارت انگلیس در سال 1388و اختلافاتی که به بسته شدن سفارتخانه انگلیس در ایران منجر شد و یا حتی اوج گیری اختلافات بین ایران و عربستان سعودی و مهمتر از همه توافق هسته ای اروپا و آمریکا با ایران این کشور عمان بوده است که تلاش کرده است با ورود به هنگام به هرکدام از آن اختلافات فضا را به سمت حل تنش ها و برقراری آرامش پیش ببرد. شاید همین روحیه آرام و صلح طلبانه پادشاهی عمان بوده است که سبب شد این کشور عربی حتی حاضر به حضور در ائتلاف عربی در جنگ یمن نشود. حتی رویترز مدعی شده بود که کمکهای ایران به یمن از طریق کشور عمان انجام گرفته است.

ارتباط عمان و ایران به حدی مساعد است که حتی روزنامه الجریده کویت چند روز پیش مدعی شد که مسئولان ایرانی و آمریکایی مدتی قبل در یکی از هتلهای لندن ملاقات کرده اند و مقدمات این ملاقات توسط عمان فراهم شده است. اگر چه این ادعا توسط مقامات ایرانی رد و تکذیب شد اما اصل داستان نشان دهنده رابطه خوب عمان و ایران است.

نزدیکی ایران و عمان ریشه در قلب تاریخ دارد

حرکت خلاف جهت عمان نسبت به سایر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و ایجاد رابطه خوب با ایران ریشه در تاریخچه این کشور دارد. تاریخ کشور پادشاهی عمان نشان می‌دهد که این منطقه مدت زیادی بخشی از قلمرو پادشاهی ایران بوده‌است و ایرانیان زیادی در آن ساکن بوده‌اند و در حقیقت، ساختار فرهنگی دو کشور بسیار به هم نزدیک است.

نیمه شمالی عمان بخشی از سرزمین پارسی در دوران هخامنشیان بوده‌است. همچنین بخشی از امپراطوری اشکانیان وساسانیان بوده‌است. علاوه بر این، مذهب عمانی ها هم با سایر اعراب منطقه تفاوت دارد. اکثر عمانی‌ها پیرو مذهب "اباضیه" هستند که نه سنی اند و نه شیعه. این مساله باعث تفاوت عمانی ها از سایر اعراب حوزه خلیج فارس شده و به نزدیکی اش به ایران کمک می‌کند.

سلطان بیمار و طمع تاج و تخت

در چند سال اخیر، وضعیت جسمانی سلطان قابوس زیاد مساعد نبوده است. رسانه های عربی از ابتلای پادشاه به بیماری سرطان خبر داده اند. به نظر می‌رسد که وضعیت درمانی سلطان عمان تا حدی موفقیت آمیز بوده اما با وجود این، مشخص نیست که پادشاه مسن عمان تا چند سال دیگر زنده بماند.

از آنجا که سلطان قابوس ازدواج نکرده و صاحب فرزندی نیست، بین دو تن از پسرعموهایش که یا اسعد بن طارق بن تیمور آل سعید یا هیثم بن طارق بن تیمور آل سعید هستند، برای تعیین جانشینی‌اش تردید دارد.

با وخیم تر شدن وضعیت جسمانی سلطان، قدرتهای منطقه ای به صرافت افتاده و سعی دارند در تعیین حکومت آینده عمان نقشی را ایفا نمایند. الاخبار لبنان گزارش می‌دهد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل مدت کوتاهی قبل به تحریک محمد بن زاید( ولی عهد ابوظبی) سفری به عمان داشته است تا از این طریق اولا از وضعیت سلامت جسمانی سلطان خبردار شود و از طرف دیگر با دخالت در امور عمان و تعیین جانشین قابوس، عمان را از نقش میانجیگری خود خارج کرده و بتواند آن را از جبهه مشترک با ایران و قطر دور نماید.

آیا سلطان آینده متحد امارات خواهد شد؟

به نظر می‎رسد ائتلاف عربی- اسرائیلی از میان دو گزینه اصلی جانشینی یعنی اسعد بن طارق و هیثم بن طارق، اولی را ترجیح داده و سعی نماید که قدرت را به دست او برساند. اسرائیل، امارات و عربستان امیدوارند با به قدرت رسیدن او، تغییری اساسی در سیاست خارجه عمان که کاملا با سیاست‌های عربستان و امارات فرق دارد، ایجاد شود.

رای الیوم طی گزارشی نکات مهمی را درباره اسعد بن طارق بیان می‌کند. اسعد پسر عموی سلطان قابوس است. یکی از نکات جالب در مورد او این است که در همان دانشگاهی درس خوانده که بن زاید تحصیل کرده است. دانشگاه نظامی ساندهیرست انگلستان محلی است که هم بن زاید و هم بن طارق در آن تحصیل کرده اند و این شاید علت اصرار بن زاید بر قدرت گیری بن طارق و نزدیکی ائتلاف سعودی به او را فاش کند.

بن طارق از سال 2017 معاون نخست وزیر و نماینده شخص پادشاه بوده است. او افکار و سابقه نظامی دارد و از همین بعد هم گرایش بسیاری به کنجکاوی های نظامی ائتلاف عربستان دارد. شواهد نشان می‌دهد که بن طارق از بی طرفی کشورش نسبت به فعالیت های نظامی ائتلاف عربی راضی نیست و دوست دارد عمان نقش بیشتری در فعالیتهای نظامی داشته باشد.

این دقیقا شخصیتی است که می‌تواند مطلوب اسرائیل و ائتلاف عربی باشد. اگرچه نباید فراموش کرد که به قدرت رسیدن بن طارق به همین سادگی ها هم نیست. علاوه بر برادرش هیثم بن طارق که او هم جایگاه ویژه ای در ساختار قدرت عمان دارد، اعضای دیگر خاندان سلطنتی آل سعید هم می‌توانند رقیب اسعد باشند چرا که سلطان قابوس هیچ پسری ندارد و همین اتفاق، تعیین جانشین را برای او سخت می‌کند.

اکنون باید منتظر ماند و دید که فشار ائتلاف عربی- صهیونیستی تا چه حد موفق کار می‌کند و آیا می‌توانند عمان را از نقش میانجیگری اش جدا کنند یا خیر؟

38