دولت پزشکیان تصمیم گیرنده اصلی درباره موضع‌گیری ایران در برابر آمریکا نیست/ ما باید از دور و تسلسل مذاکره برای مذاکره با غرب خارج شویم/ فکر می کنم ایران در رویکردی که مقابل آمریکا در پیش گرفته تغییری نخواهد داد

سیدمصطفی هاشمی طبا در مصاحبه با روزنامه آرمان ملی دیدگاه خود را در این زمینه بیان کرده است. گفتگو با او را بخوانید:

*مراسم تحلیف ترامپ در حالی برگزار شد که وی با برخی فرمان‌ها دوران دوم ریاست جمهوری خود را متفاوت از گذشته آغاز کرد. به نظر شما وی چه رویکردی نسبت به ایران در پیش خواهد گرفت؟

سابقه ترامپ و کسانی که به عنوان اعضای کابینه‌اش انتخاب شده، نشان می‌دهد که وی دنبال سخت‌تر کردن شرایط برای ایران است. نمونه بارز کسانی که همواره مواضعی علیه ایران داشته‌اند وزیر خارجه جدید آمریکا است. یکی از اقداماتی که دولت ترامپ انجام خواهد داد این است که به ایران و خریداران نفت ایران فشار بیشتری وارد کند که ایران نتواند نفت خود را به آسانی بفروشد. نکته دیگر اینکه زیاد نمی‌توان روی سخنان ترامپ حساب کرد و وی بیشتر به اقدامات ایذایی علاقه‌مند است.

جان بولتن در جایی گفته بود ترامپ صبح یک حرف می‌زند و عصر حرف دیگری می‌زند که علیه حرف قبلی خود است. نکته دیگر اینکه به‌رغم اینکه ترامپ در مراسم تحلیف مسائلی را مطرح کرد، اما ما هنوز نمی‌دانیم که وی در عمل چه خواهد کرد و چه رویکردی در پیش خواهد گرفت و مواضع اخیر وی درباره کانادا، پاناما و گریلند قابل توجه و سوال‌برانگیز بوده است. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که من فکر نمی‌کنم مسأله ایران اولویت اول ترامپ باشد، بلکه ذهن وی بیشتر درگیر چین، اقتصاد چین و نقش آن در اقتصاد آمریکا است. اینکه ترامپ چه رویکردی نسبت به ایران در پیش خواهد گرفت، آنقدرها که به نظر می‌رسد اهمیت ندارد بلکه مهم این است که ایران باید خود را در داخل تقویت کند و ما باید به شکلی عمل کنیم که رویکرد دیگر کشورها نسبت به ما، در اولویت‌ها و برنامه‌های ما نقش نداشته باشد. با همه اینها به نظر می‌رسد که ما نسبت به آینده کشور بی‌خیال شده‌ایم.

*پزشکیان قبل از مراسم تحلیف ترامپ از آمادگی دولت ایران برای مذاکره با آمریکا سخن گفت. به نظر شما باید در انتظار چه واکنشی به این مواضع بود؟

به نظر من ترامپ نباید چنین اظهاراتی را باور کند و آن را جدی بگیرد. ترامپ اگر عاقل باشد به این نکته توجه می‌کند مقام رهبری به صراحت عنوان کرده‌اند که ما با آمریکا مذاکره نخواهیم کرد. زمانی که پزشکیان موضوع مذاکره را مطرح کرد، چند روز بعد از اغلب تریبون‌ها در مناطق مختلف کشور علیه وی موضع گرفته شد و برخی مواضع شدت هم داشت. اعلام مواضع از تریبون‌ها نشان می‌دهد که گروهی این نوع سخنان رئیس‌جمهور را برنمی‌تابند. هنگامی که خشم و نفرت با صدای بلند مطرح می‌شود، آمریکا چگونه می‌تواند وارد مذاکره شود و اصلا قرار است درباره چه موضوعی با آمریکا صورت بگیرد؟

آقای پزشکیان تنها عنوان کردند ما حاضر هستیم با آمریکا مذاکره کنیم و اصلا مشخص نیست که پزشکیان و تیم او در وزارت خارجه قرار است درباره چه چیزی با آمریکا مذاکره کنند. ما باید از دور و تسلسل مذاکره برای مذاکره با غرب خارج شویم. سال‌هاست موضوع مذاکره در کشور ما مطرح است و هر بار مذاکره می‌کنیم تا مذاکرات را به دور بعدی موکول کنیم. به هر حال زمان آن رسیده که از این دور و تسلسل خارج شویم. اگر ما دنبال لغو تحریم‌ها هستیم، مشخص است که آمریکا به آسانی از این اهرم فشار علیه ایران عبور نخواهد کرد. زمانی که برجام به نتیجه رسید مشخص بود که طرفین دنبال چه چیزی هستند و قرار است به چه نتایجی برسند، اما حالا مشخص نیست قرار است درباره چه چیزی مذاکره صورت گیرد. برجام هم که دیگر وجود ندارد و عملا از بین رفته است.

من فکر می‌کنیم ایران در رویکردی که مقابل آمریکا در پیش گرفته تغییری نخواهد داد. هرچند که باید تاکید کرد که لازم است روشن شود که هدف از تقابل چیست

* در هفته‌های اخیر بازار سرمایه در ایران با نوسان‌های مختلفی مواجه بود و ترامپ هم به صورت رسمی رئیس‌جمهور آمریکا شده است. با توجه به این موارد، وضعیت اقتصادی در ماه‌های پایانی سال چگونه خواهد بود؟

در حال حاضر ما با مشکلاتی روبه‌رو هستیم که آثار خود را در حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد و این موضوع تنها مختص به اقتصاد نیست. در زمینه‌های دیگر نیز با مشکلات خاص خود مواجه هستیم و حتی به نظر می‌رسد برخی از این مشکلات به سطح بحران نزدیک می‌شود. بحران به شرایطی گفته می‌شود که با روال معمول متفاوت است و عملکردهای خاص خود را می‌طلبد و نیاز به اقدامات فوق‌العاده دارد. به عنوان مثال هنگامی که کرونا وارد کشور شد ما با یک وضعیت فوق‌العاده مواجه شدیم که نیازمند اقدامات فوری و فوق‌العاده بود. اکنون ما تقریبا در چنین وضعیتی قرار داریم. با همه اینها برخی مسئولان به چنین موضوعی توجه ندارند و به شکلی رفتار می‌کنند که انگار هیچ مشکلی وجود ندارد و در شرایط عادی قرار داریم.

اگر این نگاه ادامه داشته باشد هم بر تعداد بحران‌ها افزوده می‌شود و هم غلبه بر آنها سخت‌تر خواهد شد. نکته دیگر اینکه مشکل اقتصاد ایران خارجی نیست، بلکه آنچه باعث شده اقتصاد ما ضعیف شود هرج و مرج در تصمیم‌گیری‌ و در برخی موارد هم سوء مدیریت است. ریخت و پاش‌ها در اقتصاد ایران به اندازه‌ای است که اگر این وضعیت وجود نداشته باشد ما سالانه در حدود 15 میلیارد بودجه خواهیم داشت که می‌توانیم آن را برای حل مشکلات مختلف به کار ببریم.

در واقع ما سالانه 15 میلیارد دلار سرمایه کشور را هدر می‌دهیم. این آمار به خوبی نشان می‌دهد که اگر قرار است وضعیت اقتصاد کشور بهبود پیدا کند، باید جلوی ریخت و پاش‌های بیهوده گرفته شود. واقعیت غیرقابل انکار این است که به اندازه‌ای که سیاست‌های اشتباه داخلی به ما ضربه زده، تحریم‌ها و فشار‌های بین‌المللی ضربه نزده است. اگر قرار است آقای پزشکیان اقدام موثری در این زمینه انجام بدهد، باید جلوی این ریخت و پاش‌ها و هدر رفتن سرمایه‌های کشور را بگیرد و سیاست‌های اقتصادی اشتباه گذشته را تصحیح کند. تنها در چنین شرایطی است که می‌توان نسبت به بهبود وضعیت اقتصادی کشور خوشبین بود.

*در چنین شرایطی مناسبات بین ایران و آمریکا به رهبری ترامپ به چه سمتی حرکت خواهد کرد؟

من فکر می‌کنیم ایران در رویکردی که مقابل آمریکا در پیش گرفته تغییری نخواهد داد. هرچند که باید تاکید کرد که لازم است روشن شود که هدف از تقابل چیست. این همان موضوعی است که باید به مردم گفته شود تا با این سیاست همراهی بیشتری صورت گیرد. اینکه عنوان می‌شود ممکن است دولت پزشکیان رویکرد جدیدی در پیش بگیرد واقع‌بینانه نیست.

واقعیت این است که آقای پزشکیان بدون اجازه حاکمیت نمی‌تواند کاری بکند. در واقع دولت پزشکیان تصمیم گیرنده اصلی در اینکه باید در مقابل آمریکا چه رویکردی در پیش گرفت، نیست و چنین سیاست‌‌هایی در جای دیگری گرفته می‌شود.

در چهار دهه گذشته فضای تقابل و تخاصم بین ایران و آمریکا شکل گرفته که در ساحت‌های مختلف زندگی مردم اثر گذاشته است. در چهل سال گذشته آمریکا مرتب ایران را تهدید و تحریم کرده است. رفتار آمریکا موجب شده که در داخل فریاد مرگ بر آمریکا بلند باشد. روشن است که تا زمانی که این وضعیت ادامه داشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت که طرفین برای بلندمدت تصمیم بگیرند. ضمن اینکه برخی کشورهای منطقه هم بر آتش می‌دمند و از نزدیکی دو کشور ناراحت و نگران می‌شوند.

در سال‌های اخیر واسطه‌هایی بین ایران و آمریکا وجود داشته و پیام‌های بین طرفین رد و بدل شده است. با این وجود با رفت و آمد واسطه‌ها اتفاق خاصی در این روابط که گاهی پر تنش می‌شود، رخ نخواهد داد. دولت پزشکیان نیز اگر دنبال تعامل با کشورهای غربی است، باید رویکردی در پیش بگیرد که نسبت به گذشته تفاوت داشته باشد. البته تردید نیست که موانع مهمی در پیش پای دولت وجود دارد و به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت پزشکیان بتواند به آسانی و ناگهانی چالش بین ایران و آمریکا را حل کند.