۳ سناریو درباره غیبت اسرارآمیز کیم جونگ اون

به گزارش فارین پالیسی، کیم جونگ اون برای نخستین بار پس از رسیدن به قدرت در 2011 غایب اصلی جشن ملی 15 آوریل بود، مراسمی که برای بزرگداشت پدربزرگش کیم ایل سونگ، بنیان‌گذار رژیم کمونیستی کره و رئیس‌جمهور ابدی این کشور، برگزار می‌شود. منابع رسمی کره‌شمالی درباره وضعیت کیم سکوت کرده‌اند. این احتمال وجود دارد که او در حال بهبود از یک بیماری یا عمل جراحی است یا صرفاً به دلیل شیوع ویروس کرونا در کره‌شمالی از انظار عمومی پنهان شده است. همچنین رژیم کره ممکن است به دلیل موانع اخیر برای انتخابات پارلمانی کره‌جنوبی و پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده طرح‌ریزی استراتژیک انجام می‌دهد، یا اینکه صرفاً منتظر است واکنش حریفان خود را تماشا کند. یا شاید هم وزارت تبلیغات به دنبال یافتن راهی برای توصیف بیماری دشوار یا حتی اعلام مرگ کیم به عموم مردم است.

از منظر سیاست‌گذاری باید برای سناریوهای اصلی آماده شد. کیم ممکن است به زودی دوباره ظاهر شود. ممکن است همچنان از نظرها پنهان بماند، و احتمالاً برای مدت طولانی توان اداره کشور را نداشته باشد. بعید هم نیست که به زودی مرگ یا ناتوانی او در اداره کشور اعلام شود. چالش‌ها و انتظارات برای واکنش هماهنگ درباره وضعیت رهبر کره‌شمالی، به این سه سناریو محدود نمی‌شود؛ سرنوشت رهبر کره‌شمالی هرچه باشد، همکاری نزدیک بین ایالات متحده و کره‌جنوبی ضروری است.

سناریوی اول: کیم جونگ اون در سلامت کامل دوباره ظاهر می‌شود

سناریوی نخست این است که کیم جونگ اون پس از بهبود کامل یا انجام دیگر مشاغل پنهانی در مقابل دیدگان عمومی و در مقام رهبری ارشد کره‌شمالی دوباره ظاهر می‌شود. واشینگتن و سئول در مواجهه با تداوم سیاست‌های کره‌شمالی همچنان نیاز دارند رویکرد استراتژیک خود را در مقابل پیونگ‌یانگ هماهنگ کنند. اهداف بلندمدت می‌تواند باعث جلوگیری از مواجهه نظامی، پیشگیری از اعمال تحریم‌ها و جست‌وجوی فرصت برای تداوم دیپلماسی شود.

با این حال چالشی که باقی می‌ماند اهمیت بالای مشکلات بین‌مرزی نزد سئول و هماهنگی آن با اولویت واشینگتن برای خلع سلاح هسته‌ای است. رئیس‌جمهور آمریکا درگیر رقابت‌های انتخاباتی و اپیدمی کووید-19 در ایالات متحده است. در مقابل، مون جائه این، رئیس‌جمهور کره‌جنوبی، مصمم است پس از صاف کردن منحنی اپیدمی کووید-19 و پیروزی بزرگ حزبش در انتخابات پارلمانی، روابط بین 2 کره را دوچندان کند. لازم است ذکر شود که آقای مون در جلسه‌ 27 آوریل، دومین سالگرد نشست بین 2 کره در پن‌مون‌جام، به مشاورانش گفته بود همکاری‌های بخش سلامت با کره‌شمالی را اصلی‌ترین اولویت سیاست‌های خود می‌داند.

اگرچه تلاش سئول در راستای یافتن فرصت برای بهبود روابطش با کره‌شمالی قابل درک است، باید دید پیونگ یانگ نیز برای پاسخ متناسب به سئول رغبتی نشان خواهد داد یا خیر. اما اگر پروژه‌های بین مرزی 2 کره رفع بعضی از تحریم‌ها را ضروری کند یا به مثابه فاصله گرفتن از رویکردی هماهنگ و تشویقی برای خلع سلاح هسته‌ای تلقی شود، ائتلاف آمریکا و کره‌جنوبی دچار چالش‌هایی خواهد شد. اگر 2 کره بتوانند با بازگشایی «دفتر رابط» در کائسونگ همکاری‌های موفقی برای مقابله با کرونا انجام دهند و مبادلات فرهنگی و بشردوستانه خود را پی گیرند، این مساله کمتر چالش‌برانگیز خواهد شد. در این صورت همزمان که سئول احتمالاً وارد مذاکره با نهادهای سازمان ملل و مشورت با ایالات متحده شود، پروژه‌های راه‌های مواصلاتی نیز ادامه خواهند یافت.

با وجود این، اگر دولت کره‌جنوبی پروژه‌های بزرگ‌تر- مانند سفرهایی به کره‌شمالی یا مجتمع صنعتی کائسونگ- را دوباره از سر می‌گرفت، این تلاش‌ها ناقض تحریم‌های سازمان ملل و ایالات متحده محسوب می‌شد. واشینگتن از پیونگ‌یانگ خواهد خواست برای تحقق شروط رفع تحریم‌ها، گام‌های قابل ملاحظه‌ای در مسیر خلع سلاح هسته‌ای بردارد. ایالات متحده و کره‌جنوبی نیاز دارند، برای حفظ و حمایت از دیپلماسی معنادار با پیونگ یانگ، در یک جبهه باقی بمانند.

سناریوی دوم: کیم جونگ اون، احتمالاً تا مدت‌ها، غایب می‌ماند

دومین سناریو این است که کیم جونگ اون از دیدگان عمومی غایب می‌ماند و احتمالاً تا زمان نامشخصی امکان حکمرانی نخواهد داشت. در این صورت ثبات کره‌شمالی بیشتر دچار تزلزل می‌شود و این موضوع خطر اشتباه در محاسبات، ارتباطات و بروز اختلافات ناخواسته را افزون خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که کیم یو جونگ، خواهر کیم، قدرت را در دست گیرد یا از آنجا که تاکنون هیچ زن 30ساله‌ای رهبری کره‌شمالی را بر عهده نگرفته، از پس به قدرت رسیدن خواهر کیم، جنگ قدرتی در این کشور در گیرد. در این صورت کشورهای همسایه باید منتظر بمانند تا وضعیت سیاسی داخل کره کاملاً مشخص شود.

سئول و واشینگتن باید طی همکاری نزدیک و با اشتراک گذاشتن به‌موقع اطلاعات آماده هرگونه اقدام تحریک‌آمیز کره شمالی شوند. پیونگ‌یانگ شاید متوجه مسائل داخلی شود، اما در این صورت احتمالاً برای تقویت نظم داخلی و نمایش قدرت در سطح بین‌الملل اقدام به انجام آزمایش‌های موشکی کند. اگر کیم یو سونگ به قدرت برسد، کره‌شمالی به احتمال قوی رزمایش‌های نظامی و آزمایش‌های موشکی (کوتاه‌برد و بلندبرد) خود را در سطح فعلی و تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ماه نوامبر ادامه خواهد داد. با وجود این، احتمال وقوع جنگ قدرت بین مقامات کره برای حفظ موقعیت فعلی وجود دارد، نزاعی که می‌تواند به تقویت سیاست‌های جنگ‌طلبانه و افزایش آزمایش‌های موشکی و مواضع خصمانه علیه کره‌جنوبی، ژاپن و ایالات متحده بینجامد.

این اتفاق، اگر به حقیقت بپیوندد، می‌تواند به دلیل فشارهای سیاسی موجود و برنامه کاهش رزمایش‌های مشترک، خصوصاً رزمایش‌های زمینی گسترده، نقطه‌ضعفی برای ائتلاف آمریکا، ژاپن و کره‌جنوبی محسوب شود. اگر ائتلاف ضعیف به نظر برسد، اعتبارش را نیز از دست خواهد داد. واشینگتن و سئول باید به سرعت طبق «توافق تدابیر خاص» برای پرداخت مشترک هزینه‌های لازم بابت ورود نظامیان آمریکا در کره‌جنوبی سر میز مذاکره بنشینند. در صورتی که پیونگ‌یانگ آزمایش‌های موشکی خود را توسعه دهد، ژاپن و کره‌جنوبی باید با کنار گذاشتن اختلافات اخیر اطلاعات خود را به اشتراک بگذارند. مادامی که ائتلاف آمادگی و بازدارندگی خود را حفظ کند، نباید نمایش قدرت رژیم کره‌شمالی به مردم یا رقبای داخلی‌اش را با نمایش قدرت به آمریکا، کره‌جنوبی و ژاپن اشتباه تفسیر کرد.

سناریوی سوم: کیم مرده است یا قادر به حکمرانی نیست

سومین سناریو اعلام مرگ کیم جونگ اون یا ناتوانی او در اداره حکومت است. اگر کیم پیش از مرگ جانشین خود را تعیین کرده باشد، احتمال سقوط سریع رژیم پایین خواهد بود، زیرا دولت کره‌شمالی و حتی هویت ملی آن با منافع همپوشان خانواده کیم و نخبگان سیاسی، اقتصادی و نظامی کره شمالی نهادینه شده است.

این سناریو فضای بیشتری را برای جنگ قدرت داخلی باز می‌کند و حتی احتمال سوءبرداشت بازیگران بین‌المللی از اتفاقات داخل کره‌شمالی را افزایش می‌دهد. دیگر نامزد محتمل قدرت، علاوه بر خواهر کیم، کیم پیونگ ایل عموی رهبری فعلی است که اگرچه ده‌ها سال در مقام سفیر به اروپا تبعید شده بود و سال گذشته به کشور بازگشت، ممکن است بین نخبگان این کشور طرفدارانی داشته باشد. افزون بر این، هر اسب سیاهی می‌تواند از خاندان کیم، مقامات حزب کارگر یا ژنرال‌های نظامی ادعای جانشینی کند. حتی اگر خواهر کیم به عنوان رهبر انتخاب شود، مشخص نیست تا چه مدت می‌تواند در قدرت باقی بماند.

در صورت تحقق سناریوی سوم، واقعیت‌های موجود باید شفاف‌سازی و (مشترکاً) از جانب هر 2 طرف درک شوند. پکن احتمالاً به تصمیم کره‌شمالی مبنی بر انتخاب رهبری جدید احترام می‌گذارد و از دخالت در امور داخلی این کشور پرهیز می‌کند. با وجود این، احتمالاً کمک‌های بشردوستانه ارسال خواهد کرد و از فرار گسترده پناهجویان در زمان بی‌ثباتی جلوگیری می‌کند. همزمان با اقدامات سریع پکن، واشینگتن و سئول به همکاری و همفکری مشترک و دائمی نیاز خواهند داشت.

هر 2 متحد بهتر است به خانواده کیم و مردم کره‌شمالی پیام تسلیت بفرستند. واشینگتن باید تعهد خود را به چشم‌انداز نشست سنگاپور 2018 میان ترامپ و کیم برای آغاز روابط جدید، رژیم صلح و خلع سلاح هسته‌ای اعلام کند. کره‌جنوبی نیز باید بر تعهدات خود به توافقات بین 2 کره تأکید کند. هرگونه تلاش برای مداخله در کره‌شمالی و اعمال فشار به این کشور اقدامی بسیار خطرناک است که نه تنها احتمال نزاع با نیروهای کره‌شمالی را تقویت می‌کند بلکه ممکن است دامنه نزاع را تا چین و ائتلاف آمریکا و کره‌جنوبی نیز گسترش دهد.

همکاری ایالات متحده و کره‌جنوبی در تمام سطوح حکمرانی باید ثابت باقی بماند؛ از پرسش‌های سیاسی بزرگ گرفته تا مسائل فنی کنترل و فرماندهی. سئول و واشینگتن نیاز خواهند داشت نقشه‌های بدیل خود را مانند «نقشه عملیاتی 5029» برای انجام رزمایش‌های نظامی مشترک در صورت ناپایداری یا سقوط رژیم، از جمله اقدام برای حفظ سرمایه‌های انسانی کره‌شمالی، بازبینی و روزآمد کنند. امکان‌پذیری چنین نقشه‌ای محتمل است و حکومت کره‌جنوبی سعی می‌کند از گفت‌وگو در مورد سقوط رژیم کره‌شمالی بپرهیزد.

علاوه بر این، سئول و واشینگتن به پیام مشترکی نیاز دارند. آنها باید انتظارات خود را از نقش چین روشن کنند و با دعوت از پکن، توکیو و مسکو برنامه‌های هماهنگ‌شده‌ای را از قبل آماده کنند. رسیدن به چنین هماهنگی‌ای از آن رو که رابطه چین و آمریکا به دلیل جنگ تجاری و پاندمی ویروس کرونا رو به وخامت گذاشته، دشوارتر خواهد بود. پکن به لحاظ تاریخی از مذاکره با آمریکا و کره‌جنوبی بر سر نقشه‌های بدیل درباره کره‌شمالی پرهیز کرده است، اما مشورت خصوصی برای جلوگیری از محاسبات اشتباه درباره خطرات احتمالی ضروری است؛ خطراتی نظیر خارج شدن کنترل اوضاع در پیونگ‌یانگ، خطر استفاده از تسلیحات اتمی و موشکی، صادرات سلاح و بحران پناهجویان در مرزهای مشترک کره‌شمالی با چین، روسیه و کره‌جنوبی.

همکاری‌های منطقه‌ای برای جلوگیری از هرگونه بی‌ثباتی یا بحران در کره‌شمالی و گسترش بحران به نزاعی منطقه‌ای ضروری است. متحدان به اراده‌ای مشترک و هماهنگ نیاز دارند تا در صورت وقوع هرگونه وضعیت اضطراری همکاری مشترک و نزدیکی با پکن، توکیو و مسکو برقرار سازند. اگر نیازی به ارسال نظامیان آمریکا به شبه‌جزیره کره وجود داشته باشد، پایگاه‌های ژاپن نقشی بسیار حیاتی خواهند داشت. واشینگتن و پکن همچنین نیاز دارند با شورای امنیت سازمان ملل و سازمان‌های متعدد برای ارسال کمک‌های مالی و بشردوستانه در شرایط بحران همکاری نزدیکی داشته باشند.

راز وضعیت سلامت رهبر کره‌شمالی با اعلام رسمی از جانب کره‌شمالی مشخص خواهد شد. اگر او زنده باشد، در این صورت، آخرین بار نخواهد بود که شایعاتی درباره مرگ زودهنگام او می‌شنویم. با وجود این، اتفاقات اخیر می‌تواند زنگ هشداری برای ائتلاف آمریکا-کره‌جنوبی باشد که اهمیت همکاری مشترک درباره سناریوهای احتمالی وضعیت سلامت کیم جونگ اون را آشکار می‌کند.

آنچه در کاخ کیم می‌گذرد صرفاً شایعاتی درباره یک خاندان سلطنتی فتوژنیک یا سریال سرگرم‌کننده کره‌ای نیست. موضوع مرگ و زندگی مردم کره‌شمالی و چگونگی سقوط یا بقای یک رژیم ناقض حقوق بشر است که به موشک‌های هسته‌ای نیز علاقه دارد. رژیمی که ماندن یا رفتنش عواقبی برای صلح و امنیت آسیا و دیگر کشورها خواهد داشت. اگر آن زمان فرا رسد، ائتلاف آمریکا-کره‌جنوبی باید آماده باشند.

*نویسندگان مقاله:

دویئون کیم، مشاور ارشد مسائل شمال شرق آسیا و سیاست‌گذاری هسته‌ای در گروه بین‌المللی بحران

لایف-اریک ایزلی، استاد مطالعات بین‌الملل در دانشگاه ایوا وومنز و پژوهشگر مسائل بین‌الملل در اندیشکده اسان برای مطالعات سیاست‌گذاری در سئول