سد کرخه مانع از افزایش حجم تخریب سیل در خوزستان شد/ لایروبی رودخانه کارون مقرون به صرفه نیست
عضو هیئت علمی گروه هیدرولوژی و منابع آب دانشگاه شهید چمران اهواز درباره پایداری سد کرخه گفت: سد کرخه بزرگترین سد کشور، با کنترل ۴ میلیارد متر مکعب آب در سیل اخیر، مانع از افزایش حجم تخریب در خوزستان شد.
حیدر زارعی اظهار داشت:سیل یک پدیده کاملاً طبیعی است. در ایجاد این پدیده یکسری عوامل دخیل و یکسری عوامل سیل را تشدید می‌بخشند. این حجم بارش‌ها مطابق اظهارات برخی اساتید در هزار سال اخیر بی سابقه بوده است، حجم بارش در این سیل بسیار بالا بود و از طرفی مدت زمان بارش بسیار کم بود و این موضوع سبب شد سیلاب بزرگتری ایجاد شود.
وی افزود: عوامل زیادی متاسفانه سبب شد که سیل اخیر قدرت تخریب بالای داشته باشد. یکی از عوامل تشدید کننده سیل اخیر زمان بارش بود زیرا بارش‌های کشور متاسفانه توزیع منظم ندارد در حالی که بیشترین نیازکشاورزی بهار و تابستان است عمده بارش‌های ما در زمستان و پاییز است.
عضو هیئت علمی گروه هیدرولوژی ومنابع آب دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه اظهار داشت:در سیل اخیر خوزستان بارندگی در فروردین ماه رخ داد. بارندگی در این فصل، به شکل باران است و اگر هوا سرد باشد ممکن است به شکل برف باشد. برف با سرعت کمتری آب می‌شود .بارش فروردین ماه، از جنس بارش گرم است و بارش گرم برف ها را سریع ذوب می کند یعنی حجم آب ورودی را افزایش می‌دهد.
وی درباره نقش سدها در کنترل سیلاب گفت: اینکه سد مفید است یا مضر، نیاز به مدیریت و کار کارشناسی دارد. رودخانه روند طبیعی خود را دارد و ما برای توسعه کشاورزی، تولید برق و تقویت منابع آب نیاز به سد سازی داریم به عنوان مثال اکنون در حوزه رودخانه کارون سدهای کارون 3 و 4 ، مسجد و شهید عباسپور و گتوند را داریم و در رود دز، سد دز و در مسیر کرخه، سد کرخه و سیمره را داریم.
زارعی بیان داشت: سد و مدیریت آن بسیار پیچیده است و به عوامل مختلفی بستگی دارد به عنوان مثال یکی از مشکلاتی که ما در بخش پایین دست رودها بود، مساله لایروبی بود که صورت نگرفته است. همچنین چون پس از احداث سدها حجم آب خروجی رودخانه و بالطبع سرعت کاسته، رسوبات بیشتری ته نشین و در نتیجه جزایر خاکی تشکیل می‌شود و در رودخانه کارون نیز قبل از سیل جزایر خاکی زیادی تشکیل شده بود.
این عضو هیئت علمی درباره علت عدم لایروبی گفت: لایروبی هزینه اقتصادی بالای دارد و آنچه که مطلع شدم در سال‌های گذشته بودجه آن هم تخصیص داده نشده است بنابراین برای رودخانه‌های بزرگی مانند کارون خیلی مقرون به صرفه نیست و بهتر است قبل از سد، کانال‌های انحرافی ایجاد شود.
این استاد دانشگاه انتقاد از ساخت و سازهای حریم رودخانه گفت:ساخت و سازی‌های حریم رودخانه بعید می‌دانم مجوز داشته باشد.طبق قانون ساخت و ساز در حریم رودخانه غیر مجاز است مثلا در همین سیل شیراز دیدیم که یک مسیر طبیعی سیل دستکاری شده و مسیل سیل به جاده مبدل شده که در عرض 7 دقیقه در شیراز کلی تلفات جانی و مالی وارد می‌شود.
مدیر گروه رشته منابع آب دانشگاه شهید چمران درباره نقش پوشش گیاهی اظهار داشت: از دیگر عوامل که دستکاری در آن باعث تشدید سیلاب می‌شود، تغییر و نابودی پوشش گیاهی است. در 10 سال اخیر خشکسالی شدید سبب شده که پوشش گیاهی از بین برود و عدم آب‌خیز‌داری و آبخوان داری سبب شده که کوچکترین بارندگی به شکل سیلاب جاری شود.
وی گفت: اگر پوشش گیاهی در طبیعت وجود داشته باشد، سرعت آب کم و منابع زیرزمینی بهتر تغذیه می‌شود. در سیل اخیر، منابع زیرزمینی تا حدودی تغذیه شدند ولی چون بیشتر روان آب بود کمتر وارد منابع زیرزمینی شد.
زارعی درباره نقش سد کرخه در کنترل سیلاب بیان داست:33 درصد رودخانه‌های کشور در خوزستان است و حجم مخازن خوزستان 66 درصد مخازن کشور را تشکیل می‌دهد. پشت کرخه 6 میلیارد مترمکعب آب ذخیره شده است که اگر این سد نبود خسارت زیادی به کشور وارد می‌شود و این یک سد پایداری است.
وی توضیح داد: سد کرخه، یک سد، با هسته رسی است و سرریز آن خیلی بزرگ ساخته شده است و وقتی باز می‌شود آب زیادی رها می‌شود. سد کرخه یک سدپایداری است. طول آن 3300 متر و ارتفاع آن 180 متر است. بزرگترین سد مخزنی کشور است. هسته آن باید همیشه مرطوب باشد.
وی با انتقادها از شایعات پیرامون سد کرخه گفت: به لحاظ سازه، سد کرخه هیچ مشکلی ندارد و شایعات درباره عدم پایداری سد صحیح نیست. من برخی فیلم های که درباره سد کرخه بود را دیدم اصلاً این سدها در ایران نیست و به دروغ مطرح می‌کردند که متعلق به خوزستان است تا به لحاظ روانی مردم را تحت فشار قرار دهند.
وی درباره شایعات پیرامون علت عدم رهاسازی آب قبل از بارش‌ها اظهار داشت: مدیریت و رهاسازی آب پشت سد سخت و پیچیده و براساس پیش بینی میزان بارش است. در بحث پیش بینی بارندگی،هیچ جای دنیا پیش‌بینی قطعی نداریم. در زمینه سیلاب اخیر، ممکن بود اواخر اسفندماه 97 آب را رها می‌کردیم و بارش رخ نمی‌داد. حتماً تابستان با مشکل آب برای کشاورزان مواجه بودیم به طوری که در چند سال اخیر دیدید در کشت تابستانه چقدر کشاورزان مشکل داشتند.
زارعی با اشاره به حجم بالای تخریب سیل در خوزستان گفت: وضعیت تخریب در خوزستان و روند سیلاب در خوزستان متفاوت از لرستان است. در خوزستان به دلیل اینکه شیب لازم را نداریم سیل و آب به راحتی تخلیه نمی‌شود و ممکن است در بعضی نقاط 6 ماه طول بکشد تا آب تخلیه شود و مردم کشت تابستانه را از دست دهند.
منبع: تسنیم
10
