ارتباط ایران و آمریکا در عصر جدید؛ گفتگوی مستقیم با ترامپ یا تداوم مقاومت/ تهران کدام مسیر را برمی‌گزیند؟

به گزارش خبر فوری، ترامپ پیروز انتخابات ریاست جمهوری 2024 شد و به زودی وارد کاخ سفید می شود. با بازگشت مرد جنجالی آمریکا به راس قدرت، تحولات عمیقی در سیاست داخلی، جهان دیپلماسی، اقتصاد و حتی فرهنگ رخ خواهد داد.

با توجه به سابقه حضور ترامپ در کاخ سفید در سال های 2016 تا 2020 و نحوه ارتباطش با ایران، می توان نتیجه گرفت که بازگشت او به کاخ سفید به معنی ورود ایران به سالهای پرچالش خواهد بود. ترامپ بعد از پیروزی در انتخابات 2016، تغییرات وسیعی در نحوه ارتباط ایران و آمریکا ایجاد کرد. او از برجام خارج شد و سخت ترین تحریم ها را علیه ایران اعمال کرد. ترامپ همچنین، فرمانده بزرگ ایران، سپهبد قاسم سلیمانی را در عراق به شهادت رساند و تا آستانه جنگ با ایران هم پیش رفت.

بسیاری معتقدند ایران مجددا وارد سالهای سخت 2016 تا 2020 خواهد شد. به همین دلیل، بسیاری سعی دارند استراتژی خارجی ایران در سالهای پیش رو را ترسیم کنند.

فارغ از آمادگی ایران برای مواجهه با ترامپ، اکنون، سوال این است که آیا ترامپ، همان ترامپ سال های پیش است؟ آیا سیاست خارجی او مانند سال های قبل خواهد بود؟ اصولا سیاست خارجی ترامپ چیست و بر چه اصولی استوار است و چه روشی دارد؟

برای پاسخ به این مساله در ابتدا باید «روش» دیپلماسی ترامپ را بشناسیم. پاسخ به این مساله مقدم بر پاسخ به پرسش های فوق است. در این گزارش سعی داریم از طریق شناخت روش دیپلماسی ترامپ، نگاهی کلی به جهان پیش رو و ارتباط ایران و آمریکا در 4 سال آتی داشته باشیم.

سیاست «دوجانبه گرایی» ترامپ/ گفتگوی مستقیمی که ضروری می نماید

رئیس جمهور منتخب ایالات متحده سیاست «دوجانبه گرایی» را جانشین «چندجانبه گرایی» و «تجمیع» کرده است. او به جای تمرکز بر ائتلاف های جهانی و چندجانبه مانند ناتو، سازمان ملل و اتحادیه های اقتصادی آمریکایی – اروپایی، ترجیح می دهد آمریکا را به نحو مستقل وارد گفتگوهای سیاسی – اقتصادی کند. این روش منطبق با شعار «اول آمریکا» ترامپ است و در دوره قبل ریاست جمهوری او نیز قابل لمس بود. ترامپ در دور نخست ریاست جمهوری خود ناتو را تضعیف کرد و به جای درنظر گرفتن کشورهای اروپایی یا کشورهای حاشیه خلیج فارس به عنوان متحدان (allies) خود، آنها را به عنوان شرکای (partners) اقتصادی در نظر گرفت (گزارشی از نشنال اینترست درباره سیاست خارجه ترامپ را اینجا بخوانید).

طبق این روش، ایران باید تصمیم خود را بگیرد که یا مستقیما (بدون واسطه اروپایی ها یا ذیل نظارت سازمان ملل) با آمریکا وارد مذاکره شود و یا آستانه تحمل اقتصادی و سیاسی خود را بالا نگه داشته و آماده تقابل با آمریکای جدید شود. این مساله ای است که در سال 2016 مانع از مذاکرات ایران و آمریکا شد. ایران خواستار بازگشت آمریکا به برجام، به عنوان سندی بین المللی و رعایت چهارچوب های قانونی بود اما ترامپ تمام این اصول و حدود را بی معنی می انگاشت و اصرار داشت که ایران مستقیما وارد گفتگو با آمریکا شود تا یک توافق دو جانبه جدید به امضا برسانند.

همچنین، بعد از خروج کامل آمریکا از برجام، این تنش و تضادِ روشی ادامه یافت. دولت حسن روحانی که برجام را مهم ترین دستاورد خارجی خود معرفی می کرد، سعی داشت از طریق سازمان ملل و اروپا، تداوم حیات توافق هسته ای را تضمین کند. ایران 5+1 را به 4+1 تبدیل کرد و سعی کرد منافع مذکور در برجام را از طریق ارتباط با تروئیکای اروپا و چین و روسیه به دست آورد اما همانطور که نرخ تورم و وضعیت اقتصادی کشور نشان داد، اروپایی ها جدا از آمریکا نتوانستند منافع برجام را تضمین کنند و همین امر باعث نابودی کامل برجام شد.

بنابراین، اگر ایران گزینه مذاکره و حل اختلافات با آمریکا و غرب را برگزیند، چاره ای ندارد جز اینکه به صورت مستقیم وارد مذاکره با دولت ترامپ شود و از تکرار مذاکرات احیاء برجام در زمان شهید رئیسی که به وساطت روسیه انجام می پذیرفت و یا تکرار مذاکرات برجامی تحت هدایت جواد ظریف، که گفتگوها ذیل تروئیکای اروپایی و چین و روسیه انجام می گرفت، بپرهیزد.