بازخوانی انتقادی رمانهای احمد محمود سبب خواهد شد که رابطهای تازه میان ادبیات و تاریخ در فضای نقد ادبی ایران امروز ایجاد شود. از بحثهای سیاسی و شعارهایی مثل «صنعت نفت باید ملی شود» و همچنین زندانی شدن افراد به جرم فعالیتهای پنهانی بر ضد انگلیسیها و عضویت در حزب توده بهسادگی میتوان دریافت که رمان دوره زمانی ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۲ را در بر میگیرد. حضور سرکوبگر انگلیسیها در خوزستان و اوضاع ناگوار اقتصادی خانوادهها دو درونمایه اصلی رمان «همسایهها» به شمار میآید.
ابوالفضل جلیلی یکی از فیلمسازان نسل انقلاب است؛ یکی از آنها که اگر شرایط خاص دهه۶۰ بهوجود نمیآمد، اساسا پایشان به سینما یا لااقل به وادی کارگردانی باز نمیشد.
دیروز بیلمکانیکی خانه محل تولد و دوران کودکی خالق «همسایهها» را با خاک یکی کرد تا از نام و یادگارهای بنیانگذار سبک رئالیسم اجتماعی ادبیات ایران، در شهر زادگاهش چیزی باقی نماند.
مدار صفر درجه اثر مشهور احمد محمود است که در سه جلد منتشر شده است.
همسایهها را نمیتوان قاطعانه رمانی سیاسی نام گذاشت گو اینکه دو فصل عمده داستان در بند و انفرادی میگذرد، اما با دقت در ساختار داستان وجه اجتماعی آن برای مخاطب پر رنگتر میشود.
«همسایهها»ی احمد محمود همچنان یکی از کتابهای ممنوع است که نسخه اُفستش در خیابان و بساط دستفروشیها به راحتی در دسترس است.