تقی ارانی ازجمله شخصیتهای مؤثر روشنفکری ایران در دو دهه نخست سده بیستم خورشیدی است که همواره تلاشهای علمی و فرهنگی او زیر سایه ماجرای معروف محاکمه 53 نفر قرار گرفت. بعدتر نیز انتساب او به پدرخواندگی حزب توده، ذهن بسیاری از مخالفان جریان چپ در ایران را از تفحص دقیقتر در افکار و احوال این روشنفکر تبریزی بازداشت و بدینترتیب ارانی نیز جزو میراثهای ناخوانده تاریخ تفکر در ایران قرار گرفت.