همه چیز درباره «سه خط طلا» که شاید در تعطیلات بی‌تفاوت از کنارشان عبور کردید

پل وِرِسک از بزرگ‌ترین پل‌های راه‌آهن سراسری ایران است كه در سال ۱۳۱۵ بازگشایی شد و راه‌آهن سراسری تهران ـ شمال را به هم متصل می‌کند. ساخت اين پل را بايد در زمان ساخت خود و با تجهيزات آن زمان در نظر بگيريد كه در ارتفاع ۱۱۰ متری از ته دره با دهانه ۶۶ متری و با وسایلی ابتدایی ساخته شده است.

در زمان حکومت رضاشاه و در اول اردیبهشت سال ۱۳۱۲ شرکت دانمارکی کامپساکس قرارداد احداث راه‌آهن شمال جنوب ایران را امضاء کرد. تا قبل از آن برخی شرکت‌های آمریکایی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی در ساخت راه‌آهن از میان کوه‌های البرز ناکام مانده بودند.بهترین مهندسان اروپا به ایران آمده و پس از تهیه عکس هوایی از کوه‌های البرز متوجه شدند که راه‌آهن باید از روستای عباس‌آباد (که بعدها به ورسک تغییر نام داد) عبور می‌کرد و قطار پس از عبور از روستای ورسک باید با طی مسافت ده کیلومتر و نیز ۶۰۰ متر صعود، از کوهستان عبور و به سمت تونل گدوک حرکت می‌کرد که حرکت در چنین شیب تندی برای قطار ناممکن بود. پس آنان تصمیم گرفتند مسیر را به شکل سه پله بر روی دامنه کوه اجرا کنند که به سه خط طلا معروف شد. طراحی این خطوط به جهت کم کردن شیب و افزایش ضریب قدرت لوکوموتیوها در نظر گرفته شده است که برای ایرانیان ارزشی به مراتب بیشتر از طلا دارد. از این رو به این سه حط راه آهن که بالای یکدیگر قرار دارند به اصطلاح سه خط طلا می گویند.

بهترین مکان برای مشاهده و عکسبرداری از پل ورسک و سه خط طلا، جاده فیروزکوه به حساب می‌آید. شما باید ماشین خود را در جای مناسب پارک کرده و نظاره گر زیبایی و عظمت این اثر زیبا شوید.

پلی تاریخی و شاهکار مهندسی

نام پل ورسک در کتاب رکورد گینس، در بخش پل‌های با ارتفاع بیش از ۶۱ متر ثبت شده و هنوز هم پس از 80 سال قطارهای مسافری تهران-ساری و تهران-گرگان از روي آن عبور مي‌كنند.پل ورسک که راه ارتباطی راه‌آهن سراسری شمال جنوب است با ابزار آلات بسیار ساده مانند دینامیت و دریل دستی ساخته شده است. این بنا از ملات سیمان و شن شسته شده و آجر ساخته شده و در ساختمان آن از آرماتور استفاده نشده است. به بیان دیگر این بنا از ملات غیر مسلح ساخته شده است. از شگفتی‌های ساخت این پل عدم استفاده از هیچ سازه فلزی در ساخت آن است.یرای ساخت این پل ابتدا دوپایه بتنی در دو طرف کوه ایجاد شد و به هم متصل گردید و سپس دال قوسی روی آن اجرا و سپس نمای آجری روی آن اجرا شد.

به طور معمول برای پلهای متصل کننده دو کوه از سیستم قوسی (ARCH) استفاده میشود زیرا در این نوع پلها هر پایه پل بر روی یکی از کوهها قرار داده شده و با کمک قوس ایجاد شده تنش وارده بر پل به پایه ها منتقل می‌شود. زیرا قرار دادن پایه در وسط پل به دلیل ارتفاعی که از زمین (دره) دارد به هیچوجه اقتصادی نیست (و شاید در برخی موارد اصلا عملی نباشد). به طور میانگین پلهای قوسی دهانه بین ۴۰ تا ۵۰۰ متر دارند که البته مواردی از این پلها هستند که دهانه هایی بسیار بزرگتر از این رقم دارند اما بازه میانگین آن در همین حدود است.

بعلت احتمال طغیان رودخانه ورسک مهندسان تصمیم گرفتند با احداث تونلی در زیر رودخانه ورسک، قطارها را از طغیان محافظت کنند و سپس با چرخش در مسیر و صعود به میزان صد متر، ترن روی پل راه‌آهن ورسک قرارگیرد.

حجم پل ورسک جمعاً ۴۵۰۰ مترمکعب است. طول کلی پل ۸۶ متر است و هزینه ساخت آن در آن زمان، بالغ بر ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار ریال بوده است.

پل ورسک در زمان جنگ‌جهانی دوم به دلیل نقشی که در کمک‌رسانی به اتحاد جماهیر شوروی محاصره شده توسط آلمان هیتلری ایفا کرد، معروف شد و لقب پل پیروزی گرفت و به قول فرماندهان متفقین اگر راه آهن ایران وجود نداشت، نقشه جهان به شکل دیگری بود.به دستور دولت آلمان، لادیسلاوس فون رابسویچ اهل اتریش که در ایران به مهندس ورسک مشهور شده به همراه همسر و فرزندانش به ایران آمد تا یکی از سخت ترین کارهای دنیا را در فیروزکوه به انجام برساند.

لادیسلاوس فون رابسویچ درباره ساخت این پل به روزنامه اطلاعات در 5 ارديبهشت 1315 گفته بود: «روزی که این مدل را برای احداث پل ورسک تهیه کردم مهندسان دیگر با نظر حیرت به آن نگریسته و اجرای نقشه و احداث آن را در شمار یکی از فتوحات علم مهندسی به حساب آوردند. امروز این پل احداث شده، همه، من و رفقایم را تشویق و تحسین می‌کنند و آن را در شمار بهترین پل‌های قشنگ و شاهکار مهندسی می‌دانند.

منبع: خبرآنلاین

10