آشنایی با فیل ها

فیل های آفریقایی

فیل یا پیل (انگلیسی: Elephant) نام حیوانی بزرگ جثه از راسته خرطوم داران (Proboscidea) از خانواده فیلان (Elephantidae) است که بیشتر بومی هندوستان و آفریقا است. گذشته از اندازه فیل ها، دو چیز دیگر که آن ها را از بقیه پستانداران متمایز می کند، خرطوم و عاج آن هاست. فیل گیاهخوار است و در یک روز ممکن است ۷۰ کیلوگرم برگ و علف خورده یا ۲۰۰ لیتر آب بیاشامد.

گونه ها

خط فرگشتی دو گونه فیل آفریقایی و فیل آسیایی در حدود ۶٫۷ میلیون سال پیش از هم جدا شد. هم اکنون دو گونه فیل به نام های فیل آفریقایی و فیل آسیایی وجود دارد. فیل ها ۴ زانو دارند که دو زانو رو به عقب و دو زانو رو به جلو خم می شود.

فیل آفریقایی

این گونه در قاره آفریقا و بیشتر جمهوری کنگو، جمهوری دموکراتیک کنگو و کنیا زندگی می کند.

فیل آسیایی

فیل آسیایی که در هند، میانمار، شبه جزیره مالایا، سری‌لانکا و سوماترا به سر می برند.

تفاوت میان گونه ها

فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج سبک تر وگوش های کوچک تر است. همچنین، قد فیل و عاج فیل هندی کوچک تر از فیل آفریقایی است. از تفاوت های دیگر این دو نوع فیل آن است که در حالی که فیل های آفریقایی چهار یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل آسیایی سم ها به ترتیب چهار و پنج عدد است.

اهلی شدن

فیل، حیوان بسیار باهوش و کینه جو است. به سختی اهلی می شود. اما در صورت اهلی شدن برای همیشه اهلی باقی می ماند.

درمان

از فیل ها برای درمان بعضی بیماری های روانی در انسان ها بهره گرفته شده است. پزشکان در تایلند از فیل ها برای بهبود کودکان مبتلا به اوتیسم و نیز کودکان نابینا کمک گرفته اند تا این کودکان، که از ارتباطات اجتماعی گریزان هستند، وارد تعاملات اجتماعی شوند.

فیل های آسیایی

خرطوم

فیل ماده خرطوم خود را به نشانه هشدار بالا می آورد. خرطوم، بینی فیل است. این عضو، استخوان ندارد، ماهیچه ای است و یک یا دو لب انگشت در نوک آن وجود دارد. خرطوم این پستاندار تقریباً ۱٫۸ متر رشد می کند و وزنی حدود ۱۴۰ کیلوگرم دارد. این جانوران از خرطوم دراز خود به عنوان دست استفاده می کنند و با آن غذا و آب را در دهان خود می گذارند.

فیل ها از خرطوم برای نفس کشیدن و نوشیدن آب استفاده می کنند. به این صورت که ابتدا آب را بالا می کشد و سپس آن را از گلویش پایین می فرستد. خرطوم فیل مانند دست نیز عمل می‌کند. این دست هم آنقدر قوی است که می تواند شاخه های پربرگ را با آن ها بشکند و هم آنقدر دقیق که می تواند میوه ای به کوچکی تمشک را با آن بردارد.

قدم زدن یک فیل آسیایی

فیل ها برای ابراز احساس و تمایل برای تولید مثل، خرطوم هایشان را در هم حلقه می‌کنند. فیل های مادر وقت زیادی را صرف لمس و نوازش فرزندان خود با خرطوم‌ می کنند. این «نوازش فیل» برای بچه فیل بسیار مهم است. زیرا بچه ای که نوازش نشود به اندازه بچه ای که تماس زیادی با مادرش داشته باشد رشد نمی کند.

دندان

فیل ها در آرواره خود جوانه های ۶ مجموعه دندان زیر هم دارند که یکی پس از دیگری رشد می کنند و هنگامی که دندان آسیای قبلی می پوسد دندان جدیدی از زیر آن می روید و جانشین قبلی می شود.

عاج

عاج در واقع دومین دندان های پیشین بالایی فیل است. وقتی مانند دندان انسان این دندان ها شروع به رشد می کنند، لایه‌ای از مینای دندان دارند. اما وقتی بزرگتر می شوند، مینا دیگر روی دندان ها را نمی پوشاند. بیشتر این دندان ها از عاج ساخته شده اند. فیل ها از این عاج ها برای دفاع و خوردن غذا استفاده می کنند. عاج ها در تمام طول عمر فیل رشد می کنند. بنابراین فیلی که عاج های بسیار بزرگی دارد معمولاً حیوانی پیر است. فیل های نر از عاج برای مبارزه یا تصاحب ماده استفاده می کنند. عاج فیل های ماده کوچک تر از عاج فیل های نر است.

بارداری

فیل ها به کندی تولید مثل می کنند. آن ها طولانی ترین مدت بارداری را دارند که تقریباً ۲۲ ماه به طول می انجامد. فیل های ماده می توانند تا حدود ۵۰ سالگی باردار شوند.

خصوصیات نوزاد فیل

نوزاد فیل هنگام زایش بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم وزن دارد. در این زمان هیچ ماهیچه سختی در خرطوم خود ندارد و به سهولت می تواند شیر بنوشد.

پوست

پوست پرچین و چروک فیل به اندازه ای حساس است که جانور می تواند نشستن یک مگس روی بدن خود را احساس کند. فیل ها از آفتاب سوختگی رنج می برند. برای همین، فیل های آفریقایی روی سر و پشت خود خاک می پاشند. پاشیدن خاک باعث دور شدن مگس و حشرات نیز می شود. فیل ها با ایستادن در کنار بچه های خود هنگام خواب و سایه افکندن بر آن ها مانع تابش نور خورشید به آن ها می شوند.

اندازه مغز

مغز فیل یک عضو بسیار توسعه یافته است و اندازه آن تقریباً سه تا چهار برابر مغز انسان است. اندازه ی مغز فیل تقریباً سه تا چهار برابر مغز انسان است.

انقراض

دشمنان طبیعی

فیل‌ها احتیاجی به دفاع از سرزمینی که در آن زندگی می کنند ندارند. چون به نظر می رسد همسایگانشان را می شناسند و با آن ها روابط دوستانه دارند. آن ها قدرت بینایی ضعیفی دارند ولی توانایی شنوایی و بویایی آن ها بسیار خوب است. اگر یکی از فیل ها احساس خطر کند، همه گله گوش به زنگ می شود.

انسان

در آستانه سده ۲۰ میلادی، تعداد فیل های آفریقا حدود ۱۲ میلیون رأس برآورد شده بود. اکنون این رقم به ۴۵۰ هزار تا ۷۰۰ هزار رأس کاهش یافته است. در سال ۲۰۱۶ جمعیت آن ها ۳۵۰ هزار برآورد شد. فیل ها هیج گونه دشمن طبیعی ندارند، اما دیده شده که شیرها گاهی به فیل های جوان و ضعیف حمله کرده اند. دشمن اصلی فیل ها انسان ها هستند. انسان ها فیل ها را هم به خاطر عاج و هم به خاطر تصاحب زیستگاه طبیعیِ آن ها نابود می کنند.

فیل های جنوب آفریقا جمعیت پایداری دارند، اما در بقیه نقاط، کاهش جمعیت بسیار سریع است. تانزانیا در طول پنج سال اخیر (از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶)، ۶۰ درصد و موزامبیک ۴۸ درصد فیل های خود را از دست داده است.

بر اساس گزارش ماه مارس ۲۰۱۵، اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت شکار غیرقانونی فیل های آفریقایی در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال قبل از آن تغییری نکرده و فیل ها با سرعتی بیشتر از سرعت طبیعی زاد و ولد خود کشته می شوند. در چهار سال گذشته بیش از صدهزار فیل کشته شده اند و با ادامه این روند نسل این حیوان در یک یا دو دهه آینده منقرض خواهد شد.

حدود ۳۰ هزار فیل در هر سال شکار می‌شوند و گروه‌های نظامی شورشی مانند الشباب در سومالی و ارتش مقاومت خدا در اوگاندا با استفاده از بالگرد، کلاشنیکف، آرپی‌جی و دوربین دید در شب، فیل ها را در گله های چندصدتایی شکار می کنند.

بر اساس گزارش انجمن نشنال جئوگرافی، قیمت یک جفت عاج صاف چندهزار دلار آمریکا است، اما عاج های خمیده با قیمت چندصدهزار دلار به فروش می رسند و مهم ترین بازار آن ها در چین است. رشد اقتصادی سریع کشورهای آسیا، به خصوص چین، بسیار به ضرر فیل ها تمام شده و قیمت عاج را افزایش داده است. هرچند قیمت عاج در ۱۸ ماه اخیر تا ژانویه ۲۰۱۶ کاهش یافته و از ۲۱۰۰ دلار برای هر کیلو به ۱۱۰۰ دلار در هر کیلو رسیده است.

عاج فیل در کشور مبدأ، کیلویی صد دلار به واسطه ها فروخته می شود، اما زمانی که به چین یا تایلند می رسد کیلویی ۲۱۰۰ دلار قیمت پیدا می کند. عاج فیل ها بیشتر از کنیا و تانزانیا به کشورهای واسط مانند مالزی، ویتنام و فیلیپین منتقل می شود تا از آنجا به چین و تایلند برده شوند.

اقدامات

بازار بین المللی مبادله عاج در سال ۱۹۸۹ غیرقانونی اعلام شدند. اما بازارهای داخلی چند کشور به صورت قانونی به فعالیت خود ادامه دادند. در سال های اخیر، آمریکا و چین توافق کرده اند تا تجارت عاج در کشورهای خود را ممنوع کنند. در دسامبر سال ۲۰۱۶ دولت چین اعلام کرده‌است که از پایان سال ۲۰۱۷ تجارت عاج و هرگونه تولید صنایع دستی با آن ممنوع خواهد کرد. اعمال این ممنوعیت از ۳۱ مارس ۲۰۱۷ شروع شده و تا پایان این سال تکمیل می شود. این موضوع می تواند چرخشی محوری برای پیشگیری از انقراض کامل این حیوانات باشد.

گروه های حفاظت از محیط زیست این تصمیم را "تاریخی" خوانده و گفتند نقطه عطفی در مسیر حفاظت از این موجودات خواهد بود. در پی این تصمیم، در مارس ۲۰۱۷ قیمت هر کیلو عاج به ۷۲۰ دلار سقوط کردو اعلام شد که این اقدام، تأثیر مثبت بر کاهش تجارت عاج فیل گذاشته شده و امید به حفظ این حیوانات بیشتر شده است.

منبع: بیتوته

1980