قارچ گوش و علائم ظاهری آن

قارچ گوش یا اتومیکوزیس (Otomycosis) نوعی عفونت قارچی در قسمت خارجی گوش و اغلب دردناک است. این عارضه ممکن است هر دو گوش را درگیر کند و مخصوصا بیشتر در میان افرادی دیده می‌شود که در مناطق با آب‌وهوای گرمسیری زندگی می‌کنند یا ورزش‌های آبی (مانند شنا) انجام می‌دهند.

معمولا علائم آن شامل التهاب، خشکی پوست و ترشحات بدبو از مجرای گوش است. هم‌چنین، به آن، اوتیت یا عفونت قارچی گوش خارجی (fungal otitis externa) نیز گفته می‌شود.

به گزارش مثبت سبز، احتمال بروز عفونت‌های قارچی گوش کمتر از عفونت‌های باکتریایی آن است. قارچ گوش حدود 10 درصد از کل عفونت‌های گوش خارجی (اوتیت خارجی) را تشکیل می‌دهد. اتومیکوزیس یا قارچ گوش، نوعی عفونت گوش است که توسط قارچ ایجاد می‌شود. این عفونت، بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری مخصوصا تحت شرایط دما و رطوبت بالا شایع است.

اتومیکوزیس معمولا مجرای گوش خارجی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عفونت، از پرده گوش شروع می شود و تا نواحی بیرونی آن گسترش می‌یابد. در برخی موارد، ممکن است گوش میانی را نیز درگیر کند. با این که میزان شیوع عفونت قارچی نسبت به عفونت باکتریایی پایین است اما به دلیل عوارض شدید این عفونت، لازم است تا هر چه سریع‌تر برای درمان و جلوگیری از پیشروی آن اقدام شود.

عوامل موثر در بروز قارچ گوش

از 8 مورد عفونت گوش خارجی، 1 مورد آن به دلیل آلودگی قارچی است. تقریبا 60 گونه مختلف قارچ وجود دارد که ممکن است مسئول این عفونت باشند. در برخی موارد، درگیری همزمان گوش با قارچ‌ها و باکتری‌ها، وضعیت عفونت را تشدید و پیچیده‌تر می‌کند. از جمله عوامل مسبب و افزایش ریسک بروز قارچ گوش عبارت‌اند از:

قارچ‌ها: همان طور که گفته شد، انواع مختلفی از قارچ ها وجود دارند که باعث اتومیکوزیس می‌شوند. شایع‌ترین عفونت‌های قارچی به دلیل آلودگی با قارچ‌های آسپرژیلوس (Aspergillus spp.) و کاندیدا (Candida spp.) است. تقریبا 90 درصد عفونت قارچی گوش به دلیل آلودگی با قارچ آسپرژیلوس رخ می‌دهد.

آسپرژیلوس یک قارچ با پراکندگی بالا است که در همه جا یافت می‌شود. کاندیدا نوعی مخمر است که به صورت طبیعی، روی پوست و داخل بدن انسان از جمله در دهان، گلو و روده زندگی می‌کند.

مصرف آنتی‌بیوتیک و استروئید: یکی از دلایل شیوع بالای اتومیکوزیس در سال‌های اخیر، استفاده بالا و بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها، استروئیدها و قطره‌های آنتی‌بیوتیکی گوش است. طبق نتایج تحقیقات، افرادی که از قطره‌های آنتی‎بیوتیکی گوش حاوی افلوکساسین برای درمان ترشحات گوش استفاده کرده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به قارچ گوش بوده‌اند. به نظر می‌رسد که آنتی‌بیوتیک‌ها با تغییر pH کانال گوش، باعث از بین رفتن باکتری‌های رقیب قارچ می‌شوند و رشد قارچ روی گوش را آسان می‌کنند.

سیستم ایمنی ضعیف: اتومیکوزیس بیشتر در افرادی دیده می‌شود که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. معمولا در این افراد، عوارض و شدت قارچ گوش به مراتب بیشتر از سایرین است. اگر عفونت به استخوان تمپورال جمجمه سرایت کند، یک عارضه شدید اتفاق می‌افتد که در صورت عدم درمان، می‌تواند کشنده باشد.

فقدان سرومن (جرم گوش) در گوش: pH سرومن بین 4 تا 5 است و بنابراین رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها را سرکوب می‌کند. انجام مکرر ورزش‌های آبی مانند شنا و موج‌سواری، به دلیل قرار گرفتن مکرر گوش در معرض آب منجر به حذف سرومن و خشک شدن مجرای شنوایی خارجی می‌شود که می‌تواند باعث افزایش ابتلا به قارچ گوش شود.

از جمله سایر عوامل خطر که ممکن است باعث افزایش احتمال بروز عفونت کانال گوش شود، عبارت‌اند از:

وارد شدن آب به گوش در زمان شنا کردن

استفاده از سواب‌های پنبه‌ای برای تمیز کردن گوش‌ها و آسیب مجرای گوش
استفاده از سمعک یا گوش‌گیر آلوده
ورود مواد محرک مانند رنگ مو یا اسپری مو به گوش
ابتلا به بیماری‌های پوستی مانند اگزما، درماتیت سبورئیک، یا پسوریازیس
ابتلا به آلرژی
رطوبت و دمای بالای هوا
انجام مداوم ورزش‌های آبی مانند شنا، غواصی و موج‌سواری

علائم قارچ گوش

عفونت قارچی گوش ممکن است یک یا هر دو گوش را درگیر کند. علائم قارچ گوش در افراد مختلف، متفاوت است اما به صورت کلی، علائم آن عبارتند از:

گوش درد

تغییر رنگ (قرمز، زرد، بنفش یا خاکستری) گوش خارجی یا مجرای گوش
خارش شدید
پوسته پوسته شدن اطراف کانال گوش
درد یا سوزش
سردرد
التهاب
وجود ترشحات به رنگ‌های زرد، سبز، سیاه، سفید یا خاکستری
وزوز گوش (حالت زنگ زدن گوش)
احساس پر بودن گوش
کاهش یا از دست دادن شنوایی
در برخی موارد، سرگیجه و تب

اگر آسپرژیلوس باعث عفونت قارچی گوش شود، ممکن است نقاط زرد یا سیاه و لکه‌های سفید کرکی در داخل کانال گوش ایجاد کند. اما در صورت آلودگی با قارچ کاندیدا، ممکن است ترشحات سفید رنگ و غلیظی از گوش مشاهده شود.

راه‌های تشخیص قارچ گوش

معمولا در معاینه اولیه، پزشکان با استفاده از اتوسکوپ (otoscope) وضعیت گوش را بررسی می‌کنند. اتوسکوپ یک وسیله دارای منبع نوری است که با بزرگنمایی بالا، داخل گوش مانند پرده گوش و مجرای شنوایی را نشان می‌دهد.

سپس برای تشخیص دقیق نوع (نوع قارچ) و منبع عفونت گوش (باکتری یا قارچ)، از آن نمونه‌گیری و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. معمولا در آزمایشگاه، با استفاده از میکروسکوپ، نوع میکروارگانیسم عفونی تشخیص و نتیجه برای درمان در اختیار بیمار و پزشک قرار داده خواهد شد.

درمان قارچ گوش

معمولا طول دوره درمان قارچ گوش 1 تا 2 هفته است. در برخی افراد به دلیل مزمن یا شدید بودن این عفونت ممکن است مدت زمان درمان طولانی‌تر شود.
در موارد نادر به دلیل آلودگی با قارچی به نام مالاسزیا، طول درمان تا 3 ماه نیز طول کشیده است. چندین روش درمانی برای قارچ گوش وجود دارد که فرد می‌تواند با مراجعه به پزشک بهترین روش را منتاسب با وضعیت خود انتخاب کند:

تمیز کردن گوش: پزشک می‌تواند با ابزار و وسایل مخصوص مانند ساکشن گوش، گوش‌های بیمار را به‌خوبی تمیز کند تا از تجمع ترشحات و تشدید آن جلوگیری کند. همچنین، در صورت نیاز ممکن است برای تمیز کردن گوش، با مایعات استریل آن‌ها را شستشو دهد.

استفاده از قطره یا کرم گوش: معمولا برای درمان اتومیکوزیس، استفاده از قطره‌های ضد قارچ مانند کلوتریمازول و فلوکونازول یا کرم میکونازول، کلوتریمازول، کتوکونازول و اکونازول تجویز می‌شود. همچنین، اسید استیک یک ماده موثر در درمان اتومیکوزیس است.

معمولا از قطره‌های گوش حاوی محلول 2 درصدی از آن، حدود یک هفته چندین بار در روز نیز برای درمان قارچ گوش استفاده می‌شود. استفاده از قطره گوش حاوی 5 درصد استات آلومینیوم نیز در درمان عفونت قارچی گوش موثر است.

داروهای خوراکی: برخی از عفونت‌های قارچی مانند آسپرژیلوس ممکن است در برابر قطره‌های گوش مقاوم باشند. در این صورت نیاز به استفاده از داروهای خوراکی مانند ایتراکونازول (اسپورانوکس) وجود دارد.

هم‌چنین، ممکن است به بیمار توصیه شود که از داروهای بدون نسخه مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا استامینوفن (تیلنول) برای کاهش درد و التهاب استفاده کند.

درمان‌های خانگی: چندین روش درمان خانگی ممکن است در درمان اتومیکوزیس موثر باشد. استفاده از پراکسید هیدروژن رقیق شده، عفونت جمع‌شده داخل گوش را حذف خواهد کرد. داروهای بدون نسخه که حاوی پراکسید کاربامید هستند، نیز می‌توانند به پاکسازی گوش از عفونت کمک کنند. بعد از شنا، استفاده از محلول قطره گوش حاوی مقادیر مساوی سرکه سفید و الکل نیز توصیه می‌شود.

پیشگیری از قارچ گوش

روش‌های جلوگیری از ابتلا به عفونت قارچی گوش عبارت‌اند از:

خشک کردن کامل گوش‌ها پس از شنا و حمام کردن
استفاده از گوش‌گیر در زمان شنا برای جلوگیری از ورود آب به گوش
استفاده از سشوار با سرعت کم برای خشک کردن گوش
خودداری از خاراندن گوش
عدم استفاده از سواب پنبه‌ای برای تمیز کردن داخل گوش
پوشیدن کلاه شنا در زمان ورود به استخر