هفت خان مدارس دولتی برای ثبت نام افغان‌ها: کارنامه سال قبل، پرداخت کمک‌های مردمی و هزینه آزمون ورودی/ یک مددکار اجتماعی: به خانواده‌ها می‌گویند امسال ظرفیت نداریم سال بعد فرزندتان را بیاورید

سوگل دانايی - از مهاجرت و سکونت اولین گروه از مهاجران افغان در ایران مدت زمان زیادی می‌گذرد. از اولین روزهایی که این مهاجرین در ایران ساکن شدند تاکنون بسیاری از امکانات رفاهی برایشان فراهم شده است اما هنوز برای بهتر شدن وضعیت زندگی آن‌ها مطابق با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم. یکی از این امکانات و حقوق اولیه که باید برای کودکان افغان در کشور به وجود آید امکان تحصیل آن‌ها در مدارس است.

در سال۱۳۹۴ بنا به دستور رهبری و باتوجه به افزایش تعداد کودکان افغان در کشورمان مدارس دولتی مجبور بودند که تمامی این دانش آموزان را در مدرسه ثبت نام کنند. متن پیام به این شرح بود: «هیچ کودک افغانستانی مهاجری که به صورت غیرقانونی و بی مدرک در ایران حضور دارد نباید از تحصیل بازماند و باید در مدارس ایرانی ثبت نام کند.» سال گذشته هم وزیر آموزش و پرورش در توییتی اعلام کرد که تمامی دانش آموزان مهاجر افغان باید در مقاطع مختلف در مدارس ثبت نام شوند.

هفته گذشته هم نایب رییس کمیسیون آموزش مجلس در مصاحبه‌ای اعلام کرد که تاکنون گزارشی مبنی بر عدم ثبت نام اتباع بیگانه در مدارس به او داده نشده است. داود محمدی در مصاحبه با وقایع اتفاقیه همچنین درباره ثبت نام کودکان افغان اعلام کرده بود که تمامی کودکان افغان بنا به فرمان رهبری باید در مدارس ثبت نام شوند.

قانونی که اجرایی نمی‌شود

این درحالیست که طبق آماری که سازمان‌های مردم نهاد ارائه می‌دهند هنوز هستند دانش آموزان افغانی که باوجود داشتن کارت آبی در مدارس ثبت نام نمی‌شوند و با مشکلات متعدد تحصیلی هم روبه‌رو می‌شوند. فرآیند ثبت نام کودکان افغان در مدارس به این صورت است که آن‌ها باید نخست کارت حمایت از تحصیل را از دفاتر کفالت دریافت کنند. این کارت که در گفتار افغان‌ها به کارت آبی مشهور است به دانش آموزان افغان این اجازه را می‌دهد که در مدارس ثبت نام و تحصیل کنند.

مجوز تحصیل در مسیر سخت هویت شناسی

اما فرآیند اخذ کارت آبی در واقعیت خیلی هم ساده نیست. فتانه اصغری مددکار اجتماعی و مدیر اجرایی خانه شهرری در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبر فوری درباره این مساله می‌گوید: بسیاری از این دفاتر کفالت از خانواده‌ها به صورت سلیقه‌ای مدارک متعددی می‌خواهد و همین باعث می‌شود که اولیا از ثبت نام فرزندشان در مدرسه منصرف شوند. یکی از این مدارک٬ عقدنامه است. جالب است بدانید که پدران و مادران افغان در کشور خودشان ازدواجشان را ثبت نمی‌کنند و مدرک نکاحشان به شکل عقدنامه‌ای که در کشور ما وجود دارد نیست. اما در دفاتر کفالت کشور ما از این افراد عقدنامه خواسته می‌شود و نداشتن این مدرک باعث می‌شود که پدران و مادران افعان در نیمه راه از ثبت نام کودکانشان در مدرسه انصراف دهند.

یکی دیگر از مشکلاتی که به هنگام گرفتن کارت آبی تحصیلی برای کودکان افغان وجود دارد حضور پدر و مادر در دفاتر کفالت است. باید توجه کرد که بسیاری از کودکان افغان بدون خانواده در ایران سکونت دارند یا با اقوام درجه دو خود از مرز به ایران وارد شدند و تنها مدرک معتبری که دارند یک ورقه هویتی به اسم تذکره است. گاهی همین حضور نداشتن خانواده درجه اول و یا نداشتن تذکره باعث می شود آنها نتوانند کارت آبی بگیرند.

همکاری نمی‌کنند

اصغری یکی دیگر از مشکلاتی که سد راه ثبت نام کودکان افغان است را عدم همکاری و پاسخگویی همین مراکز کفالت عنوان می‌کند و می‌گوید: ببینید به طور مثال خانواده به یکی از این دفاتر مراجعه می‌کند و آن‌ها می‌گویند ما اکنون ظرفیت نداریم و یا او را به یکی از دفاتر در منطقه‌ای دیگر می‌فرستند و این مسافت باعث می‌شود که افراد اصلا سراغ تحصیل نروند. به هرحال آن‌ها مانند خانواده‌های ایرانی نیستند که هر طوری شده کودک خود را در مدرسه ثبت نام کنند.

چرا کارنامه؟

یکی دیگر از شروطی که برای کودکان در سال جدید برای ثبت نام در مدارس لحاظ شده بود شرط ارایه کارنامه سال قبل از مدارس دولتی بود. این در حالیست که بسیاری از کودکان افغان تحت شرایط خاص خانوادگی مجبور به ترک تحصیل می‌شوند. از طرف دیگر بسیاری از مهاجرین افغان کودک کار هستند و یا زباله گرد هستند بسیاری از آن‌ها رد مرز شدند و کارنامه‌ای ندارند. بسیاری دیگر تازه امسال تصمیم به درس خواندن گرفتند و بدون کارنامه سال قبل باید مسیر سختی را تحمل کنند.

اول ایرانی‌ها

یکی دیگر از مشکلاتی که درباره ثبت نام مدارس اتباع بیگانه وجود دارد این است که بیشتر مهاجرین در مناطق حاشیه ساکن هستند. اصغری می‌گوید: ظرفیت کلاس‌ها روبه انفجار است و اصلا ظرفیت خالی برای ثبت نام کودکان مهاجر وجود ندارد٬ باید بارها مراجعه کرد تا بتوان در مدارس ثبت نام کرد. از طرف دیگر زمان ثبت نام کودکان مهاجر بعد از زمان ثبت نام کودکان ایرانی است و به طور مثال آن‌ها باید در ماه تیر نسبت به ثبت نام خود اقدام کنند در صورتی که کودکان ایرانی تا ماه تیر تمامی فرآیند ثبت نام در مدارس را انجام دادند. عجیب است اما همین امسال وقتی یک خانواده افعان برای ثبت نام به مدرسه مراجعه کرد به او گفتند جا نداریم و سال بعد بیا و این سال بعد یعنی عقب افتادن از یک سال تحصیلی برای فرزندی که باوجود مشکلاتی که به عنوان مهاجر دارد خواهان تحصیل است.

سن شما بالا رفته است

یکی دیگر از مشکلاتی که باید در همین گزارش به آن اشاره کرد ماجرای کبر سن در هنگام ثبت نام مدارس است. اصغری با ذکر یک مثال می‌گوید: سال قبل ما دانش آموزی داشتیم که برای مسابقات ورزشی روی او سرمایه گذاری کرده بودیم اما در ماه آذر از او خواستند که مدرسه را به دلیل کبر سن ترک کند. اگر این ماجرا برای مسیولین اهمیت داشته چرا از ماه مهر او را ثبت نام کردند؟ نمونه‌های مشابه بسیار هستند که بدلیل بالا بودن سن از حضور در مدرسه محروم ماندند و یا اواسط سال تحصیلی از آن‌ها خواسته شد که مدرسه را ترک کنند. فراموش نکنیم که این اقدام قطعا تاثیر بسیاری بدی در ذهنیت مهاجرین می‌گذارد و آن‌ها را ضد اجتماع بار می‌آورد.

شهریه‌هایی که برای افغان‌ها زیاد است

از دیگر مشکلات سد راه کودکان افغان هنگام تحصیل باید به شهریه مدارس دولتی اشاره کرد مساله‌ای که قانونی نیست اما مدارس تحت عناوین مختلف آن را از خانواده‌ها طلب می‌کنند. مددکار اجتماعی جمعیت امام علی (ع) عنوان می‌کند: بسیاری از دانش آموزان افغان در کشور خودشان دانش آموز بودند و بیسواد نیستند مدارس از آن‌ها آزمون ورودی می‌گیرد به این صورت که یک نفر دیکته می‌گوید و یک پلی کپی ریاضی به آن‌ها داده می‌شود. این آزمون واقعا هزینه‌ای برای مدارس ندارد اما بابت آن از مقدار ۵۰ تومان تا ۲۰۰ تومان از اولیا طلب می‌شود. یا مساله کمک‌های مردمی که آن هم در بعضی مدارس اجباری است و از مقدار ۵۰ تومان تا ۳۰۰ تومان از خانواده‌ها دریافت می‌شود. دو سال پیش که یکی از مدارس شهررری در گروه مدارس هوشمند قرار گرفت و به همین دلیل از خانواده‌ها پول دریافت شد. وقتی اعتراض می‌کردیم می‌گفتند آموزش و پرورش بودجه نمی‌دهد و این هزینه‌ها باید به نحوی پرداخت شود. شما در نظر بگیرید که خانواده‌ای با چند فرزند و با حقوق اندک کارگری به عنوان مهاجر در ایران باید چه میزان از دریافتی خود را صرف کمک به مدرسه کند.

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبر فوری تجمع افغان‌ها در استان تهران بیشتر در مناطق شهرری٬ خاکسفید، فرحزاد و شهریار است و به همین سبب مشکلات مدرسه آن‌ها هم بیشتر به همین مناطق بر می‌گردد. تمام مواردی که عنوان کردیم تنها بخش کوچکی از مشکلات تحصیل کودکان مهاجر افغان در ایران بود. کودکانی که اکنون مدتهاست در ایران مانند اعضای خانواده‌ خودمان ساکن هستند و بی‌توجهی به آن‌ها قطعا مشکلات متعددی در آینده برای جامعه خودمان ایجاد می‌کند. افغان‌ها با ما همپوشانی فرهنگی زیادی دارند و نباید به سبب تفکرات نژاد پرستی از امکانات حداقلی زندگی مانند همین حق تحصیل در مدارس محروم بمانند.

عکس: امین خسروشاهی/ ایسنا

33