همه آنچه باید از قارچ سیاه بدانیم/ از علت ابتلا تا روش درمان

محمدرضا صالحی گفت: قارچ سیاه کلمه دقیقی برای معرفی این بیمار نیست، اما تقریباً از دیرباز و به خصوص از اتفاقاتی که در هند در همین اپیدمی کووید ۱۹ افتاد؛ به «قارچ سیاه» (Black Fungus)، معروف شد.

به خاطر تظاهرات بالینی که بیشتر در بیماران ایجاد می‌کند و ممکن است قسمت‌هایی از مخاط پوست بیمار و حتی چشمش سیاه شود، اسم اصلی این قارچ «موکورمایکوزیس» است. از دسته قارچ‌های کپکی و مهاجم است که از دیرباز در انسان‌ها شناخته شده به خصوص در افراد دیابتی و در افرادی که سطوحی از نقص ایمنی را دارند، مشاهده شده است. اما در افراد سالم هم ممکن است به صورت موارد نادری گزارش شود. نکته خیلی مهمی که وجود دارد که از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، اما از ضایعاتی که ما اصطلاحاً می‌گوئیم (فاسدشدنی، گندیده و یا کپک‌زده) منتقل می‌شود.

چه افرادی در معرض عفونت «قارچ سیاه» هستند؟

به طور نمونه؛ معمولاً دانه‌های اولیه قارچ از نانی که کپک‌زده و یا میوه‌ای که خراب شده و یا قسمت‌هایی از میوه‌ها ممکن است لک بزند و خراب شود، معمولاً با همین قارچ‌ها که آلوده با دست و یا با تنفس منتقل می‌شوند و به سیستم تنفسی «سیستم تنفسی فوقانی یا تحتانی» که اگر فضا مهیا باشد برای رشد شروع به جوانه زدن کرده و پیشرفت می‌کند. این قارچ خیلی علاقه‌مند به آهن است و، چون علاقه‌مند به آهن است به سمت خون و عروق هجوم برده و تخریب می‌کند و پشت عروق تخریب شده بافت سیاه می‌شود.

وی در خصوص ارتباط قارچ سیاه و کرونا، افزود: از زمانی که کووید ۱۹ شایع شد، مشاهده کردیم که تعداد عفونت قارچی رو به افزایش است. در ابتدا خودمان گزارشی از دانشگاه علوم پزشکی تهران چاپ کردیم که شامل ۱۵ بیماری بود که مبتلا به قارچ «موکورمایکوزیس» بودند و کووید ۱۹ هم داشتند. این گزارش برای اولین بار برای چاپ به مجله رفت، اما موانعی وجود داشت و کمی زمان برد وگرنه یکی از اولین گزارشات دنیا در مورد وجود این قارچ می‌شد. در هندوستان نیز با گسترش کووید ۱۹ (در موج دلتای هندی) روند رو به افزایشی این قارچ دیده شد. هم اکنون با پیک پنجم کووید ۱۹ با یک موج بسیار جدی از این بیماری مواجهه شده‌ایم. به طوری که متأسفانه روزانه از استان‌های مختلف کشور هم بیمار داریم و با اساتید مختلف موارد را مطرح و بررسی می‌کنیم. به طورکلی گزارشات متعددی از کشور‌های اروپایی و حتی ایالات متحده در مورد این قارچ وجود دارد.

صالحی در ارتباط با علائم و نشانه‌های اولیه قارچ سیاه گفت: چند نکته برای ما حائز اهمیت است؛ اینکه کدام قسمت بدن را درگیر می‌کند، معمولاً در افراد مبتلا به کووید ۱۹ قسمت‌هایی از سینوس و چشم درگیر است که با گزگز ناحیه گونه، احساس بی‌حسی در ناحیه صورت و گونه، اختلال در بینایی، اختلال در باز و بسته شدن پلک، اختلال در حرکت پلک، درد چشم و سر درد‌های تیر کشنده در اطراف محیط چشم خودش را نشان می‌دهد و ممکن است بیمار خون آبه سیاهی از بینی داشته باشد و احیاناً در ناحیه کام، بینی و چشم قطعات سیاه رنگی مشاهده شود که توصیه می‌کنم حتماً توسط پزشک ویزیت شوند.

وی در مورد اینکه چه گروهی از افراد بیشتر در معرض این بیماری هستند، افزود: کماکان دیابت و دیابت کنترل نشده مهم‌ترین نکته است. متأسفانه کووید ۱۹ باعث شده وقتی فرد مبتلا می‌شود رژیم غذایی و مصرف داروهایش به هم می‌خورد و افزایش قند پیدا می‌کند. بعضی از دارو‌هایی که امروزه به عنوان دارو‌های اصلی در درمان کووید ۱۹ مورد استفاده قرار می‌گیرد، مثل دسته دارو‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی (کورتیکواستروئیدها، پردنیزولون، دگزامتازون) که در دوز‌های بالا و طولانی مدت به شدت افراد را مستعد می‌کند، در کنار این افرادی که سابقه‌ای از سرطان و شیمی‌درمانی دارند و اگر این افراد به کووید ۱۹ مبتلا شوند ریسک ابتلاء به این عفونت قارچی در این افراد افزایش پیدا می‌کنند.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در ارتباط با روش‌های ابتلاء و انتقال قارچ سیاه، گفت: خیلی از افراد در طول روز به این قارچ آلوده می‌شوند به طور مثال؛ موزی را برمی‌دارید سر این موز گندیدگی دارد و جدا می‌کنید. در حین اینکه داری جدا می‌کنید با قطعات آن قارچ به صورت میکروسکوپی آلوده می‌شوید، اما چون ایمنی بدنتان ایمنی خوبی است اسپور‌های قارچ را از بین می‌برد، اما اگر نقص سیستم ایمنی داشته باشید، قارچ شروع به رشد و پیشرفت می‌کند.

وی افزود: مهم‌ترین نکته‌ای که در مورد پیشگیری وجود دارد این است که افرادی که پرخطر هستند مثل افرادی که دوز‌های بالای دارو‌های ضدالتهاب غیر استروئیدی مصرف می‌کنند و یا افرادی که دیابت غیرقابل‌کنترل دارند و یا پیوند شده‌اند باید با مواد فاسدشدنی و یا مواد کپک دار ارتباط کمتری داشته باشند.

صالحی در پاسخ به این سوال که شانس ابتلاء به این بیماری برای افراد عادی جامعه چقدر است، افزود: افراد عادی جامعه معمولاً به این بیماری دچار نمی‌شوند، نکته مهمی که در افراد عادی جامعه وجود دارد اینکه اگر ابتلاء حاصل شد معمولاً خیلی محدود است و پیشرفت قابل‌توجهی هم نمی‌کند. به طور مثال ممکن است افرادی که باغبانی و کشاورزی می‌کنند ضایعات پوستی برای آن‌ها حادث شود، اما اگر افراد عادی جامعه به خاطر کووید ۱۹ بستری یا درمان شوند و این درمان حاوی مقادیر زیادی از دارو‌های سرکوب‌کننده ایمنی باشد، افراد مستعد ابتلاء هستند.

وی در خصوص مدت‌زمان درمان این بیماری، گفت: درمان این بیماری دو بخش دارد؛ بخش نخست اقدامات جراحی است که شامل برداشتن بافت‌های مرده و آلوده به قارچ است که بر اساس شرایط توسط همکاران جراحی گوش و حلق و بینی و یا جراحی چشم انجام می‌شود در کنار این درمان مدیکال یا دارویی است. مهم‌ترین دارویی که برای درمان قارچ سیاه استفاده می‌شود «آمفوتریسین B» است. به جرأت می‌توان گفت که هیچ جایگزین قدرتمندی برای درمان این بیماری فعلاً در دنیا وجود ندارد و طول مدت درمان با این داروی تزریقی حداقل ۴ تا ۶ هفته است و ممکن است حتی طولانی‌تر هم شود.

عضو گروه بیماری‌های عفونی بیمارستان امام خمینی در پاسخ به این سوال که افراد برای ایمن ماندن از این بیماری باید چه اقداماتی را انجام دهند، افزود: مهم‌ترین نکته‌ای که وجود دارد این است که افراد دیابتی قند خون خود را کنترل و رژیم غذایی را رعایت کنند. نکته دوم پزشکان هستند که باید با دقت بیشتری به خصوص در بیمارانی که دیابت و نقص ایمنی دارند دارو‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی تجویز کنند.

وی با عنوان این مطلب که متأسفانه هنوز با کمبود شدید داروی آمفوتریسین B مواجه هستیم، گفت: هرچند این دارو در خیلی از کشور‌های دنیا به خاطر شیوع این عفونت قارچی کمبود دارد، اما بالاخره وجود دارد و استفاده می‌کنند. فکر می‌کنم باید هرچه زودتر این دارو را مهیا کنیم تا بیماران بیش از این دچار مشکل نشوند، با پاندمی کووید ۱۹ باید به شیوع این قارچ هم توجه ویژه کرد. باید مدیران ارشد تصمیم‌های دقیق‌تری بگیرند و راه‌حل‌هایی پیدا کنیم تا هزینه‌های کمتری به جامعه و مردم وارد شود.

منبع: مهر

38