قرار است فیلترینگ به شیوه‌ای جدید اجرایی شود؟

دیروز پلیس فتا از سامانه فارز رونمایی کرد و پیشنهاد الزام نصب آن بر روی تمام تلفن‌های همراه را به شورای عالی فضای مجازی فرستاد؛ سامانه‌ای که با نصب بر روی تلفن‌های همراه و بررسی تمام اپلیکیشن‌ها اقدام به حذف بدافزارها می‌کند!

روز گذشته پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات فراجا (فتا)، در راستای پویش همگانی ارگان‌های دولتی برای ارائه محصولی تازه در فضای مجازی، سامانه فارز (آنتی‌ویروس ایرانی) را رونمایی کرد؛ سامانه‌ای که حتی پیشنهاد استفاده الزامی آن در تمام تلفن‌های همراه سطح کشور به شورای عالی فضای مجازی داده شده‌است.

در توضیحات معرفی این سامانه آورده شده‌است که می‌تواند هر اپلیکیشنی در موبایل را مورد بررسی قرار دهد و در خصوص مخرب بودن و یا نبودن آن اپلیکیشن تصمیم‌گیری کند؛ به عبارتی این سامانه بر روی تلفن‌های همراه مانند فیلتری عمل خواهد کرد که در خصوص وجود و یا عدم وجود یک اپلیکیشن در تلفن همراه کاربران تصمیم خواهد گرفت.

هنوز مشخص نیست که بدافزار از نظر سامانه فارز چه تعریفی دارد؛ «باید این پرسش را مطرح کرد که آیا این سامانه قرار است در راستای طرح فیلترینگ عمل کند»؛ سامانه‌ای که در فاز اجرایی نمونه موفق خارجی نداشته‌است و الزام نصب آن بر روی تمام تلفن‌های همراه در کشور با اما و اگرهای زیادی همراه است.

پایه‌های اعتماد عمومی را کرم خورده‌است

به عنوان مثال در وضعیتی که بنابر آمارهای رسمی یک دهم تلفن‌های همراه بازار را انواع قاچاق آن‌ها تشکیل می‌دهند و نظارتی بر روی آن‌ها نیست، چگونه می‌خواهد نصب یک سامانه بر روی آن‌ها الزامی شود و حتی برای نصب این سامانه بر روی تمام تلفن‌های همراهی که در فروشگاه‌ها قرار دارد و از مبادی رسمی وارد کشور شده‌است باید نیروی انسانی عظیمی را به خط کرد تا این کار به سرانجام برسد.

بسیج شدن مردم به صورت خودخواسته برای نصب این سامانه نیز غیرعملی به نظر می‌رسد؛ سابقه استفاده از پلتفرم‌های ایرانی و استقبال از آن‌ها حاکی از آن است که اعتماد عمومی در فضای فعلی وجود ندارد. جلب اعتماد عمومی این روزها و در فضایی که سرعت انتقال اطلاعات به صورت بی‌سابقه‌ای بالا است، یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های هر دولتی است که بر سر کار است و از اهمیت بسزایی برخوردار است. از آنجا که کشور، با فقدان شفاف‌سازی اطلاعات مواجه است و خلاء منابع موثق در کشور مشهود است؛ شفافیت به حاشیه کشیده‌است، شفافیتی که پایه‌های اعتماد عمومی بر بستر آن ساخته می‌شود.

از طرف دیگر فقدان قانون نوشته‌ای چه از طرف پلیس فتا و چه از طرف شورای عالی مجازی برای رسیدگی به فضای مجازی منجر به نگرانی کاربران شده‌است؛ نگرانی مبنی بر اینکه چه سرنوشتی در انتظار داده‌هایی است که آن‌ها در این فضا رد و بدل می‌کنند.

فارز؛ تجربه دوباره یک شکست؟

شکست طرح فیلترینگ چه برای مردمی که هزینه خرید فیلترشکن به سبد هزینه‌ای آن‌ها اضافه شده‌است و چه برای نمایندگان مجلسی که از وزیر ارتباطات می‌خواهند خود بازار خرید و فروش فیلترشکن‌ها را در دست بگیرد؛ مشهود است.

آمارهایی که از سوی درگاه‌های آماری ارائه می‌شود، حاکی از آن است که طرح فیلترینگ نتوانسته‌است آنگونه که باید، حضور کاربران ایرانی در پلتفرم‌های فیلتر شده را کمرنگ کند و تنها باعث ایجاد بازار سیاهی برای خرید و فروش فیلترشکن‌ها شده‌است؛ در میان آمار و ارقامی که یکتانت منتشر کرده بود، سهم ۸۰ درصدی کاربرانی که در گروه‌های سنی مختلف برای ورود به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها از فیلترشکن استفاده می‌کنند، به چشم می‌خورد. استفاده افسارگسیخته از فیلترشکن‌ها باعث شده است که بازار خرید و فروش فیلترشکن‌ها در سال ۱۴۰۱ به یک بازار ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومانی تبدیل شود.

با خالی شدن جیب مردم و پرپول شدن جیب دلالان فیلترشکن‌ها و در راستای شکست طرح فیلترینگ حال امروز از سامانه‌ای رونمایی می‌شود که این پرسش را در ذهن کاربر ایجاد می‌کند که «آیا قرار است فیلترینگ به شیوه‌ای جدید و اینبار در تلفن‌های همراه مردم صورت گیرد»؛ سامانه‌ای که به نظر نمی‌رسد بتواند در فضای امروز جامعه موفقیتی را کسب کند.