چه اموالی برای مهریه قابل توقیف هستند ؟

مهریه برای زن یک حق محسوب می‌شود. در مقابل مهریه در عقد نکاح به مثابه یک دین بر ذمه شوهر است که باید آن را ادا کند. منتها در برخی از مواقع علیرغم این‌که زن مهریه خود را به هر دلیلی از شوهرش مطالبه می‌کند، با استنکاف وی از پرداخت مهریه مواجه می‌شود. در این وضعیت یکسری اهرم‌های قانونی برای درخواست قانونی مهریه از زوج وجود دارد.

در این خصوص مراجع مختلفی برای ثبت درخواست زن وجود دارد. در وضعیتی که علیرغم طرح دعوای حقوقی علیه مرد، وی به هر حال از پرداخت مهریه خودداری کند، قانون ضمانت‌ اجراها و راهکارهای خاصی را در این زمینه پیش‌بینی کرده است.

در صورتی که مهریه وجه نقد یا در حکم نقد مانند سکه و طلا باشد، زن با در دست داشتن سند رسمی ازدواج می‌تواند به دفتر ازدواج و یا دایره اجرای ثبت مستقر در اداره ثبت محل وقوع ازدواج مراجعه و در فرم خاصی که در آن دایره موجود است، تقاضای صدور اجرائیه کند. اجرائیه به شوهر ابلاغ می‌شود و به او 10 روز مهلت داده می‌شود تا طلب همسرش را پرداخت کند. در صورتی که در این مدت شوهر مهریه را فورا نپردازد، زن می‌تواند با معرفی اموال و دارایی شوهر، از اجرای ثبت تقاضا کند که اموال وی را توقیف کنند و می‌تواند مطالباتی را از موجودی حساب‌های بانکی او توقیف کند. زن همچنین می‌تواند تقاضای توقیف حقوق شوهر را از سازمان‌های و موسسه‌های دولتی یا خصوصی داشته باشد و میزان یک چهارم حقوق مادام که شوهر متاهل است و نیز یک سوم آن را در صورتی که زن و شوهر از هم جدا شوند و تا زمانی که شوهر زن دیگری را اختیار نکرده باشد، توقیف کند.

اگر مهریه سکه یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را بپردازد و قیمت روز مطالبه آنها یعنی روزی که زن آن را از طریق اجرای ثبت و یا دادگاه مطالبه می‌کند، ملاک اجرای قانونی حکم است. اگر سند ازدواج رسمی نباشد، زن برای مطالبه مهریه خود باید از طریق تسلیم دادخواست به دادگاه اقدام کند.

در برخی موارد زوج با آگاهی از دادخواست زوجه، اقدام به واگذاری اموال و دارایی‌‌های خود به اعضای خانواده و دوستان خود می‌کند. در چنین مواردی زنان یا تسلیم می‌شوند یا به دادخواستی موسوم به فرار از دین متوسل می‌شوند.

دادخواست فرار از دین به این معنی است که مرد برای نپرداختن بدهی خود یا همان مهریه متوسل به حیله و فریب می‌شود، اما اثبات این ادعا بسیار سخت است و انتقال دارایی از سوی مرد، تا وقتی‌که دادگاه حکمی ‌مبنی بر محکومیت مرد به پرداخت مهریه صادر نکند، از نظر قانونی اشکالی ندارد و زن نمی‌تواند نسبت به این مسئله ادعایی داشته باشد. قانون برای جلوگیری از چنین موضوعی، صدور قرار تأمین را پیش‌بینی کرده است. البته صدور قرار تأمین مستلزم این است که زن نشانی و ردپایی از منابع مالی همسرش داشته باشد. خودرو، خانه، حساب بانکی، طلبی که مرد دست یکی از دوستان و اقوام خود دارد یا حتی پول پیش خانه، از موارد قابل توقیف محسوب می‌شود. البته معرفی و اطلاع از این اموال معمولاً کار چندان ساده‌ای نیست و برخی از زنانی که برای به اجرا گذاشتن مهریه خود مراجعه می‌کنند، حتی اطلاعی ندارند که همسرشان چقدر درآمد یا چه اموالی دارد.

یکی از ضعف‌های جدی رسیدگی به پرونده‌های خانواده، تراکم بیش‌ازحد پرونده‌هاست که موجب می‌شود قاضی رسیدگی‌کننده که در یک روز بالغ‌بر 10 پرونده در نوبت رسیدگی دارد، نتواند بابت هر پرونده تحقیق و بررسی مفصلی انجام دهد و این وظیفه به عهده خواهان پرونده قرار می‌گیرد؛ خصوصاً در موردی که زوج ملک ارزشمندی برای توقیف دارد، ولی زوجه با نداشتن پلاک ثبتی آن ملک نمی‌تواند ملک را توقیف کند، قاضی دادگاه با یک استعلام ساده از اداره ثبت می‌تواند زوجه را در این امر یاری کند، ولی در عمل هرگز این موضوع اجرا نمی‌شود.

رأی محکومیت مرد به پرداخت مهریه، قابل‌تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر است. البته با توجه به این‌که محکومیت پرداخت مهریه در بیشتر موارد بر اساس سند رسمی‌ عقدنامه صورت می‌گیرد، دادگاه تجدیدنظر هم حکم دادگاه بدوی را تأیید می‌کند.

زن برای مطالبه مهریه خود به چه مراجع قضایی می‌تواند مراجعه کند؟
اولین مرجعی که زوجه می‌تواند در آن‌جا مهریه خود را درخواست کند، دادگاه خانواده است. زوجه می‌تواند با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه خانواده، مهریه خود، هزینه ابطال تمبر و حق الوکاله وکیل را مطالبه و همزمان تقاضای توقیف اموال همسرش را از دادگاه نماید. هزینه تمبر دادخواست مطالبه مهریه سه درصد میزان خواسته خواهد بود.

دومین روش دریافت مهریه، از طریق اجرای ثبت‌اسناد رسمی است. به این صورت که زوجه می‌تواند قباله ازدواج خود را به دفترخانه محل ثبت عقد ارایه و تقاضای صدور اجراییه کند. سپس با اجراییه به اداره ثبت مراجعه و مهریه خود را مطالبه کند و البته به میزان نیم عشر دولتی هزینه اجرایی پرداخت می‌نماید که بعداً این هزینه از شوهر اخذ خواهد گردید. در این راستا هر مالی اعم از منقول مانند وجه نقد، خودرو، گوشی تلفن همراه و یا غیرمنقول مانند خانه، ویلا یا یک قطعه زمین توقیف می‌گردد. البته به‌شرط آن‌که جزو مستثنیات دین نباشد.

تقاضای مطالبه مهریه زوجه از طریق اداره پست به زوج ابلاغ می‌شود و چنان‌چه زوج مهریه زوجه را به هر ترتیب پرداخت نکند، زوجه می‌تواند از طریق اداره ثبت تقاضای فروش و مزایده اموال توقیف‌شده را بکند. همچنین از این طریق می‌تواند تقاضای ممنوع‌الخروجی شوهرش را نیز داشته باشد. البته زوجه وقتی می‌تواند از طریق اجرای ثبت مهریه خویش را مطالبه کند که سند ازدواج رسمی داشته باشد و درحالی‌که سند ازدواج او عادی باشد، فقط می‌تواند از طریق دادگاه اقدام کند.

در صورتی که زن توانایی پرداخت هزینه دادرسی بابت مطالبه مهریه خود را نداشته باشد، از لحاظ قانونی چه اقدامی می‌تواند انجام دهد؟
در صورت ناتوانی زوجه از پرداخت هزینه دادرسی وی می‌تواند دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به پیوست دادخواست مهریه به دادگاه خانواده ارائه دهد که دادگاه بعدا به این خواسته رسیدگی و سپس به خواسته اصلی می‌پردازد. بدیهی است که زوجه در صورت اثبات اعسار، از پرداخت هزینه دادرسی معاف خواهد بود.

در صورتی که از مرد توانایی مالی جهت پرداخت مهریه را نداشته باشد، چه پیامدی در انتظار اوست؟
در صورتی که زوج مالی به منظور توقیف و پرداخت مهریه زن نداشته باشد، زن می‌تواند به استناد قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی تقاضای بازداشت شوهر را تا روز ادای دین کند. ماده 2(سابق) قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مقرر کرده است که هر کس محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود، چه به استرداد عین یا قیمت یا مثل آن و یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه و آن را پرداخت نکند، دادگاه او را ملزم به پرداخت می‌کند. چنانچه مالی از او در دسترس باشد، آن را ضبط و به میزان محکومیت از مال ضبط‌ شده استیفا می‌کند و در غیر این صورت بنا به تقاضای محکوم‌به ممتنع را در صورتی که معسر نباشد تا زمان ادای دین حبس خواهد کرد که البته هم با ابلاغ بخشنامه جدید، اجرای ماده(2) مذکور به این صورت محل تامل است.

ماده 1085 قانون مدنی در این زمینه بیان کرده است که زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده، از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد، امتناع کند، مشروط به این‌که مهر او حال باشد. این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.در این شرایط زوجه محکوم ‌به عدم تمکین و ناشزه تلقی نمی‌شود تا محروم از دریافت نفقه گردد، ولی با یک‌بار تمکین، دیگر این حق از او ساقط خواهد شد. هم‌چنین باید توجه داشت در این حالت به دلیل عدم مواقعه بین زوجین، زوجه فقط مستحق نیمی از مهریه خواهد بود.

دادخواست مطالبه مهریه با توجه به قرار تامین خواسته
این دادخواست با عنوان تقاضای وصول(مطالبه) مهریه با توجه به قرار تامین صادره به شماره... مقوم به مبلغ ... ریال، با احتساب کلیه خسارات قانونی وهزینه دادرسی مطرح می‌شود. تشریفات ثبت و به جریان انداختن دادخواست حاضر، به ترتیب مذکور است، با این تفاوت که در اینجا، به جهت درخواست اصل خواسته،مبنی بر وصول و مطالبه مهریه و نظر به مالی بودن دعوی مهریه، تودیع هزینه دادرسی به میزان مهرالمسمی، اعم از تمام یا بخشی ازمهریه مورد درخواست توسط زن(خواهان) و عنداللزوم، طرح ادعای اعسار(عدم تمکن مالی جهت تودیع هزینه دادرسی) ازسوی وی، به ترتیب آتی ضرورت می‌یابد.

دادخواست مزبور پس از بررسی، ازحیث تکمیل بودن مدارک و پیوست‌ها و نیز به لحاظ کامل بودن ابطال تمبر هزینه دادرسی، توسط مدیر دفتر دادگاه به نظر ریاست شعبه دادگاه رسیده و متعاقب اخذ دستور مقتضی از سوی دادگاه مبنی بر تعیین وقت دادرسی، ارسال نسخه ثانی دادخواست و ضمایم آن برای خوانده، طرفین به منظور رسیدگی درتاریخ تعیین شده به دادگاه دعوت می‌شوند. گرچه، درخواست تامین توقیف اموال خوانده (مرد) و سپس، وصول مطالبه مهریه در قالب دو دادخواست جداگانه به شکل فوق، مع‌هذا پیشنهاد می‌گردد. این دو موضوع، ضمن تقدیم دادخواست واحد به منظور تسریع در کار و پرهیز از دوباره‌کاری، بطور توامان و همزمان ازدادگاه خانواده درخواست میگردد.

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز
اگر مهریه وجه رایج باشد، بر اساس تبصره الحاقی ماده 108 قانون مدنی متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی تعیین می‌گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد. نحوه محاسبه به طریق ذیل است:

متوسط شاخص بها در سال قبل از مطالبه، تقسیم‌بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد، ضرب‌در مهریه مندرج در عقدنامه؛ همچنین در مواردی که مهریه زوجه باید از ترکه زوج متوفی پرداخت شود، تاریخ فوت زوج مبنای محاسبه است.

15