عوارض سیاسی کرونا در ایران

از زمان اعلام رسمی شیوع کرونا در کشور که اواخر بهمن سال گذشته بود، شؤون مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و.... تحت‌الشعاع قرار گرفت و بسیاری از برنامه‌ها تعطیل شد یا شکل و شمایل اجرای آن تغییر یافت. حتی این روزها حال و هوای عزاداری‌های ماه محرم نیز شرایطی تازه به خود گرفته و از هیات‌ها و دسته‌های عزاداری به شیوه هرسال خبری نیست. در این میان عرصه سیاست داخلی کشور نیز از این تغییرات در امان نبود و بسیاری از برنامه‌ها لغو شد و خیلی دیگر از برنامه‌ها به شکل مجازی یا با ایجاد برخی تغییرات در محل برگزاری و تعداد افراد برگزار شده‌است.

تاکید رهبری بر اجرای پروتکل‌ها
از ابتدای شیوع کرونا تاکنون، رهبر انقلاب یکی از مقیدترین مسؤولان کشور به پروتکل‌های بهداشتی و تصمیمات متخصصان و مصوبات ستاد ملی مبارزه با کرونا بوده و گام به گام با مصوبات این ستاد ، برنامه‌های خود را تغییر داده‌اند. این تغییرات از همان برنامه روز درختکاری در اسفند که رهبر انقلاب با دستکش و به تنهایی در مراسم حضور یافتند، خود را نشان داد و تا امروز ادامه یافته‌است.
ایشان امسال برنامه سفر نوروزی به مشهد و سخنرانی روز اول فروردین در جمع زائران و مجاوران حرم رضوی را برگزار نکردند و جای آن را به گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم دادند. رهبر انقلاب بسیاری دیگر از برنامه‌ها و دیدارهای مردمی خود را نیز که به مناسبت‌های مختلف انجام می‌دادند، لغو کردند. البته برخی برنامه‌های سالانه را با توجه به اهمیتی که داشتند به شکل متفاوت برگزار کردند که از جمله آنها می‌توان به دیدار رمضانی دانشجویان یا دیدار فعالان کارگری در روز کارگر اشاره کرد که امسال به صورت ویدئو‌کنفرانس برگزار شد. دیدار با مسؤولان قضایی به مناسبت روز قوه قضاییه، دیدار با نمایندگان مجلس شورای اسلامی در آغاز دوره جدید مجلس و دیدار با اعضای ستاد ملی مبارزه با کرونا از دیگر برنامه‌هایی بوده که در این مدت به صورت ویدئو‌کنفرانس از سوی رهبر انقلاب برگزار شده‌است. همان‌طور که گفته شد رهبری بارها در این مدت بر تبعیت خود از تصمیمات ستاد ملی مبارزه با کرونا تاکید کرده‌اند و به عنوان مثال از زمان اجباری شدن ماسک، با این‌که ایشان در برنامه‌ها تنها هستند و از طریق دوربین با افراد حاضر در جلسه یا مردم در ارتباط هستند، از ماسک استفاده می‌کنند.

از نیامدن به جلسه رای اعتماد تا حضور مرتب در جلسات ستاد
پس از شیوع کرونا و محدودیت‌هایی که در تمام بخش‌ها ایجاد شد، دولتی‌ها نیز تغییراتی در عملکرد خود دادند، از جمله آن‌که به جای این‌که در نهاد ریاست‌جمهوری مستقر در پاستور تشکیل جلسه بدهند، به ساختمان حافظیه در مجاورت سعدآباد رفتند. در همین زمینه واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور در 26 اسفند 98 گفت: دستورالعمل و پروتکل‌های بهداشتی وزارت بهداشت و ستاد ملی مدیریت کرونا برای همگان الزامی است؛ بر همین اساس جلسات دولت و برخی شوراها لازم است در فضایی تشکیل شود که ملاحظات بهداشتی کاملا رعایت شود و به همین جهت جلسات دولت و شوراها در مجموعه حافظیه که سال ۷۶ احداث شده‌است، تشکیل می‌شود.
رئیس دفتر رئیس‌جمهور در بیان دلیل برگزاری جلسات در ساختمان حافظیه، گفت: با توجه به این‌که در مجموعه پاستور سالن مناسبی برای برگزاری جلسات با رعایت پروتکل‌های خاص تعیین شده از سوی وزارت بهداشت وجود ندارد، عنوان کرد: ساختمان حافظیه سالن جلسات مناسبی دارد که می‌توانیم با حفظ پروتکل‌های تعیین شده از جمله حفظ فاصله میان افراد، جلسات را در این مکان برگزار کنیم. برنامه‌های رئیس‌جمهور هم تحت‌تاثیر کرونا قرار گرفت. بعد از شیوع کرونا، حسن روحانی در 6 اسفند سال گذشته در برنامه افتتاح احداث منطقه یک آزادراه تهران ـ شمال و 27 اسفند98 در افتتاح قطعات 2 و 3 آزاد راه شهید همت ـ کرج شرکت کرد. آخرین مراسم افتتاحی که رئیس‌جمهور در آن شرکت داشت در 7 خرداد و مراسم آغاز به کار مجلس یازدهم بود.
جلسات هیات دولت از زمان شیوع کرونا به جز تغییر مکان، تغییر دیگری نداشته و در همان یکشنبه‌ها و چهارشنبه‌ها به صورت مرتب برگزار شده‌است و رئیس‌جمهور همچون همیشه در اغلب اوقات ریاست جلسات هیات دولت و ستاد اقتصادی دولت را به عهده داشته‌است.
شرکت در جلسات شورای هماهنگی سران سه قوه در 13‌اسفند98، 13‌اردیبهشت، 23تیر، 14 و 20 مرداد از دیگر برنامه‌های رئیس‌جمهور در این مدت بوده‌است. همچنین 29 اسفند هم جلسه‌ای با حضور روحانی و روسای قوه مقننه و مجریه با روسای برخی کمیته‌های اصلی ستاد ملی مقابله با کرونا برگزار شد. روزهای 27خرداد، 10 تیر و 24 تیر هم رئیس‌جمهور در شورای عالی انقلاب فرهنگی شرکت کرد. جلسات دیگری هم از جمله شورای عالی فضای مجازی، جلسه ویژه ساماندهی مسکن، جلسه رفع موانع و تسهیل صادرات،‌ جلسه شورای عالی فناوری اطلاعات و نشست با مدیران نقش‌آفرین در عرصه تولید دارو و مسکن و جلسه برنامه‌ریزی و تلاش ملی برای تحقق شعار جهش تولید از دیگر جلساتی بود که با حضور رئیس‌جمهور انجام شده‌است. در طول این مدت رئیس‌جمهور یک دیدار با مهمان عالیرتبه خارجی هم داشته که مربوط به سفر مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق به تهران در 31تیر بود. علاوه بر این برنامه‌های عادی رئیس‌جمهور که پیش از کرونا هم برگزار می‌شد و در این مدت با تغییراتی همراه بوده، برنامه جدیدی هم در این مدت به برنامه‌های رئیس‌جمهور اضافه شده که حضور در جلسات ستاد ملی مبارزه با کرونا بوده‌است. این جلسات معمولا هفته‌ای دو روز برگزار می‌شود که یک روز آن مربوط به جلسات ستاد است و روز دیگر جلسه روسای کمیته‌های تخصصی ستاد که رئیس‌جمهور در تمام این جلسات حضور یافته‌است. یکی از تغییرات برنامه‌های رئیس‌جمهور هم که با واکنش‌های زیادی همراه بود حضورنیافتن او در جلسه رای اعتماد به وزیر پیشنهادی صمت بود که چند روز قبل برگزار شد. دولت دلیل حضور‌نیافتن روحانی در این جلسه را مخالفت ستاد ملی مقابله با کرونا با این موضوع اعلام کرد. خیلی از نمایندگان مجلس دلیل رای نیاوردن وزیر پیشنهادی صمت را نیامدن رئیس‌جمهور به این جلسه عنوان کردند.

مجمع تشخیص مصلحت نظام از جمله نهادهایی است كه تحت‌تاثیر كرونا دیر به دیر و به‌ندرت جلسه تشكیل می‌دهد. در همین زمینه مجید انصاری یكی از اعضای این مجمع در اوایل سال جدید در گفت‌وگویی عنوان كرد كه به صورت غیرحضوری در موارد ضروری جلسات را تشكیل داده‌ایم و تصمیمات موثری هم اتخاذ كرده‌ایم

سفرهای داخلی و خارجی وزیران
اعضای هیات دولت به تبع همه‌گیری ویروس کرونا تا حدود زیادی برنامه‌های عادی خود مثل تشکیل جلسات و شرکت در افتتاح طرح‌های عمرانی، صنعتی، بازرگانی،‌ درمانی و راه و ساختمان و... را به صورت مجازی انجام می‌دهند. با این وصف، برخی وزیران در این مدت در مراسم افتتاح و بازدید از مراکز مرتبط با حوزه کاری وزارتخانه خود حضور پیدا کردند. در این زمینه وزیر راه و شهرسازی با حضور در برخی استان‌ها شاید جزو فعال‌ترین وزیران در سفرهای استانی بوده‌است. سفر به استان‌های آذربایجان غربی، اصفهان ،‌ مرکزی و گیلان از جمله سفرهای این عضو هیات دولت در ایام کرونا بود. حسین مدرس خیابانی، سرپرست وزارت صمت هم چند سفر استانی از جمله به خراسان‌رضوی و مازندران داشت. علی اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری هم به استان سمنان سفر کرد و امیر حاتمی، وزیردفاع هم علاوه بر سفری که برای تست تانک‌های نیروهای مسلح به استان لرستان داشت، دیروز هم به روسیه سفر کرد. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه در این مدت به چهار کشور ترکیه، روسیه، عراق و سوریه سفر کرده‌است. وزیران جهادکشاورزی و آموزش و پرورش هم سفرهایی برای پیگیری پروژه‌های مرتبط با حوزه کار وزارتخانه‌های خود داشتند. در دوران کرونا وزارت‌بهداشت و درمان به عنوان خط مقدم در مقابله با این ویروس قرار دارد و حجم عظیمی از فعالیت‌های مرتبط در این وزارتخانه و کادر بهداشتی و درمانی به این موضوع اختصاص داده شده‌است. شرکت در جلسات متعدد و حضور میدانی در صحنه از جمله اقدامات مهم وزارت بهداشت و درمان و شخص وزیر است.

عملکرد انتقادبرانگیز مجلس دهم در ایام کرونا
یکی از نهادهایی که برنامه‌های آن در این مدت به شدت دستخوش تغییر شده، مجلس شورای اسلامی بوده‌است.
شیوع کرونا در کشور زمانی شروع شد که نمایندگان مجلس خود را برای انتخابات دوره یازدهم آماده می‌کردند و از اواسط بهمن تقریبا جلسات مجلس پایان یافت. پس از برگزاری انتخابات در دوم اسفند هم با توجه به مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، نمایندگان دیگر به بهارستان بازنگشتند و از همانجا به تعطیلات نوروزی رفتند.
اگرچه دلیل این تعطیلات طولانی نمایندگان، مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام شد اما خیلی از کارشناسان و فعالان سیاسی معتقد بودند این مصوبه نباید به معنی کنار‌کشیدن نمایندگان از عرصه سیاسی در این شرایط حساس باشد و باید به هر روشی شده، مجلس به نقش‌آفرینی خود ادامه دهد. البته در اوایل فروردین تدابیری برای برگزاری جلسات مجلس به صورت مجازی اندیشیده شد اما این تدابیر به برگزاری جلسه رسمی منجر نشد و با توجه به مشکلاتی که بود هیچ یک از این جلسات به حد نصاب نرسید. نهایتا پس از انتقادات فراوان از عملکرد مجلس، نمایندگان در تاریخ 21فروردین و در شرایطی که علی لاریجانی به دلیل ابتلا به کرونا در قرنطینه بود، به مجلس برگشتند و از آن زمان جلسات مجلس برگزار شد که تا آخر اردیبهشت آخرین روز مجلس دهم بود- ادامه یافت. در همین مدت و پیش از آغاز مجلس یازدهم، دو نفر از منتخبان مردم به دلیل ابتلا به کرونا جان خود را از دست دادند. نهایتا افتتاحیه مجلس یازدهم در تاریخ هفتم خرداد با حضور مسؤولان عالیرتبه و البته بسیار خلوت‌تر نسبت به هر سال برگزار شد و مجلس یازدهم کار خود را شروع کرد که از آن زمان تاکنون جلسات نمایندگان به صورت مرتب ادامه داشته‌است. برخی نمایندگان هم در این مدت تلاش کرده‌اند در سفر به برخی مناطق کشور از جمله حضور در جمع کارکنان هفت‌تپه که نزدیک به دو ماه است در اعتصاب به سر می‌برند، نشان دهند کرونا تاثیری در عملکرد نمایندگان نداشته‌است.

تعطیلی رویدادهای مذهبی، ملی و سیاسی
تعطیل شدن برخی رویدادهای مذهبی، ملی و سیاسی از دیگر آثار شیوع كرونا در كشور بوده است. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به برگزار نشدن رژه نیروهای مسلح در 29 فروردین، روز ارتش اشاره كرد كه امسال جای خود را به رژه خدمت نیروهای مسلح داد و یگان‌های ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و بسیج به جای مراسم معمول خود كه هر سال برگزار می‌كردند، به خدمت‌رسانی در عرصه مقابله با كرونا پرداختند كه از جمله آنها می‌توان به ضدعفونی كردن معابر و خیابان‌های شهر و احداث بیمارستان صحرایی اشاره كرد. امسال برخلاف هر سال كه در آخرین جمعه ماه مبارك رمضان، مراسم راهپیمایی روز قدس برگزار می‌شد این مراسم هم لغو شد و تنها مراسم این روز، سخنرانی رهبر معظم انقلاب بود كه به صورت زنده از تلویزیون پخش شد. البته مسؤولان تا چند روز قبل از روز قدس، جلسات مختلفی درباره چگونگی برگزاری مراسم این روز برگزار كردند و تصمیمات مختلفی از جمله راهپیمایی با ماشین گرفته شد، اما نهایتا قرار شد هیچ‌یك از این برنامه‌ها برگزار نشود. مراسم سالگرد ارتحال امام‌خمینی(ره) نیز امسال برگزار نشد و رهبر انقلاب كه هر سال در این مراسم حضور می‌یافتند، سخنرانی این روز را هم به صورت تلویزیونی انجام دادند. نمازهای جمعه و نماز عید سعید فطر هم با محدودیت‌های زیادی همراه بوده و در مناطقی كه وضعیت قرمز داشته‌اند، نمازجمعه برگزار نمی‌شود. در مناطقی هم كه نمازجمعه برگزار می‌شود، با رعایت پروتكل‌های بهداشتی و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی بوده است. امسال مراسم حج نیز به شكل محدودی برگزار شد و تنها زائران مقیم عربستان در این مراسم حضور یافتند و هیچ‌یك از هموطنان‌مان به حج تشرف نیافت.

اقدامات كرونایی قوه قضاییه
دستگاه قضایی به عنوان یكی از اركان نظام حاكمیتی ایران علاوه‌بر انجام وظایف اصلی در حوزه پیشگیری و مقابله با جرم و متخلفان اقتصادی، در عرصه مقابله با كرونا هم با سایر قوا هماهنگی‌های لازم را داشته است. وقتی كه كرونا شیوع پیدا كرد، موضوع تهیه اقلام بهداشتی و موارد ضدعفونی‌كننده از‌جمله ملزومات مورد نیاز جامعه بود اما در این میان برخی سودجویان هم وارد میدان شدند و با احتكار و قاچاق بازار‌سیاه درست كردند. در این زمینه قوه قضاییه وارد عمل شد و مجازات‌های سختی برای متخلفان درنظر گرفت. رئیس قوه قضاییه هم در جلسات مرتبط با موضوع كرونا مثل جلسه ستاد فرماندهی عملیات مدیریت بیماری حضور فعال داشت. شركت منظم در جلسات شورای‌عالی قوه قضاییه، بررسی آخرین وضعیت زندان‌ها، شورای رؤسای كل دادگستری و دادستان‌های مركزی استان‌های سراسر كشور،‌ بازدید از رزمایش سراسری دفاع بیولوژیك نیروی زمینی سپاه، نشست مشترك با مسؤولان ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز،‌ بازدید از پیش اعلام‌نشده از دادسرا و دادگستری شهرستان ری،‌ نشست هم‌اندیشی با جامعه فرهنگیان، نشست هم‌اندیشی با نهادهای مردمی و گروه‌های جهادی،‌ نشست شورای‌عالی پیشگیری از وقوع جرم،‌ شركت در آیین افتتاح 47 پروژه عمرانی قوه قضاییه،‌ شركت در همایش سراسری قوه قضاییه،‌ شركت در جلسه هیات عمومی دیوان عدالت اداری،‌ بازدید از یك موسسه خیریه اطراف تهران و شركت در نشست احیای حقوق عامه در حوزه سلامت از جمله اقدامات رئیس قوه قضاییه در این دوران بود. رئیسی همچنین چندی قبل در بازدید از مجتمع قضایی لواسانات، بر عزم قوه قضاییه برای مقابله با زمین‌خواری تاكید كرد.

محدودیت در مجمع، لغو جلسات خبرگان
مجمع تشخیص مصلحت نظام از جمله نهادهایی است كه تحت‌تاثیر كرونا دیر به دیر و به‌ندرت جلسه تشكیل می‌دهد. در همین زمینه مجید انصاری یكی از اعضای این مجمع در اوایل سال جدید در گفت‌وگویی عنوان كرد كه به صورت غیرحضوری در موارد ضروری جلسات را تشكیل داده‌ایم و تصمیمات موثری هم اتخاذ كرده‌ایم. انصاری در اظهارنظر دیگری در تیرماه از تغییر محل برگزاری جلسات مجمع خبر داد و گفت: از آنجایی كه سالن جلسات مجمع تشخیص مصلحت نظام كوچك بود امكان رعایت پروتكل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی وجود نداشت. به همین جهت چندین ماه جلسات مجمع حضوری برگزار نشد. وی ادامه داد: با تدابیری كه اندیشیده شد، سالن جلسات مجلس قدیم كه سالنی به نسبت بزرگ است، برای برپایی جلسات مجمع در نظر گرفته شد و هر دو هفته یك بار جلسات مجمع را در این مكان برگزار می‌كنیم. مجلس خبرگان هم از تبعات كرونا بی‌نصیب نماند. اجلاسیه این مجلس كه هر سال در اسفند و شهریور برگزار می‌شود، اسفند سال گذشته برگزار نشد و آن‌طور كه سید احمد خاتمی سخنگوی هیات‌رئیسه مجلس خبرگان اعلام كرد، اجلاسیه شهریورماه نیز برگزار نخواهد شد.

منبع: روزنامه جام جم

66