قدیمی‌ترین قرآن‌ دست‌نویس و منسوب به دستخط امام علی (ع)

در این نشست درباره مصحف منسوب به امام علی(ع) نسخه آستان قدس رضوی به نکات زیر اشاره شد. خلاصه این نکات عبارتند از:
_ قدمت این نسخه، که از همه کهن تر است، انتصاب آن به حضرت علی(ع)، کامل و بی نقص بودن آن نسبت به سایر نسخ دیگر آن را ویژه و خاص کرده است و همین ویژگی ها ما را بر آن داشت تا بر روی این نسخه کار کنیم.

- این نسخه یکی از قدیمی‌ترین قرآن‌های کامل دست‌نویس جهان و منسوب به دستخط امام علی (ع) است که یکی از مهم‌ترین منابع تحقیقاتی جهان نیز به شمار می‌رود. این نسخه که به خط کوفی ۱۶ سطری و بر روی پوست حیوان کتابت شده متعلق به دوران نخست اسلامی است که در سال ۱۰۰۹ هجری به دست شاه عباس صفوی وقف حرم مطهر امام رضا(ع) شده و وقفنامه آن را شیخ بهایی در پشت برگ اول نسخه نگاشته است.

- این اثر در ابعاد 20 در 26 و 25 در 32 است و میزان نقص آن به 2.94 درصد می‌رسد که در امضای آخر نسخه (کتبه علی بن ابی طالب) است و جنس ورق، مرکب و خط نیز نشان دهنده قدمت این اثر نفیس است. با مقایسه این مصحف با سایر مصاحف کهن دنیا می‌توان گفت قرآن شماره یک، نسخه کامل و منحصر به فردی است.

- این قرآن دارای ویژگی متعددی است که نمایانگر قرائات، رسم‌الخط، شمارش آیات، و ترتیب مصحف است که از سوره حمد آغاز شده و به سوره ناس ختم می‌شود. منظور از نقطه‌گذاری وضع علامت‌هایی برای حرکت‌های حروف است که قدیم آن را نقطه‌گذاری می‌نامیدند چون در ابتدا به صورت نقطه‌هایی بود که بر بالا و پایین حروف می‌گذاشتند. نقطه‌های سیاه مستطیلی شکل برای نشان دادن بیشتر حروف نقطه دار و برای نشان دادن ضبط صحیح کلمات از نقطه‌های قرمز دایره‌ای شکل استفاده شده است.

- این مصحف از ابتدا تا انتها بر اساس یک روایت واحد علامت‌گذاری نشده بلکه قرائات مختلف در آن مشاهده می‌شود؛ ضمن اینکه انفرادات قرائت نافه، ابوجعفر، ابن کثیر و ابن عامر مشاهده نمی‌شود.

- تطابق قرائت به کار رفته در این مصحف با قرائت یعقوب حضر بیشتر از سایر قرای عراق مانند عاصم، حمزه، کسائی، خلف و ابو عمرو است. قرائات شواذ نیز در برخی از کلمات این مصحف شریف به چشم می‌خورد. البته برخی از نام‌های سوره‌ها در قرآن شماره یک با آنچه امروز متداول است، اختلاف دارد. همچنین عدد فواصل آیات در ابتدای سوره‌های این مصحف با رنگ قرمز مشخص شده است.

- در این مصحف از تقسیمات رایج امروزی مانند اجزا سی‌گانه و احزاب شصت‌گانه چیزی مشاهده نمی‌شود و تنها اصطلاح به کار رفته در آن «سُبع» است که در آن مصحف به 7 بخش تقسیم شده که این تقسیمات موافق تقسیماتی است که سخاوی در کتاب خود نقل کرده است.

- جنس این مصحف شریف منسوب به امام علی(ع) به قول مشهور از پوست آهو است که البته در اقوال مختلف به پوست گاو و گوسفند نیز اشاره شده است. این نسخه بیش از 98 درصد نزدیک به متن قرآن است و بر اساس تحقیق صورت گرفته شده در منطقه بصره نوشته شده است و قرائت قرای مصری شبیه تر است و کوفی نیست.

- در خصوص انتصاب این مصحف هم به حضرت علی(ع) باید گفت که این موضوع از گذشته وجود داشته است و بسیاری از مصحف ها را به ائمه منصوب می کردند. در این خصوص هم سه نظر وجود دارد یک نظر اینکه قطعا این قرآن بنا برشواهد ازجمله تایید شیخ بهایی می گویند متعلق به حضرت است و برخی هم می گویند که به هیچ وجه منصوب به حضرت نیست. در این میان برخی هم قائل به تفصیل هستند و می گویند بر اساس قرائن و شواهد باید این موارد بررسی شود.

بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم با شعار«قرآن معنای زندگی» همزمان با ماه مبارک رمضان از ۲۱ اردیبهشت ماه تا ۴ خرداد ماه در مصلای حضرت امام خمینی( ره) در حال برپایی است.

منبع: خبرآنلاین

1981