صنعت گردشگری، صادرات نامرئی است

اسماعیل مهاجر*: طبق تعریف سازمان جهانی، توریسم به همه فعالیت‌های افرادی اطلاق می‌شود که به اماکن خارج از محیط عادی خود به منظور گذراندن اوقات فراغت، انجام کار و یا سایر هدف ها برای مدتی تا کمتر از یکسال می روند.

امروز صنعت توریسم به عنوان یکی از محورهای مهم توسعه همه جانبه کشورهای جهان به شمار می آید و سرمایه‌گذاری در این بخش نتایج قابل توجهی در فرآیند توسعه ملی و بین‌المللی به همراه دارد.

سرمایه‌گذاری در صنعت توریسم مشخصاً دارای ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که اثرات اقتصادی آن را می توان در سطوح ملی و بین المللی در کسب درآمد ارزی، متعادل کردن توزیع درآمد، جذب سرمایه‌های سرگردان و به جریان انداختن آن در سرمایه‌گذاری سالم، ایجاد اشتغال و غیره دانست.

از بُعد اجتماعی و فرهنگی هم این صنعت، با توجه به ارتباطات وسیع اجتماعی و جغرافیایی ضمن افزایش آگاهی‌های ملی در مورد نحوه زندگی و باورها، آداب و سنن اقوام مختلف می تواند بستر مناسبی را جهت تحکیم و پیوند هرچه بیشتر اقوام و همبستگی بیش از پیش ملی را فراهم آورد.

سرزمین پهناور ایران با طبیعت رنگارنگ و استثنایی خود و همچنین با فرهنگ و تمدن باستانی آن که ریشه در تاریخ کهن این مرز و بوم دارد و همچنین به آثار باستانی بسیار زیادی که در جای جای این کشور قرار گرفته و کشور را در ردیف یکی از چند کشور ممتاز جهان به لحاظ دارا بودن جاذبه‌های توریستی قرار داده است.

به طور کلی باید گفت که صنعت گردشگری که در دهه های اخیر به عنوان یکی از مهم ترین پدیده اقتصادی و فرهنگی بین المللی شناخته شده است امروزه در فعالیت های اقتصادی جهان سهم بسزایی دارد و با توجه به نیازهای زیستی و ذاتی استان ورود مجموعه‌های گردشگری جهت گذراندن اوقات فراغت و توسعه فضاهای تفریحی به یک ضرورت اجتماعی و مدیریتی تبدیل شده است، البته در کنار بازخوردهای مثبت و پویایی که گردشگری در جوامع دارد نباید از کارکردهای منفی آن غافل شد، چرا که توسعه گردشگری ارتباط مستقیم با طبیعت و دخل و تصرف در آن دارد که می‌تواند منجر به تخریب و یا تغییر محیط زیست شود.

با توجه به پتانسیل‌های طبیعی که در کشور ایران وجود دارد جهت توسعه گردشگری و اشتغالزایی و پر کردن اوقات فراغت، توسعه فرهنگی و کاهش آسیب های روانی و از همه مهم تر حفظ محیط زیست باید با برنامه ریزی و سیاست گذاری با رویکرد اکوتوریسم بپردازیم.

با این وجود گردشگری به ویژه برای کشور در حال توسعه مثل ایران یک مزیت اقتصادی است تا از این راه، فرایند توسعه ملی خود را سرعت ببخشد که بتواند سهمی در افزایش نرخ رشد سالانه در تولید ناخالص ملی ایران داشته باشد.

توسعه گردشگری به عنوان مجموعه فعالیت‌های اقتصادی علاوه بر تقویت بنیادهای اقتصادی می‌تواند زمینه توسعه فرهنگی و اجتماعی یک منطقه را فراهم کند. همانطور که گفته شد با این تفاسیر سازگارترین نوع گردشگری که می تواند همزمان با توسعه گردشگری حفاظت از محیط زیست را هم در پی داشته باشد، اکوتوریسم است.

با توجه به مطالب فوق کشور ایران به دلیل تنوع اقلیمی که دارد جهت توسعه توریسم باید رویکرد اکوتوریسم در بخش گردشگری را به عنوان یک اصل مهم در برنامه ریزی و سیاست گذاری گردشگری پایدار مدنظر قرار دهد، چرا که امروزه اکوتوریسم به عنوان گرایش نوین در صنعت گردشگری علاوه بر توسعه فعالیت های اقتصادی می‌تواند از تخریب و تغییر طبیعت جلوگیری کند و زمینه پایداری محیط زیست را هم فراهم آورد.

* دکتری جغرافیای اکوتوریسم

منبع: مهر

73