​آتش زدن مزارع پس از برداشت محصول باور غلط و ضرورت راهکارهای حقوقی و تشویقی مسئولان

 در شرایطی که ریزگردها آلودگی هوا را به حد غیرقابل تحملی برای ساکنان شهرهای بزرگ و کوچک این استان رسانده است، سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی نیز مزید بر علت شده است و مشکل بزرگی بر مشکلات تلنبار شده این استان افزوده است.

سوزندان کاه و کلش باقیمانده پس از برداشت گندم و برنج در زمین های کشاورزی آتش خود خواسته ای بوده که به واسطه تبعیت از یک باور غلط سرمایه ها را برباد داده است.

 بسیاری از کشاورزان پس از آنکه محصول گندم، برنج و جو خود را برداشت می‌کنند، ساقه‌های باقیمانده گیاهان را آتش می‌زنند و به تصور اینکه زمین را با هزینه‌ای ناچیز و زمانی کوتاه برای کشت بعدی آماده می‌کنند.

هرچند به گفته کشاورزان این اقدام آنها به منظور از بین بردن علف‌های هرز باقیمانده و آماده سازی هرچه سریع‌تر زمین‌ها برای کشت دوم است، اما به دلیل ناآگاهی کشاورزان از مضرات و سرمایه سوزی‌هایی که به دنبال دارد، انجام می‌شود.

این روش مرسوم و البته اشتباه که از قدیم تا به امروز بوده به صورت علمی هم اثبات شده که عوارض جبران ناپذیر آتش زدن کاه و کلش برای کشاورزان به دلیل آسیب زدن به ساختار خاک و نامرغوبی محصولات بعدی را همراه دارد.

آلودگی هوای ناشی از دود غلیظ سوزندان کاه و کلش‌ها چهره برخی شهرهای  جنوبی  استان خوزستان را در فصل‌های برداشت برنج که اغلب شالیزارها در مسیر گذر جاده‌های اصلی بین شهری و بین روستایی واقع شده علاوه بر تیره و تار کردن سبب تصادف‌های منجر به مرگ و حتی جرح می‌شود.

کارشناسان هم ادامه این پیامد را با توجه به شروع فصل برداشت برنج و افزایش حجم آتش سوزی‌های احتمالی در شالیزارها برای سلامت عمومی افراد جامعه و نیز محیط زیست کشاورزی هشدار دادند.

این در حالی است که برخی از شهروندان به اشتباه انگشت اتهام به  مزارع نیشکر نشانه می روند این در حالی است اولا مزارع نیشکر در مقطع خاص و محدودی اقدام به آتش زدن بخشی ار مزارع خود می کند که گستردگی آن با آنش زدن مزارع گندم و برنج از سوی کشاورزان قابل مقایسه نیست ؛ ثانیا این حجم گسترده آتش زدن مزارع کشاورزی گندم و برنج در استان بارها مورد انتقاد مسئولان استان قرار گرفته است .

  آتش سوزی کاه و کلش شالیزارها علاوه بر آلودگی محیط زیست باعث از بین رفتن بافت خاک مزارع  می‌شود.

به گفته کارشناسان نابودی موجودات مفید خاک، افزایش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش بازدهی زمین، فرسایش خاک در بلند مدت، کاهش رطوبت خاک و افزایش مصرف آب در طول دوره رشد، آلودگی محیط زیست و بروز بیماری‌های تنفسی بخصوص برای کودکان و سالمندان و سفت شدن لایه‌های خاک و کاهش نفوذ پذیری آن را از دیگر عوارض جبران ناپذیر سوزاندن کاه و کلش در مزارع گندم و برنج  عنوان می شود. 

در همین راستا کشاورزان هم، با بیان اینکه تنها راه موجود برای کشاورزان در شرایط فعلی در نبود تجهیزات و ماشین آلات حذف کاه و کلش پس از برداشت برنج، آتش زدن است.

اداره محیط زیست و جهاد کشاورزی جرایم سنگینی را که قانون در مورد سوزان مزارع عنوان کرده است باید اعلام کند و این قوانین باید ضمانت اجرایی داشته باشند

 کشاورزان  خوزستانی بارها از مسئولان جهاد کشاورزی درخواست دارند تا راهکاری به منظور حذف کاه و کلش برای اینکه کشاورزان به کشت دوم برنج برسند و یا اینکه پس از برداشت اول برنج اقدام به آتش زدن آن نکنند، بیاندیشند.

این در حالی است که  به استناد ماده ۲۰ قانون هوای پاک و ماده و۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، آتش زدن کاه و کلش جرم محرز بوده و از همه کشاورزان درخواست شده است  از این اقدام به طور جدی خودداری کنند.

این در حالی است حسینی محراب  استاندار خوزستان با اشاره به آتش زدن مزارع   شلتوک در خوزستان  می گوید : حتماً باید جلوی آتش‌زدن مزارع  گرفته شود و مسئولان در این خصوص باید اطلاع‌رسانی کنند.

وی افزود: از تجربیات کشاورزانی که مزارع خود را آتش نمی‌زنند به طور حتم استفاده شود چرا که عناصری موجود در خاک که در این آتش‌سوزی‌ها می‌سوزند، می‌توانند به افزایش تولید محصول کمک کنند اما آن‌ها را با سوزاندن مزارع از بین می‌برند.

حسینی محراب بیان کرد: اداره محیط زیست و جهاد کشاورزی جرایم سنگینی را که قانون در مورد سوزان مزارع عنوان کرده است باید اعلام کند و این قوانین باید ضمانت اجرایی داشته باشند.

اعتقاد کارشناسان صاحب نظر بر این است که آموزش کشاورزان و ترویج روش‌های کشاورزی حفاظتی و روش‌های کاشت بدون عملیات خاک‌ورزی بهتر از هر قانون بازدارنده‌ای از این عمل جلوگیری خواهد کرد.

ایجاد مزارع الگویی یا نمایشی در سطح شهرستان‌های استان پهناور خوزستان، نیاز به اعتبارات زیادی دارد که متاسفانه مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی آن را در اختیار ندارند.  فراهم کردن بذرکارهای مناسب برای کاشت در بقایا و فروش آن به کشاورزان با وام های کم بهره نیز می‌تواند در توسعه کشاورزی حفاظتی بسیار مفید و موثر باشد.

عوامل اجرایی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست اقدامات زیادی در راستای معرفی کشاورزان خاطی به عمل می آورند، اما انکار کشاورزان و بیان این که «نمی دانم چه کسی بقایای مزرعه مرا آتش زده است!» قاضی صادر کننده حکم را دچار تردید می‌کند. 

رییس اداره حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان نیز  با بیان اینکه آتش زدن کاه و کلش مزارع باعث آلودگی هوا و آسیب به خاک می‌شود، گفت: با توجه به فصل تخم‌گذاری پرندگان، این آتش سوزی‌ها باعث از بین رفتن تخم‌ها و جوجه‌های نابالغ می‌شود و خزندگان و جانورانی که نمی‌توانند به موقع از آتش سوزی فرار کنند نیز آسیب می‌بینند.

وی اضافه می کند : یکی از معضلات عدم برخورد مناسب با کشاورزانی است که مزارع خود را در زمان برداشت آتش می‌زنند چرا که روند رسیدگی قضایی بسیار طولانی است یا به دلیل نبود مستندات کافی این افراد تخلف خود را انکار می‌کنند و تبرئه می‌شوند.

اوندی می افزاید: جهاد کشاورزی نیز باید برای آموزش کشاورزان و اخذ تعهد از آن‌ها در زمینه پیشگیری از آتش سوزی مزارع اقدام کند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان نیز معتقد است : کشاورزان باید به مساله اهمیت حفظ خاک به طور جدی توجه کنند و در فصل برداشت نه تنها همه کاه و کلش زمین را با کمباین برداشت نکنند بلکه از آتش زدن کاه و کلش زمین نیز خودداری کنند.

نوروزی  اضافه می کند : بخشی از مواد مغذی و مورد نیاز خاک از کاه و کلش تامین می‌شود و از بین بردن کاه و کلش زمین‌های کشاورزی در فصل برداشت و پس از آن، تهدیدی جدی برای حیات خاک و حاصلخیزی آن است.

به نظر می رسد حمایت از پروژه‌های صنایع تبدیلی مانند صنایع سلولزی از کاه و همچنین تولید سوخت و کود آلی از بقایای کشاورزی ، بخشی از خدمات ارزش افزوده است که میتوان به عنوان بخشی از راهکارهای مفید در جلوگیری از سوزاندن کاه و کلش به آن اشاره کرد

همچنین مردم می توانند در صورت مشاهده هرگونه سوزاندن کاه و کلش با مرکز فوریت های زیست محیطی و سامانه ۱۵۴۰ تماس برقرار کنند؛

توصیه می شود   با مشارکت تمامی گروه های مردمی و دهیاری ها و سایر مراجع مرتبط و همکاری آنان برنامه ریزی مناسبی را برای جلوگیری از آتش زدن کاه وکلش تهیه شود  تا در مسیر آسایش شهروندان گام برداریم و مطلوبیت زیستی را برایشان فراهم سازیم..

کمبود ادوات کشاورزی در استان در فصل درو همواره یکی از مشکلات کشاورزان بوده است تا جایی که برخی از محصولات به دلیل عدم دسترسی به کمباین و یا سایر ادوات کشاورزی دچار خسارت می شوند که برای رفع این مشکل نیز مسئولان باید با ارائه تسهیلات بانکی و دیگر مشوق ها برای کشاورزان این کمبود را برطرف کنند