آب‌های زیرزمینی بوشهر همچنان روی سرازیری
اقلیم بوشهر را همواره به عنوان استانی کم آب شناخته‌ایم. وجود سازه‌های آبی باستانی سیراف، سدهای تاریخی دایو و گلوکلات، قنات‌های زیرراه، کانال‌های آبیاری دشتستان با بیش از سه قرن قدمت و آب انبارهای قدیمی، همگی نشانه‌هایی از اهمیت حفظ و نگهداشت آب در این استان است.
آمارها نیز چرایی ساخت چنین سازه‌هایی از سوی نیاکان ما را تائید می‌کنند. میانگین بارندگی استان بوشهر ۲۵۴ سانتیمتر است و این مساله زمانی نگران کننده است که در ۵۶ درصد از دوره آماری بلند مدت، همین مقدار ناچیز باران نیز نباریده است.
اما مساله همینجا به پایان نمی‌رسد! در دهه اخیر عبارت "تغییر اقلیم" نیز جای خود را در ادبیات آب جهان و به دنبال آن ایران باز کرده است. این تغییر، تا کنون روی بدش را به ما نشان داده و در ۱۷ سال گذشته، تنها در ۵ سال شاهد ثبت بارش ۲۵۰ میلیمتری یا بیشتر از آن بوده‌ایم.
در این شرایط شکننده، بیش از گذشته نیازمند توجه همه تصمیم گیران و بهره برداران آب در بخش‌های کشاورزی، صنعت، خدمات، فضای سبز و شرب هستیم. برای بررسی آخرین وضعیت منابع آبی استان، با "امید آزادی جو" مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای بوشهر به گفت‌وگو نشسته‌ایم:
۴۶ میلیمتر بارندگی کمتر از میانگین دراز مدت
وی اظهار کرد: در سالی آبی گذشته (از اول مهر ۱۴۰۰ تا پایان شهریور ۱۴۰۱)، استان بوشهر بارشی به میزان ۲۰۸ میلیمتر را تجربه کرد، که ۴۶ میلیمتر از میانگین دراز مدت بارش نرمال استان کمتر است.
امید آزادی جو خاطرنشان کرد: توزیع بارش نیز به نحوی بود که ۸۷ درصد آن (۱۸۱ میلیمتر) در نیمه اول سال آبی و تنها ۱۳ درصد آن (۲۷ میلیمتر) سهم نیمه دوم سال آبی شده است.
این مقام مسئول با اشاره به تداوم افت سطح آب‌های زیرزمینی استان بوشهر گفت: بارندگی‌های استان بوشهر نه تنها سبب افزایش ذخایر آب زیرزمینی استان نشد، بلکه به دلیل بهره برداری‌های بی رویه در طول سال، بر شدت افت و کاهش توان سفره‌های آب زیرزمینی نیز افزوده شده است.
مونسون هم سطح تراز آب آبخوان‌ها را مثبت نکرد
وی تصریح کرد: بر اساس آماربرداری‌های دوره‌ای در ۱۲ ماه گذشته، تنها دو ماه دی و بهمن افزایش سطح آب ایجاد شده است و در طول مدت ۱۰ ماه دیگر، همواره سطح تراز آب آبخوان‌ها منفی بوده است. این شرایط حتی با بارش و سیلاب‌های تابستان (سامانه مونسون) نیز تغییر محسوسی نکرده است.
مقایسه داده‌های شبکه سنجش آب زیرزمینی دشت‌های استان در شهریور سال ۱۴۰۱ با شهریور ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که میانگین وزنی کاهش سطح آب در حدود ۲۵ سانتیمتر بوده و برای تعدادی از دشت‌ها این عدد به بیش از ۱ متر رسیده است.
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای بوشهر با تائید داده‌های فوق اظهار کرد: سطح سفره‌های آب زیرزمینی در دشت‌هایی مثل دشت پلنگ ۲۱۹، باغان ۱۸۳، جم ۱۳۴، ریز ۱۲۰، دهرود-تنگ ارم ۱۱۳ و لاور ۱۱۲ سانتیمتر افت داشته است.
وی افزود: در سایر دشت‌ها نیز بیشتر بیش از ۴۰ سانتیمتر سطح آب سفره‌های آب زیرزمینی پایین رفته است و بیشترین افت سطح آب متعلق به شهرستان جم به میزان ۸۱ سانتیمتر بوده است.
کسری حجم مخزن استان بوشهر ۲۷ میلیون متر مکعب است
آزادی جو یادآور شد: کسری حجم مخزن استان بوشهر در سال آبی گذشته حدود ۲۷ میلیون متر مکعب بوده است.
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای بوشهر گفت: در چنین شرایطی و غیر قابل پیش بینی بودن حجم بارندگی در سال آبی جاری و ماه‌های پیش رو، مدیریت مصرف آب باید متناسب با اقتضائات ذخایر آب استان صورت گیرد.
امید آزادی جو تاکید کرد: هر گونه برداشت و بهره برداری غیراصولی و یا بی رویه می‌تواند بر شدت افت و افزایش بیلان منفی آبخوان‌ها بیفزاید و شوری آب و خاک را نیز به سطح بالاتری افزایش دهد و سبب نامساعد شدن محیط زیست شود. این مساله تاکنون به تکرار ادامه داشته است و برای عبور از آن به راه حل اساسی و بلند مدت جهت کاهش بار و فشار برداشت آب از ذخایر آب زیرزمینی نیازمندیم.
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای بوشهر با ارائه پیشنهاداتی فنی اظهار کرد: مصرف آب زیرزمینی به ویژه در حوزه کشاورزی باید به شکل کامل مکانیزه و با حداقل سطح زیرکشت، اما با حداکثر بهره وری انجام گیرد تا ضمن تامین معاش کشاورزان، آسیبی نیز به محیط زیست که آبخوان‌ها جز مهمی از آن به شمار می‌روند، وارد نشود.
وی افزود: در شرایط فعلی نیز اقدامات موثر می‌تواند با کاهش سطح زیرکشت، کاشت محصولات کم آبر، اضافه برداشت نکردن آب از طریق چاه‌ها، کف شکنی نشدن و انتقال نیافتن غیر مجاز آب صورت گیرد.
