شیوع بالای بیماری «آسم» میان ایرانیان

محبوبه منصوری دانشیار بیمارستان کودکان مفید گفت: آسم یک بیماری التهابی مزمن مجاری هوایی تنفسی است که بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا هستند و طبق مطالعات انجام شده میزان شیوع آسم در ایران حدود ۱۲ درصد است.

به گفته وی، آسم یک بیماری التهابی مزمن مجاری تنفسی است که علائم آن به صورت تنگی و تورم مجاری هوایی تنفسی و تولید خلط بیش از حد بروز می‌کند و تنفس را برای بیمار دشوار کرده و سبب سرفه‌های مکرر وی می‌شود.

منصوری با اشاره به بروز آسم در کودکان و بزرگسالان، افزود: علائم بیماری در این دو گروه سنی متفاوت است. در بزرگسالان علائم مزمن بیشتر مشاهده می‌شود که به صورت تنگی نفس، خس خس و سنگینی قفسه سینه تظاهر می‌کند و در صورت عدم درمان علائم ماندگارتر می‌شود اما در بچه‌ها ممکن است علائم مقطعی و گذرا باشد.

دانشیار بیمارستان کودکان مفید، ویزینگ را یکی از نشانه‌های آسم برشمرد که بازدم بیمار همراه با صدای سوت یا ویزینگ است.

وی، علائم بالینی آسم در بیماران را متفاوت دانست و افزود: علائم بیماری ممکن است به صورت حاد و حمله‌ای بروز کند که بیمار را به اورژانس می‌کشاند و گاهی منجر به بستری بیمار در آی سی یو می‌شود که این وضعیت خطرناک است چون بیمار کمبود اکسیژن را به صورت حاد تجربه می‌کند و می‌تواند مرگبار باشد.

به گفته منصوری، آسم همچنین می‌تواند به صورت سرفه‌های مزمن یا طولانی شدن سرفه‌های بعد از سرماخوردگی و یا تنگی نفس فعالیتی بروز کند.

وی افزود: این نوع آسم که مزمن و غیر حمله‌ای نامیده می‌شود، بیمار را به اورژانس نمی‌کشاند ولی کیفیت زندگی وی را مختل کرده و مانع خواب یا فعالیتش شده و در مجموع کیفیت زندگی بیمار را کاهش می‌دهد به نحوی که انجام کارهای عادی روزمره گاهی برای بیمار مشکل می‌شود.

این فوق تخصص آسم و آلرژی، تنگی نفس و سرفه در هنگام فعالیت و سرفه‌های شبانه را از دیگر علائم این بیماری عنوان کرد و اظهار داشت: سرفه‌ها در هنگام فعالیت، راه رفتن، خندیدن و یا نوشیدن آب سرد در این افراد افزایش می‌یابد. گاهی سرفه‌ها به صورت حمله آسمی بروز می‌کند و بیمار با تنگی نفس شدید، کمبود اکسیژن و تنگی مجاری هوایی به اورژانس مراجعه کند.

به گفته منصوری، تظاهرات بالینی آسم در کودکان می‌تواند به صورت سرماخوردگی‌های مکرر بروز کند که به دنبال آنها سرفه شروع می‌شود و باقی می‌ماند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، شایع‌ترین نوع بیماری را آسم کودکان ذکر کرد که در سن زیر سه سال شروع می‌شود و معمولاً تا سنین مدرسه بهبود پیدا می‌کنند. اما در برخی از کودکان بیماری همچنان ادامه می‌یابد.

وی، آسم در سن مدرسه را نوع دیگری از بیماری عنوان کرد و افزود: در این نوع اگر بیماری وابسته به عوامل بیرونی نظیر آلرژی‌ها، گرده گل و گیاه و گردو خاک باشد و درتست پوستی فرد نیز مشخص شود ممکن است بیماری تا بزرگسالی در فرد ادامه یابد اما اگر در تست پوستی فرد آلرژی مشخص نشود احتمال بهبودی تا ۱۲ سالگی وجود دارد.

منصوری، نوع سوم بیماری را آسم بزرگسالان ذکر کرد و گفت: این بیماران ممکن است سابقه آسم کودکی و بهبودی آن را داشته باشند و در بزرگسالی مجدداً بیماری آنها شروع شده باشد یا اینکه بدون سابقه بیماری در سنین بزرگسالی علائم آسم در آنها ظاهر شود.

فوق تخصص آسم و آلرژی بیمارستان کودکان مفید با اشاره به شیوع بالای آسم و ابتلای بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در جهان به این بیماری، گفت: طبق مطالعات انجام شده میزان شیوع آسم در ایران حدود ۱۲ درصد است.

منصوری با اشاره به اینکه هنوز تشخیص قطعی در مورد نقش ارث و ژنتیک در بروز آسم وجود ندارد، خاطرنشان کرد: مشاهده شده است که در صورت ابتلای یکی از والدین به آسم احتمال بروز بیماری در فرزندان بیشتر می‌شود.

وی، استرس عاطفی شدید، داشتن آلرژی، سیستم ایمنی تحریک پذیر، تماس با آلرژن ها، گرده‌های گل یا گیاهان، گردو خاک، پوسته بدن سوسک و حیوانات خانگی، کپک‌ها، مایتها، عفونت‌های تنفسی به ویژه ویروسی، آلاینده‌های هوا، دود سیگار، برخی داروها به ویژه مسکن‌ها، مواد نگهدارنده مانند سولفیدها و ریفلاکس گوارشی را از عوامل مؤثر در ایجاد و یا تشدید آسم ذکر کرد.

منصوری با تاکید بر اینکه ریفلاکس معده می‌تواند حتی به صورت مخفی باعث بروز یا تشدید آسم شود، گفت: علت این ریفلاکس نیز می‌تواند حساسیت غذایی باشد. پس حساسیت به غذاها، آلرژنهای موجود در هوا از جمله گیاهی و حیوانی و یا قارچ‌ها می‌توانند در شروع یا تشدید حمله آسم نقش داشته باشند.

به گفته این فوق تخصص آسم و آلرژی، تشخیص بر اساس معاینه بالینی و شرح حال بیماری صورت می‌گیرد و پزشک با توجه به معاینه بالینی و علائم فرد، سابقه بیماری، تشدید و بهبود علائم با یا بدون مصرف داروهای آسم به تشخیص می‌رسد. البته در بزرگسالان از اسپیرومتری و تست تنفسی نیز می‌توان برای تشخیص استفاده کرد.

وی به افراد به ویژه والدین توصیه کرد که در صورت مشاهده علائم ذکر شده به متخصص ریه و یا آسم و آلرژی مراجعه کنند و تاکید کرد: با توجه به مزمن بودن بیماری باید حتماً روند درمان بیمار پیگیری شود و فرد همواره تحت نظر پزشک باشد و مصرف و قطع داروها حتماً طبق تجویز وی صورت گیرد تا دچار پیشرفت یا حملات شدید بیماری نشود.

منصوری در ادامه افزود: آسم کاملاً ریشه کن نمی‌شود اما قابل کنترل است و یک بیماری ناتوان کننده و محدودکننده فعالیت‌های روزمره نیست و اگر بیمار به صورت منظم تحت نظر پزشک باشد می‌تواند یک زندگی عادی را تجربه کند.

وی، درمان آسم را شامل دو رویکرد پرهیز از مواجهه با عوامل محرک و درمان دارویی برشمرد و گفت: در صورت عدم امکان پرهیز از مواجهه با عوامل محرک می‌توان از واکسن یا ایمونوتراپی استفاده کرد.

منصوری خاطرنشان کرد: در صورتی که میزان آلرژن ها مانند گرده گیاهان در هوا بالا باشد افراد حساس باید سعی کنند در منزل بمانند و حوالی عصر پنجره‌ها را بسته نگاه دارند و در صورت تردد بیرون از منزل با وسیله نقلیه، از تهویه داخل ماشین استفاده کنند.

وی افزود: افرادی که به آلرژن مایت و حیوانات حساس هستند لازم است که با تمهیدات مختلف از این آلرژن ها دوری کنند.

تعویض مرتب ملحفه‌های تخت خواب، استفاده از جارو برقی‌های فیلتردار، اجتناب از خوابیدن روی زمین یا فرش‌های پرزدار، عدم خروج از منزل در هنگام آلودگی هوا، اجتناب از استعمال دخانیات، پرهیز از بوهای تند نظیر مواد شوینده از دیگر توصیه‌های این فوق تخصص آسم و آلرژی بود.

منصوری با تاکید بر پرهیز از استعمال دخانیات توسط افراد خانواده فرد مبتلا به آسم خاطرنشان کرد: بیماران آسمی نباید در معرض دود سیگار قرار گیرند و حتی هوای بازدم فرد سیگاری حاوی مواد مضری است که باعث آزار و تشدید علائم بیمار می‌شود.

به گفته وی، درمان دارویی عمده در این بیماران شامل اسپری‌های کورتونی است که بسیار در درمان التهاب مجاری هوایی مؤثر است و عوارض داروهای مذکور در مقابل کمبود اکسیژن ناشی از آسم خیلی اندک است.

این فوق تخصص آسم و آلرژِی تاکید کرد: بیماران نباید به دلیل ترس از عوارض این داروها درمان را رها کنند یا به جای آنها فقط از اسپری سالبوتامول هنگام تشدید علائم استفاده کنند زیرا ممکن است به قیمت جان آنها تمام شود.

این دانشیار دانشگاه، داروهای استروییدی استنشاقی را باعث ایجاد تحولی عظیم در درمان آسم عنوان کرد و گفت: مصرف منظم اسپری‌های استروییدی به صورت استنشاقی باعث کاهش بسیار زیاد مرگ و میر ناشی از آسم شده است.

به گفته منصوری، با مصرف منظم اسپری‌های استروییدی و عدم تماس با عوامل تحریک کننده می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.

وی با اشاره به باورهای غلط برخی افراد گفت: متأسفانه برخی افراد از وابستگی به اسپری‌های استروییدی هراس داشته و از مصرف منظم دارو امتناع می‌کنند. در حالی که این اسپری‌ها اصلاً وابستگی ایجاد نمی‌کند و حتی از پیشرفت بیماری و حملات شدید آسم پیشگیری می‌کند.

به گفته این دانشیار دانشگاه، جذب این اسپری‌ها موضعی بوده و هیچ اثر سویی بر روی سایر ارگان‌های بدن ندارند. باید طبق تجویز پزشک استفاده شود و قطع آنها نیز صرفاً با نظر پزشک و به صورت تدریجی انجام شود.

فوق تخصص آسم و آلرژی افزود: سایر داروهایی که فرد مبتلا به آسم در هنگام تنگی نفس مثل سالبوتامول مصرف می‌کند اگر طولانی مدت مصرف شوند برای بیمار عوارض خواهند داشت. زیرا این داروها قادر به کنترل آسم نیستند و فقط در شرایط حاد و تنگی نفس شدید به بیمار کمک می‌کند.

به گفته وی، بیمارانی که به دلیل علائم حاد و مکرر و طولانی مدت آسم برای آنان اسپری‌های استروییدی تجویز شده اما از استعمال دارو امتناع می‌کنند احتمال دارد با حملات شدید تنگی نفس به اورژانس بیمارستانها مراجعه کنند که برای رفع حمله آسمی برای آنان از دوزهای بالای تزریقی کورتون استفاده می‌شود که به مراتب عوارض بیشتری از اسپری‌های تنفسی دارد.

منصوری با اشاره به اینکه عوارض کورتون‌های تزریقی تا مدت‌های طولانی در بدن فرد باقی می‌ماند، تاکید کرد: با آموزش و آگاهی دادن به بیماران در خصوص مزایای استفاده از اسپری‌های استروییدی باید شرایطی ایجاد کنیم که بیمار دچار حملات شدید آسم و در نتیجه مجبور به مصرف کورتون‌های تزریقی یا خوراکی نشود.

وی یکی دیگر از باورهای غلط جامعه را تصور بیمار یا خانواده وی مبنی بر اینکه آسم پایان زندگی است عنوان کرد و افزود: آسم یک بیماری شایع در جهان است و بیمار با درمان‌های جدید و مصرف‌اسپری‌ها و تحت نظر پزشک می‌تواند عمر طبیعی با فعالیت‌های عادی و زندگی کاملاً نرمال داشته باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خاطرنشان کرد: افرادی که مبتلا به آسم شدید و یا کنترل نشده هستند در صورت ابتلاء به کووید ۱۹ احتمال زیادی دارد که دچار علائم شدید بیماری شده و مجبور به بستری در بیمارستان شوند. اما خطر ابتلاء به کرونا در بیمارانی که آسم کنترل شده دارند بیشتر از افراد عادی نیست.

فوق تخصص آسم و آلرژی بیمارستان کودکان مفید تاکید کرد: مبتلایان به آسم برای پیشگیری از ابتلاء به کرونا باید با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، پرهیز از حضور در تجمعات و محیط‌های شلوغ و سربسته و استفاده از ماسک، خود را در مقابل این بیماری حفظ کنند.

منصوری در خاتمه سخنان خود به مبتلایان آسم توصیه کرد با داشتن سبک زندگی سالم از جمله تغذیه سالم، پرهیز از فست فودها، فعالیت مناسب، مصرف ویتامین D کافی سیستم ایمنی خود را تقویت کرده و باعث شوند بیماری آنان از شدت کمتری برخوردار شود.