هر چیزی که باید درباره فراموشی بدانیم

فراموشی: علل زمینه‌ساز، علائم همراه و ترفندهای پیشگیری و درمان

فراموشی مقوله‌ای است که شاید بسیاری از ما در هر سن و سالی که هستیم، آن را تجربه کرده باشیم. بدون شک همیشه فراموش کردن موضوعات به معنی ابتلا به آلزایمر نیست.

ولی گاهی این فراموش کردن‌های گاه و بی‌گاه نشان دهنده یک بیماری یا اختلال در عملکرد بدن و روان هستند که با پیگیری می‌توان آن‌ها را برطرف نمود.

اگر تجربه فراموشی کوتاه مدت یا بلند مدت دارید و دوست دارید در این باره بیشتر بدانید، در ادامه این مطلب همراه ما بمانید. در ابتدا سعی می‌کنیم مفهومی ساده اما روشن درباره این مشکل بیان کنیم و سپس به توضیح علل مختلف و درمان آن بپردازیم.

فراموشی چیست؟

پیش از هر چیز بهتر است با تعریف درست از این بیماری یا عارضه آشنا شویم. ممکن است برای بسیاری از ما پیش آمده باشد که هنگام خارج شدن از خانه کلید ماشین را پیدا نکنیم؛ یا در مواردی دنبال وسیله‌ای بگردیم که دقیقاً همراه ماست.

بروز اتفاقاتی از این قبیل لزوماً به معنای بیماری فراموشی نیست. اما اگر این فراموش کردن‌ها ادامه‌دار و مداوم باشد، پیگیری لازم دارد.

گاهی فراموش کردن چیزها حاصل تغییراتی در مغز و قسمتی طبیعی از فرآیند افزایش سن است و گاهی نیز علل مشخص دیگری دارد. اگر شما نیز با این مشکل مواجه باشید ممکن است در یادآوری اطلاعات، آموختن موارد جدید یا به خاطر سپردن خاطرات دچار مشکل شوید.

با پیدا کردن علت فراموشی می‌توان گاهی به سادگی به رفع آن کمک کرد.

فراموشی چه عللی دارد؟

همانطور که گفتیم قدم اول برای درمان و رفع این مشکل، پیدا کردن علت و ریشه آن است. به طور کلی ممکن است عوامل گوناگونی باعث بروز فراموش کردن‌های گاه و بی‌گاه شوند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها را در ادامه معرفی خواهیم کرد.

1. کم‌خوابی

اگر مدتی است دچار اختلال در به یاد آوردن چیزها شده‌اید، اول از همه به وضعیت خواب خود دقت کنید. می‌توان گفت بزرگترین دلیل فراموشی‌های گاه و بی‌گاه می‌تواند کمبود خواب باشد.

علاوه بر این نداشتن خواب کافی باعث تغییرات خلق‌وخو و اضطراب نیز می‌شود که این موارد نیز به خودی خود بر وضعیت حافظه تأثیر منفی می‌گذارند.

2. کم ‌کاری تیروئید

کم‌ کاری تیروئید یکی از عوامل نسبتاً رایج فراموشی محسوب می‌شود. زیرا نه تنها به تنهایی می‌تواند روی حافظه تأثیرگذار باشد بلکه موجب بروز عوارضی می‌شود که آن عوارض نیز به نوبه خود منجر به اختلالات حافظه می‌شوند. دو مورد از این عوارض افسردگی و اختلال خواب است که در ادامه نیز به آن‌ها خواهیم پرداخت.

3. مصرف برخی از داروها

تأثیر داروها بر حافظه را به هیچ عنوان نباید نادیده گرفت. بسیاری از داروهایی که اثر آرام‌ بخشی دارند، در این دسته قرار می‌گیرند. انواع داروهای ضد افسردگی، فشار خون و … ممکن است عوارضی مانند فراموشی داشته باشند یا تمرکز کردن را برای شما سخت کنند.

اگر احساس می‌کنید داروهایی که به تازگی مصرف می‌کنید بر عملکرد حافظه و ذهن شما تأثیر منفی گذاشته، بهتر است در این باره با پزشک معالج خود صحبت کنید.

4. افسردگی

اگر مدتی است دچار غم و اندوه آزار دهنده‌ای هستید و از چیزهایی که قبلاً لذت می‌بردید دیگر لذتی نمی‌برید، ممکن است دچار افسردگی شده باشید. فراموشی نیز ممکن است یکی از عوارض یا نشانه‌های افسردگی باشد که با مراجعه به پزشک یا روانشناس می‌توانید به رفع آن کمک کنید.

5. استرس و اضطراب

به نظر می‌رسد مشکلات مربوط به روان، تأثیر مهمی بر عارضه فراموشی دارند، از جمله استرس و اضطراب. در واقع هر عاملی که تمرکز کردن روی اطلاعات و مهارت‌های جدید را دشوار می‌کند، می‌تواند به مشکلات مربوط به حافظه منجر شود که استرس و اضطراب نمونه‌ای بارز است.

اگر استرس زیادی داشته باشید یا در بسیاری از مواقع مضطرب باشید، ساختن خاطرات جدید و بازیابی خاطرات قدیمی برای شما مشکل می‌شود.

6. اعتیاد به الکل

مصرف الکل در کنار سایر معایب بسیار خود، منجر به فراموشی نیز می‌گردد. حتی موقعی که تأثیرات مصرف آن از بین رفته است نیز، تأثیری که روی حافظه کوتاه مدت گذاشته است، باقی می‌ماند.

7. عوامل نورولوژیک

بیماری‌ها و اختلالات مربوط به سیستم مغز و اعصاب می‌توانند یکی از علل مهم فراموشی بلند مدت یا کوتاه مدت باشند. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

آلزایمر پارکینسون سکته بیماری هانتینگتون زوال عقل زوال عقل عروقی

علاوه بر تمام این موارد، ضربه به سر و تروما، کمبود ویتامین ب 12، تومور مغزی و … نیز نمونه‌هایی از علل فراموشی محسوب می‌شود.

فراموشی چه نشانه‌هایی به همراه دارد؟

شاید در وهله اول فکر کنید نشانه فراموشی مشخص و واضح است، یعنی به خاطر نیاوردن خاطرات و … اما حقیقت این است که این عارضه یا در مواردی بیماری، ممکن است علائم دیگری نیز به همراه داشته باشد که به ما کمک می‌کند به وخامت اوضاع پی ببریم. در ادامه این عوامل را معرفی خواهیم کرد.

علائم فراموشی مربوط به افزایش سن

تغییر در خلق‌وخو، رفتار و شخصیت مشکل در فهم و یادگیری مشکل در صحبت کردن اختلال در مهارت‌هایی مانند محاسبات

علائم همراه فراموشی مربوط به تروما و ضربه به سر

شکستن یا تغییر شکل استخوان سر و جمجمه تغییرات آنی شخصیت (عصبانیتی که دلیل واضحی ندارد) خروج مایعی شفاف یا همراه خون از دماغ، دهان یا گوش خواب ‌آلودگی، گیجی، بی‌حالی، از دست دادن حافظه، مشکل در تکلم، بینایی یا شنوایی افتادگی پلک مشکل در تنفس از دست دادن کنترل روی عملکرد بدن سردرد شدید تشنج فلج صورت و …

دقت داشته باشید که اگر علائمی مانند مشکل در حرف زدن، از دست دادن یا ضعیف شدن بینایی، سردردهای آزاردهنده و شدید، بی‌حسی در قسمت‌هایی از بدن، فراموشی‌های مشهود و ناگهانی و … را تجربه می‌کنید، لازم است حتماً به متخصص مراجعه نمایید. تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری به عمل آید.

فراموشی و افزایش سن

در بخش‌های قبل به این نکته اشاره شد که گاهی فراموش کردن قسمتی از روند طبیعی افزایش سن است. ولی چگونه می‌توان این موضوع را تشخیص داد؟

معمولاً فراموشی حاصل از افزایش سن، شما را از زندگی باز نمی‌دارد. ممکن است امروز در لحظه‌ای اسم کسی را فراموش کنید ولی بعداً آن را به خاطر می‌آورید.

همچنین ممکن است وسایل خود مانند عینک‌تان را در جای دیگری بگذارید و پیدا نکنید و یا لازم دارید حتماً لیستی از کارهایی که باید انجام دهید تهیه کنید تا کاری را از قلم نیندازید. چنین مواردی قابل کنترل هستند.

در این شرایط شما باز هم می‌توانید شاغل باشید، زندگی اجتماعی خود را حفظ کنید و زندگی مستقلی داشته باشید. به این ترتیب در چنین مواردی می‌توان مشکلات حافظه را به افزایش سن ربط داد.

فراموشی و زوال عقل

زوال عقل یک اصطلاح برای بیان مجموعه‌ای از علائم مانند اختلال در حافظه، استنتاج، قضاوت، زبان و سایر مهارت‌های فکری است. این مشکل معمولاً به صورت تدریجی ایجاد شده و رفته رفته بدتر می‌شود.

تا جایی که در توانایی فرد برای کار کردن، حضور در اجتماع و برقراری ارتباط اختلال ایجاد می‌کند. به طور معمول فراموشی اولین نشانه زوال عقل است. سایر علائمی که خبر از این مشکل می‌دهند عبارتند از:

تکرار چندباره یک سؤال استفاده اشتباه کلمات، برای مثال استفاده از کلمه تخت به جای میز فراموش کردن واژه‌های معمول حین صحبت کردن قرار دادن اجسام در جاهای نامناسب، برای مثال گذاشتن کیف پول در کشوی آشپزخانه گم شدن حین پیاده‌روی در مکان‌های کاملاً آشنا تغییر در رفتار یا حالت روحی، بدون دلیل مشخص و موجه

راه‌های پیشگیری و درمان فراموشی

همانطور که متوجه شدید، فراموشی می‌تواند نشان دهنده بیماری‌ها و اختلالات زمینه‌ای متفاوتی باشد. به این ترتیب درمان یا کنترل آن بیماری به رفع مشکل حافظه نیز کمک می‌کند. با این حال روش‌های کلی درمان این عارضه را در ادامه بیان خواهیم کرد.

1. درمان دارویی و پزشکی

بدون شک یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای درمان هر گونه بیماری، درمان دارویی و پزشکی است. البته متأسفانه برخی از انواع فراموشی، درمان قطعی و مشخصی ندارند. اما با این حال برخی از روش‌های درمانی می‌تواند به کنترل اوضاع کمک کند و از پیش رفتن بیماری جلوگیری به عمل آورد.

2. کار درمانی

کار درمانی یکی دیگر از روش‌های مقابله با فراموشی است که در بسیاری از موارد تأثیرات خوبی بر بیمار نشان می‌دهد. تمرینات ویژه حافظه، کمک به آموختن مهارت‌های جدید و … از جمله کارهایی است که طی کار درمانی انجام می‌شود.

3. رژیم غذایی سالم

به نظر می‌رسد تغذیه بر تمام وجوه سلامتی تأثیر گذار است. داشتن تغذیه سالم و رژیم غذایی متناسب و متعادل متشکل از انواع میوه‌ها و سبزیجات و همچنین منابع پروتئینی با چربی پایین مانند ماهی، حبوبات و … به تقویت حافظه و پیشگیری از فراموشی کمک بسیاری می‌کند.

4. خواب کافی

همان‌ طور که پیش‌تر گفتیم، یکی از دلایل ضعیف شدن حافظه، کمبود خواب است. خواب کافی حافظه را قوی‌تر می‌کند و به این ترتیب بازیابی خاطرات آسان‌تر می‌شود. میران خواب کافی برای بزرگسالان معمولاً 7 الی 9 ساعت در شبانه روز است.

5. فعالیت جسمی

اگر می‌خواهید از فراموشی دور بمانید و حافظه قدرتمندی داشته باشید، لازم است فعالیت فیزیکی را در برنامه روزانه خود بگنجانید. ورزش کردن موجب افزایش گردش خون در بدن، از جمله مغز می‌شود و در نتیجه به تقویت حافظه نیز کمک می‌کند.

طبق تحقیقات انجام شده، افراد بزرگسال نیاز دارند در یک هفته حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی ملایم انجام دهند و یا 75 دقیقه ورزش هوازی شدید داشته باشند. می‌توانید ساعات ورزش خود را به دفعات کوتاه تقسیم کنید. حتی یکی پیاده‌روی ساده و ده دقیقه‌ای در روز نیز تأثیر مهمی بر سلامتی شما دارد.

علاوه بر تمام این موارد، داشتن فعالیت‌های ذهنی، حضور فعال در اجتماع، برقرار کردن نظم در زندگی، توجه به سلامت روان و … نیز به پیشگیری و درمان فراموشی کمک می‌کند. برای داشتن یک حافظه سالم و قوی، اولین قدم داشتن زندگی سالم و صحیح است.