راه‌های اصولی مقابله با بددهنی کودک

در متنی خواندم «اگر این روزها از هر معلمی كه حداقل ده سال سابقه آموزش دارد، بپرسید مهم‌ترین تفاوت دانش‌آموزان امروز با ده سال قبل چیست، اغلب می‌گویند بچه‌های امروز بی‌ادب‌تر شده‌اند.»

چنین اتفاقی گرچه در همه كودكان و نوجوانان عمومیت ندارد، هشداری تلخ و تأمل‌برانگیز است كه پرسش‌های زیادی را در ذهن ایجاد می‌كند. متاسفانه عجین‌ شدن كودكان و نوجوانان با دنیای مجازی كه محل رد و بدل شدن پیغام‌های بی‌شمار آمیخته با واژه‌های توهین‌آمیز و بی‌ادبانه است، عادی‌ شدن گویش‌هایی همراه با كلمات زشت و خارج از عرف مورد قبول اجتماع را به امری قابل تصور تبدیل كرده است.

از سوی دیگر بسیاری از والدین به‌ دلایل مختلف و تحت‌تاثیر ناملایمتی، عصبانیت یا خشم، از واژه‌های زشت در گفتار روزمره استفاده می‌كنند و آگاهانه یا از روی ناآگاهی در حال آموزش چنین گفتاری به فرزندان كوچك‌شان هستند. اگر می‌خواهید بدانید با بی‌ادبی و بددهنی كودكان چگونه باید برخورد و به اصلاح رفتار او كمك كنید، گفت‌وگوی ما را با لیلا مبینی، روان‌شناس كودك بخوانید.

چرا برخی كودكان فحش می‌دهند یا در گفتارشان از الفاظ زشت استفاده می‌كنند؟

كودكان مثل اسفنج می‌مانند و همه چیز را به خودشان جذب می‌كنند. معمولا كودكانی كه بددهنی می‌كنند والدین بی‌ادبی دارند و كودكان از آنها الگو می‌گیرند. یا این‌كه برادر یا خواهری دارند كه با الفاظ زشت صحبت می‌كنند. این كودكان بدون این‌كه معنی كلماتی را كه می‌شنوند بدانند، آموزش می‌بیندد.

گاهی والدین هنگام شنیدن كلمات زشت از زبان فرزند كوچك‌شان می‌خندند. نتیجه این رفتار والدین چیست؟

معمولا در مواجهه با بددهنی كودك، والدین نباید واكنشی نشان دهند. چون هر عكس‌العملی - چه خندیدن و چه اخم كردن - باعث تایید آن رفتار می‌شود. از نظر روان‌شناسان، مناسب‌ترین واكنش لحظه‌ای والدین، نادیده گرفتن آن رفتار است.

پس با چنین كودكی چگونه باید برخورد كرد تا رفتارش اصلاح شود؟

سن كودك در نحوه برخورد والدین نقش دارد. اگر كودكی در جمع با الفاظ بد صحبت می‌كند، باید قبل از این‌كه وارد جمعی شویم با او صحبت كنیم و برایش چارچوب بگذاریم كه اگر به این رفتار ادامه دهد باید آن محل را ترك كند. یعنی والدین باید قاطعانه با این رفتار فرزندشان برخورد كنند.

كودكی را كه ناسزا می‌گوید چطور باید تنبیه كرد كه مورد تایید روان‌شناسان كودك باشد؟

تنبیه بدنی به هیچ عنوان مجاز نیست.فقط باید برای بچه‌ها محرومیت نسبت به چیزهایی كه دوست دارند، تعیین كرد. البته قبل از آن باید با كودك صحبت و برایش قانون گذاشته شود. یعنی این قانون برای كودك، حكم شخص سومی دارد كه به طور غیرمستقیم تعیین می‌كند كودك چه رفتاری را باید انجام دهد. بدترین نوع تنبیه والدین، تنبیه بدنی است. با توجه به سن كودك باید برایش محرومیت‌هایی را نسبت به چیزهایی كه دوست دارد، تعیین كرد.

اگر كودك در محلی عمومی یا در مهمانی حرف نامناسب زد، چطور باید با او برخورد شود؟

به طور معمول كودكان بدرفتار وقتی مشاهده کنند والدین‌شان با كسانی هستند كه از آنها رودربایستی دارند، بدتر عمل می‌كنند. اگر كودك در جمعی به شخصی حرف زشتی بزند، والدین باید كودك را مجاب كنند كه از آن شخص عذرخواهی كند.اما بایددور از چشم حاضرین با كودك صحبت و به او گوشزد كنند اگر به این رفتارش ادامه دهد، محل را ترك می‌كنند.

آیا از تشویق هم برای اصلاح رفتار و كلام كودك می‌توان استفاده كرد؟

تشویق و تحسین می‌تواند خیلی موثر باشد. یكی از مهارت‌های فرزندپروری این است كه ما رفتارهای خوب فرزندمان را یادداشت كنیم و به‌خاطر آن رفتارها او را تحسین و تشویق كنیم. این نوع تشویق می‌تواند از بروز رفتارهای بد كودك جلوگیری كند.

اما تنبیه و تشویق، والدینی را می‌طلبد كه قاطع باشند. یعنی وقتی فرزندشان رفتاری خارج از چارچوب خانواده انجام داد، آنهابر تنبیه فرزندشان قاطع باشند. مهم‌ترین جنبه تشویق این است كه والدین نقاط مثبت رفتار كودك‌ را ببینند.چون معمولا پدر و مادرها عادت دارند بیشتر نقاط ضعف فرزندانشان را بزرگنمایی كنند.

در چه زمانی نیاز به مشاوره و رفتاردرمانی در كودك بددهن وجود دارد؟

زمانی كه این موضوع خیلی حاد شده باشد به مشاوره نیاز است تا از طریق مشاوره روان‌شناسی به والدین راهكار داده شود.معمولا كودكان آیینه تمام‌نمای پدر و مادرشان هستند. اگر والدین رفتار اشتباهی را انجام می‌دهند، باید آن را كنار گذارند تا فرزندشان هم به مرور همین كار را انجام دهد.

اثربخشی رفتاردرمانی به چه عواملی بستگی دارد؟

ضروری است در جلسات رفتاردرمانی والدین هم شركت كنند و همزمان تمام توصیه‌های مشاور را انجام دهند تا نتیجه مطلوبیگرفته شود. اصلاح هر رفتار اشتباه در كودك نیاز به اصلاح و بازبینی رفتار والدین به‌طور همزمان با فرزندشان دارد.

منبع: جام جم

70