تحلیل واشنگتن پست از مراسم حج و آینده روابط ایران و عربستان

نوشته ۸۰ هزار ایرانی اکنون در عربستان سعودی هستند و مراسم سالانه‎ی حج را برگزار می‌کنند در حالی که سال گذشته زائران نتوانسته بودند به عربستان سفر کنند. این روزنامه می‌نویسد، «حج» یکی از ۵ ستون اصلی دین اسلام و بر همه مسلمانان واجب است و هر سال حدود دو میلیون زائر به مکه و مدینه می‌روند.

رضا اکبری، پژوهشگر سیاسی که در موسسه جنگ و صلح فعال است، می‌گوید اختلافات ایران و عربستان ریشه در گذشته دارد.

حسن روحانی ، این هفته گفته اگر دو طرف میل داشته باشند، مراسم زیارت می‌تواند مرحله‎ای برای آغاز مذاکرات باشد. محمد جواد ظریف ، وزیر امور خارجه نیز ماه گذشته گفت که ایران و عربستان سعودی در حال فراهم کردن مقدمات برقراری روابط دیپلماتیک هستند و ویزا برای شهروندان هر دو طرف صادر می‎شود.

ایران و عربستان در یک رقابت ژئوپولیتیک قرار دارند، رقابتی میان دو شاخه‎ی اصلی اسلام یعنی سنی و شیعه.

برای ایران، عربستان الهام‌بخش اسلام تندرو و ستیزه‌جوست و رژیم ایران حکومت سعودی را حامی وهابیون می‌داند. در مقابل، عربستان نیز ایران را پس از انقلاب سال ۱۳۷۹ تهدیدی علیه خود در خاورمیانه می‌داند و کشورهای عرب منطقه را تشویق به ضدیت با شیعیان می‌کند.

تنش در این دوره از روابط ایران و عربستان زمانی بالا گرفت، که دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا از کشورهای مسلمان خواست ایران را منزوی کنند.

حج بزرگترین گردهمایی مسلمانان جهان محسوب می‎شود، اما بعضی از صاحب‌نظران معتقدند که یک میدان جنگ بزرگ نیز هست. جنگی میان دو کشور که هر دو خود را رهبر مسلمانان جهان می‌دانند.

با استناد به آمار آسوشیتدپرس، در سال ۲۰۱۵ در حادثه‎ی منا ۲۴۰۰ نفر کشته شدند که دست‌کم ۴۶۴ نفر از آنها ایرانی بودند. آن زمان علی خامنه‌ای حکومت عربستان را متهم به «قتل» کرد و از کشورهای مسلمان جهان خواست تا بر مدیریت و نظارت عربستان بر مراسم حج تجدید نظر کنند.

ژانویه سال ۲۰۱۶، عربستان سعودی «نمر النمر» روحانی شیعه منتقد را گردن زد و در ایران در اعتراض به این اعدام، تندروها به سفارت عربستان در تهران و کنسول‌گری این کشور در مشهد حمله کردند و آنها را به آتش کشیدند و عربستان در نهایت روابط خود با ایران را قطع کرد.

اکبری، تحلیلگر مسائل سیاسی می‌گوید، ایران به طور مداوم تلاش کرد که عربستان را تحقیر کند و ضعف آنها برای تامین امنیت زائران را زیر سوال ببرد ولی حجاج همیشه به عنوان ابزاری برای کاهش تنش در هر زمان که لازم باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

او اضافه کرده زائرین وسیله‎ی قدرتمندی برای ارسال سیگنال‌های روشن به تمامی کشورهای منطقه درباره وضعیت روابط ایران و عربستان است.

در مراسم حج امسال خامنه‌ای از محکوم کردن سعودی‌ها خودداری کرده، و از مسلمانان خواسته تا تمرکز خود را روی برائت از اسرائیل و ایالات متحده بگذارند.

بهنام بن طالبلو، کارشناس بنیاد دفاع از دموکراسی می‌گوید «این دو کشور در گذشته توهین‌های زیادی به یکدیگر کردند و در دوره‌ای پنهان و آشکار با هم بده بستان داشتند و این دایره مدام تکرار شده است».

گردهمایی مسلمانان در ایام حج نماد قدرتمندی از نمایش مذهب است، اما نمی‌تواند بر مسائلی مثل رقابت‌های درونی و ذهنی و یا بر رقابت در میدان جنگ خاورمیانه اثرگذار باشد.

15