معنا و پیامد پیام خاتمی به مقامات کشور درباره کناره‌گیری از صحنه عملیاتی سیاست چیست؟

محمدرضا خاتمی، نماینده سابق مجلس، به تازگی گفته است: «آقای خاتمی به مقامات کشور و دوستانشان گفتند که دیگر وارد صحنه عملیاتی سیاست نخواهند شد». این سخن در حالی مطرح می‌شود که چندی پیش آذر منصوری، دبیرکل حزب اتحاد ملت هم بیان کرده بود خاتمی نمی‌خواهد لیدر اصلاحات باشد و هیچ‌وقت هم چنین ادعایی نداشته است. حالا در این شرایط پرسش آن است که آیا با دوران اصلاحاتِ پسا خاتمی مواجهیم؟

غلامرضا ظریفیان، فعال و تحلیلگر سیاسی، درباره این موضوع گفت: «من نمی‌توانم نیت‌خوانی کنم و طبیعتا سخنگوی آقای خاتمی هم نیستم و سخنانی که مطرح می‌کنم تحلیل شخصی‌ام است. در وهله نخست باید بگویم که هیچ انسان متعهد و متعارفی خودش را جامعه‌اش جدا نمی‌کند و کسی که سال‌ها در عرصه سیاست‌ورزی سالم بوده و حرف مردم را زده است، نمی‌خواهد که بازنشسته شود. حتما آقای خاتمی هم همین‌طور است و سابقه او چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب نشان می‌دهد که او اهل درد و معناست و از اوضاع و احوال مردم جدا نیست. رهبری اصلاحات هم عنوانی است که جامعه به او داد و آقای خاتمی هیچگاه نگفت که من رهبر اصلاحاتم. اکنون هم او به هیچ‌وجه از دفاع از حقوق مدنی، دینی و اخلاقی کوتاه نمی‌آید».

او ادامه داد: «شاید این سخن که او دیگر نمی‌خواهد در حوزه عملیاتی سیاست باشد، به این معنی است که باتوجه به سن و سالش و تجربه زیسته‌اش نمی‌خواهد جزو کارگزاران نظام باشد و تمایل دارد بیشتر در موقعیت دفاع از جامعه قرار دهد و شاید بخواهد تمرکز خود را بر حکمرانی خوب بگذارد و سعی کند همگرایی‌ها در ابعاد کلان بیشتر شود و حتی ممکن است بعد از این سخنان او به بحث‌هایی فرای سیاست مانند برهنگ، اخلاق، حقوق دینی، هویت ملی و... هم برود زیرا واقعیت این است بسیاری از مشکلات کنونی ما فقط سیاسی نیست».

این فعال سیاسی در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است خاتمی برای گریز از انتظارات حزبی و درخواست حمایت‌های احزاب اصلاح‌طلب در هر انتخابات می‌خواهد قدری از موضوعات روز سیاسی کناره‌گیری کند، بیان کرد: «ما در کشورمان یک‌سری شخصیت‌های ملی داریم؛ افرادی که سرمایه‌های نمادین ما هستند و در بازه تاریخی شکل گرفته‌اند. درباره آقای خاتمی از دوم خرداد به این سو این موضوع پیش آمد و به تدریج به یک سرمایه نمادین تدبیل شد و بهتر است که این سرمایه‌ها برای اهداف سیاسی کوتاه‌مدت هزینه نشوند؛ بنابراین من هم تصور می‌کنم یکی از مسائلی که در پی این سخن یعنی کناره‌گیری از سیاست رسمی برای این باشد که قدری خود را از فضای سیاست‌های کوتاه‌مدت دور کند».

ظریفیان در پایان درباره دیدارهای اخیر خاتمی با افرادی چون لاریجانی، ناطق‌نوری، حسن روحانی و سید حسن خمینی گفت: «من تصورم می‌کنم سه دیدار با هم خلط شدند. آقای خاتمی دیدارهایی با آقایان ناطق نوری، سید حسین خمینی، جهانگیری دارد اما دیدار دیگری هم در بین بوده که آقای روحانی، مرعشی، لاریجانی، باهنر و ناطق‌نوری با آقای خاتمی دیدار داشته‌اند. در یک دیدار دیگر هم آقای روحانی با کارگزاران دولت خود دیداری انجام داده است. این سه دیدار ارتباطی به هم نداشته‌اند و نمی‌شود گفت که مثلا آقایان خاتمی، لاریجانی، باهنر و ناطق‌نوری می‌خواهند یک تشکل یا جریان جدید یا صف‌بندی جدیدی را شکل دهند».