پژوهشگر حوزه آب:
258 شهر ایران در مسیر سیل قرار دارند/ تفکر سازه محور وزارت نیرو مانع مدیریت سیلاب در کشور است
پژوهشگر برجسته حوزه آب گفت: اگر مسوولان به دنبال حل بنیادین مساله هستند باید به دنبال راه‌حل های ریشه ای باشند و از نسخه های کلینیکی در این زمینه پرهیز کنند.
آمارها نشان می‌دهد که خسارت‌های ناشی از سیل در دنیا 50 درصد کل خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی را به خود اختصاص داده است.
این امر به تنهایی می‌تواند اهمیت مقابله اصولی و علمی با این بحران را در اولویت اقدامات مدیریتی در حوزه بلایای طبیعی قرار دهد.
مدیریت بحران در دنیا به دو بخش پیش‌بینی و آگاهی‌رسانی قبل از بحران و اقدامات و عملیات بعد از بحران تقسیم می‌شود که در کشورهای توسعه‌یافته میزان سرمایه‌گذاری در بخش اول به دلیل اهمیت مورد توجه جدی قرار گرفته است. به نظر بسیاری از کارشناسان و با توجه به شواهد موجود این مساله در کشور ما تنها محدود به اقدامات و عملیات‌های بعد از بحران می‌شود و معدود فعالیت‌های پیش‌بینی و آگاهی‌رسانی یا ناچیز هستند و یا به صورت موثر انجام نمی‌گیرد.
وقوع سیل در استان‌های مختلف کشور در چند روز اخیر به ویژه وقوع سیل دیروز در تهران نشان داد که حتی این مساله بعد از سال‌ها اطلاع‌رسانی در این حوزه همچنان می‌تواند مردم و مسوولان را غافلگیر کند و خسارت‌های جانی و مالی قابل توجهی را به دنبال داشته باشد.
طرح جامع مدیریت سیل در کشور در سال 98 تهیه شده است و بعد از سه سال مشخص نیست که این طرح چگونه توانسته یا می‌تواند آنچه که به گفته این طرح "تغییر نگرش از مهار سیلاب به مدیریت سیلاب " است، تحقق بخشد.
وزارت نیرو به بحران‌های حوزه آب به چشم پروژه نگاه می‌کند
رئوف مصطفی‌زاده، استاد برجسته حوزه آب در دانشگاه‌های کشور در این زمینه تصریح کرد: متاسفانه وزارت نیرو به بحران‌های حوزه آب به چشم پروژه نگاه می‌کند تا از این طریق طرح‌های بیشتری برای اجرا داشته باشد و به فکر راه حل اساسی برای حل مساله نیست.
وی گفت: راه حل بنیادین و اساسی در مورد حل بحران آب و به ویژه مدیریت سیلاب‌ها که در روزهای گذشته شاهد آن بودیم، تنها با طرح‌های آبخیزداری و تقویت آبخوان‌ها در سرشاخه‌ها امکان پذیر است.
هیات علمی دانشگاه‌های کشور عنوان کرد: ایجاد سازه‌های کوچک برای مدیریت روان آبها در بالادست آبراهه‌ها و تقویت پوشش گیاهی در سرشاخه‌ها از جمله اقداماتی است که در قالب طرح‌های آبخیزداری در سطح کشور صورت می‌گیرد اما کافی نیست.
استاد برجسته حوزه آب در دانشگاه‌های کشور ادامه داد: وزارت نیرو در این زمینه معتقد است که میزان بخار شدن آب و اتلاف انرژی در آب بندهای کوچک در بالا دست‌ها زیاد است و در اغلب موارد تصمیم بر ایجاد سد در پایین دست و در حقیقت تعریف پروژه جدید می‌گیرد.
مصطفی‌زاده بیان کرد: این دو دیدگاه و دو رویکرد برای مدیریت آب در کشور متضاد یکدیگر هستند و هر دو توسط وزارتخانه‌های جهاد و نیرو در حال اجرا هستند که اقدامات نادرست یکی اقدامات مثبت دیگری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی در تشریح وضعیت فعلی مدیریت آب در کشور با اشاره به اینکه در واقع کارهای آبخیزداری زمانی می‌تواند موثر باشد که در راستای تقویت پوشش گیاهی در بالادست‌ها انجام گیرد، گفت: این اقدام می‌تواند تنوع‌زیستی و آمار مهاجرت معکوس به آن مناطق را هم در بلند مدت بهبود ببخشد که متاسفانه به علت اینکه تاثیرات کوتاه مدت آن ناچیز اما در بلند مدت پایدار و موثر است، مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
هیات علمی دانشگاه‌های کشور افزود: دیدگاهی نیز اخیرا در کشور توسط یکی از اساتید برجسته در دانشگاه گرگان با عنوان "مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز" مطرح شده است که در چندین منطقه به صورت پایلوت در سطح کشور در حال انجام است و تاکنون نتایج مثبتی در پی داشته و عمده علت آن توجه به تمامی ابعاد آبخیزداری از جمله ابعاد فرهنگی و اجتماعی آن است.
استاد برجسته حوزه آب در دانشگاه‌های کشور بیان کرد: اگر مسوولان به دنبال حل بنیادین مساله هستند باید به دنبال راه‌حل‌های ریشه ای باشند و از نسخه‌های کلینیکی در این زمینه پرهیز کنند.
نبود پیوست‌های اجتماعی و یا اجرایی نشدن آنها در طرح‌های ملی یکی از دلایل اصلی شکست اجرای آن و بی‌تاثیر بودن اقدامات انجام یافته در قالب این طرح‌ها است.
پیوست‌های اجتماعی و فرهنگی به ما یادآور می‌شوند که چگونه می‌توان از ظرفیت مردم و ایجاد آگاهی در آنها برای مقابله با حوادث طبیعی از جمله سیل استفاده‌های لازم را به عمل آوریم و هزینه‌های ناشی از وقوع آن را به حداقل برسانیم.
258 شهر در کشور در مسیر سیلاب هستند
پدرام جدی، هیات مدیره موسسه مطالعات و توسعه محیط زیست، آب و کشاورزی نیز در این خصوص بیان داشت: مدیریت آبخیزداری یکی از مسایل بسیار مهم در حوزه مدیریت آب است که می‌تواند در بلند مدت در کاهش تلفات سیل نقش قابل توجهی داشته باشد که این مساله از برنامه چهارم توسعه در سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی نیز قرار گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه در این اسناد به ایجاد تناسب و توازن بین برنامه‌های آبخیزداری و سدسازی اشاره شده است، افزود: تاکید ما در کشور تاکنون بر مسایل سازه‌ای بوده است در حالیکه این تنها بخش کوچکی از راه حل است و نه تمام آن.
فعال حوزه آب و محیط زیست تصریح کرد: 258 شهر در کشور در مسیر سیلاب هستند و احتمال آسیب دیدن آن در هنگام وقوع سیل نزدیک به صددرصد است.
جدی ادامه داد: متاسفانه ذهنیت سازه‌محور در بین مسوولان ریشه‌های فرهنگی دارد و مردم و مسوولان تنها زمانی تصور می‌کنند که مشکلی در حال حل شدن است که ساخت و سازی را در یک حوزه مشاهده می‌کنند و این در مورد آب توانسته بسیار آسیب‌زا باشد.
وی گفت: اگر توجه داشته باشیم بیش از 70 درصد بودجه‌ها در نهادهایی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم متولی آب در کشور هستند به معاونت‌هایی تخصیص می‌یابد که اقدامات سازه‌ای دارند نه اقدامات مدیریتی و این بحران مدیریت روان‌آبها و به تبع آن مدیریت سیلاب در کشور را تشدید می‌کند.
فعال حوزه آب و محیط زیست افزود: ما نه تنها باید بودجه حوزه آبخیزداری را در کشور افزایش دهیم بلکه باید در نوع انجام طرح‌های آبخیزداری هم تجدیدنظر کنیم و با توجه به نقشه سیلاب‌ها در کشور مناطق مستعد وقوع سیل را در این خصوص پوشش دهیم.
وی تاکید کرد: خانه‌سازی و ایجاد سازه‌های خدماتی در بستر رودخانه‌ها در سالهای گذشته بسیار افزایش یافته است و یکی از عمده دلایل افزایش خسارت‌ها در هنگام وقوع سیل نیز عدم التزام به قانون در این زمینه است که متاسفانه باعث وقوع خسارت‌های اینچنینی می‌شود.
