چطور در مواقع ضروری به دیگران «نه» بگوییم؟
اگر به دنبال کسب مهارت برای نه گفتن در مواقع لازم هستید، در این مطلب راهکارهایی را به شما معرفی می‌کنیم.
به گزارشگروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، بنده در نه گفتن ضعف دارم و وقتی وارد هر کاری می‌شوم توانایی نه گفتن ندارم البته نه به شکلی که از ابتدا نتوانم نه بگویم بلکه اگر وارد یک کار شوم و از انجام آن کار پشیمان شوم و بخواهم آن کار را نیمه‌کاره رها کنم، در پاسخ به کارفرما و یا هرکسی نمی‌توانم نه بگویم. لطفاً مرا راهنمایی کنید و در مورد اینکه چگونه نه بگویم و از تبعات آن هراس نداشته باشم.
اگر منظور شما به دست آوردن مهارتی برای نیمه‌کاره رها کردن‌هاست اصلاً چنین مهارتی را به شما توصیه نمی‌کنیم نیمه‌کاره رها کردن به‌هیچ‌وجه خصیصه مثبت و ستودنی نیست. بلکه به‌مرور با ایجاد عادتی منفی، شما را از زندگی بازمی‌دارد و در مرحله‌ای از زندگی احساس می‌کنید به هیچ جایی نرسیده‌اید؛ اما اگر منظور شما کسب مهارت جرئت ورزی و ابراز وجود و نه گفتن به خواسته‌های نامطلوب است راهکارهایی را به شما معرفی می‌کنیم.
ابتدا بهتر است با نحوه تفکر و پردازش‌های ذهنی افراد جرئت مند آشنا شوید. افراد جرئت مند دارای خصوصیات زیر می‌باشند: داشتن نگرش مثبت نسبت به خود و دیگران، احترام گذاشتن به حقوق خود و دیگران، ابراز احساسات و عقاید خود، پذیرفتن مسئولیت اعمال و تصمیم‌های خود، داشتن روحیه انعطاف‌پذیر، داشتن روابط سالم و صمیمانه با دیگران، اعتمادبه‌نفس بالا و تن صدای محکم و استوار. این فرد به‌ظاهر بازنده است ولی با آگاهی این شرایط را می‌پذیرد.
یکی از دلایلی که ما را به دام عدم جرئت ورزی می‌کشاند، آگاه نبودن از حقوق شخصی خود و باورهایی است که از کودکی در ذهن ما ایجادشده است؛ مانند اینکه من اگر نظر خود را بیان کنم با دیگران دچار تضاد می‌شوم، من حق ندارم دیگران را ناراحت کنم، ... اما چگونه در شرایط مختلف رفتار و ارتباط جرئت مندانه داشته باشیم: مثلاً وقتی کسی صحبت ما را قطع کرد می‌توانیم بگوییم: ببخشید دوست داشتم حرف‌هایم را تمام کنم. می‌دانم مایلید نظرتان را مطرح کنید اما ای‌کاش اجازه می‌دادید حرفم تمام شود.«و یا با کمترین مقدار جرئت مندی شروع می‌کنیم و اگر طرف مقابل بی‌تفاوت بود به‌تدریج بر جرئت مندی خود می‌افزاییم؛ مثلاً در مقابل فروشنده‌ای که با اصرار می‌خواهد جنس خود را بفروشد این‌گونه می‌گوییم: ۱- نه من هیچ‌کدام از آن‌ها را نمی‌خواهم. ۲- نه گفتم که قصد خرید این جنس را ندارم.۳- دو بار گفتم نه از شما می‌خواهم این‌قدر اصرار نکنید.
رعایت نکات زیر ما را در برقراری ارتباط مؤثر کمک می‌کند:
- بامحبت کردن به دیگران و هر نوع سرمایه‌گذاری عاطفی، حساب بانک عاطفی‌مان را پر می‌کنیم.
- مسائل را نه‌تنها از زاویه دید خود بلکه از زاویه دید شخص مقابل هم ببینیم. یادتان باشد دریافت مهارت‌های جرئت مندی به‌یک‌باره امکان‌پذیر نیست از علائم استرس به وجود آمده نترسید. هرچه به دلیل ترس، از رفتارهایی ممانعت کنید ترس بر شما غلبه می‌کند. سعی کنید پله به پله علائم اضطراب را تحمل‌کنید و پیشرفت رفتاری داشته باشید. از طرفی خود گویی ها و افکار مستمر خود را در همه موقعیت‌ها بر مبنای توانمندی و ارزشمندی خود بنا کنید. از بیان نظرات خود نترسید حتی اگر دیگران به آن توجهی نکنند و یا نظرات شما اعمال نگردد.
برای ابراز یک رفتار جرئت مندانه مراحل زیر را در نظر داشته باشید:
الف: پیش از اعلام موضع
1 ـ ابتدا از موضع خود مطمئن شوید، یعنی مشخص كنید كه می‌خواهید بگویید بله یا خیر. اگر مطمئن نیستید، بگویید كه برای پاسخ دادن باید كمی فكر كنید.
2 ـ اگر شما کاملاً متوجه نشده‌اید كه فرد مقابل از شما چه تقاضایی دارد، از او توضیح روشنی بخواهید.
ب: اعلام موضع با جمله سه‌بخشی
1 ـ بخش همدلانه یا بازخورد مثبت: این بخش که با کلمه «من» شروع می‌شود فضا را دوستانه می‌کند و از پرخاشگرانه بودن جمله‌تان جلوگیری می‌کند. «من می‌دانم که تو موبایل من را لازم داری...»
2 ـ بخش استدلالی: در این بخش دلیل یا دلایل تصمیم خودمان را اعلام می‌کنیم. این دلایل باید تا حد ممکن کوتاه، واضح و روشن باشند. یادتان باشد آوردن دلیل اضافی به ضرر خودتان تمام می‌شود: «اما چون تصمیم گرفتم موبایلم را به کسی قرض ندهم/ یا/ چون در طول روز به موبایلم احتیاج پیدا می‌کنم...»
3 ـ بخش قاطع اعلام تصمیم: در این بخش ما تصمیممان را بدون تعارف اعلام می‌کنیم: «موبایلم را به شما نمی‌دهم.»
ج: اعلام موضع در شرایط خاص
این بخش زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که طرف خیلی سمج بوده و از موضع خود کوتاه نیاید می‌توانید از تکنیک‌های خاص این بخش استفاده کنید:
1 ـ سی‌دی خش‌دار: در این تکنیک که به آن «صفحه خط افتاده» هم می‌گویند ما دقیقاً مثل یک سی‌دی آسیب‌دیده مرتب یک جمله را بی‌کم‌وزیاد تکرار می‌کنیم.
2 ـ قاطعیت پیش‌رونده: شما می‌توانید از یک جمله سه‌بخشی محترمانه شروع کنید و در صورت ادامه، مرتب زبان بدن و لحن و محتوای جمله‌تان را قاطعانه‌تر کنید و اگر جواب نداد محیط را ترک کنید.
3 ـ شما بعد از به کار بردن جمله سه‌بخشی در مقابل این افراد معمولاً می‌شنوید: «خیلی خودخواهی» بهترین راه در مقابل این افراد این است که بگویید «اگر این کار خودخواهیِ بله من خودخواه‌ام» و او سلاحش را ازدست‌داده است! البته یادتان باشد حتماً مطمئن باشید طرف می‌خواهد سوءاستفاده کند.
4 ـ خود را به خنگی زدن: این تکنیک در مقابل انتقادهای زیاده از حد کاربرد دارد. در مقابل این موقعیت خود را به خنگی بزنید. یک لبخند احمقانه بزنید و بگویید: «آره اتفاقاً خودمم فکر می‌کنم کارمو بلد نیستم!»
5 ـ عوض کردن موضوع صحبت: وقتی شما با چند بار گفتن جمله سه‌بخشی نتیجه نگرفته‌اید موضوع صحبت را عوض کنید. رفتار قاطعانه رفتاری است كه بدان وسیله بتوان احساسات، افكار و گفتار خود را صادقانه و با صراحت بیان نمود. در چنین شرایطی افراد باید بدانند كه هدف از بیان صریح و صادقانه احساسات و افكار، توهین و آسیب به فرد مقابل نیست.
هنر ابراز رفتار قاطعانه آن است كه بتوان احساسات و آسایش فرد مقابل را نیز در نظر گرفت؛ بنابراین، هدف از یادگیری و ابراز رفتار قاطعانه آن است كه بتوان از حقوق خود دفاع كرد، بی‌آنکه به حقوق قانونی، اجتماعی، روانی و عاطفی دیگران تجاوز نمود. اما سؤال این است كه آیا رفتار قاطعانه به ما می‌آموزد كه هر احساسی را آزادانه بیان كنیم؟ آیا در ابراز احساساتی چون خشم و پرخاشگری یا اضطراب می‌توانیم قاطعانه رفتار كنیم؟ حقیقت این است كه رفتاری قاطعانه است كه بدان وسیله از ابراز احساساتی چون خشم و پرخاشگری یا اضطراب خودداری شود. افرادی كه رفتار قاطعانه‌ای از خود بروز می‌دهند، معتقدند كه هم خود و دیگران موجوداتی ارزشمند و صاحب حق هستند.
منبع: باشگاه خبرنگاران
1980
