عبور زیان خودروسازان از ۱۰۰هزارمیلیارد تومان

آمارها نشان می‌دهد با وجود آنکه سرعت تولید زیان در شرکت‌های خودرو‌ساز در چند ماه گذشته اندکی کاهش یافته، اما جمع کل زیان انباشته شرکت‌های خودرو‌ساز در شهریور ماه امسال از مرز 100هزار میلیارد تومان عبور کرده که در تاریخ صنعت و اقتصاد ایران بی‌سابقه است.

روند تولید خودرو در سال‌جاری افزایش یافته و نرخ‌های فروش هم با رشد قابل‌توجهی نسبت به سال قبل مواجه شده است. با این حال، شرکت‌های خودرو‌سازی‌ همچنان در حال تولید زیان هستند. آمار‌ها نشان می‌دهد شرکت‌های خودرو‌سازی‌ در 9ماه امسال جمعا 695هزار دستگاه خودرو تولید و 642هزار دستگاه فروخته‌اند و جمع کل درآمد ناخالص شرکت‌های خودروساز در این مدت به مرز 76هزار میلیارد تومان رسیده است. خودرو‌سازان داخلی از ابتدای امسال تاکنون هر ماه 8هزارو 500میلیارد تومان خودرو فروخته‌اند. مقایسه این ارقام نسبت به سال گذشته حاکی است: در‌آمد ناخالص شرکت‌های خودرو‌ساز به‌طور میانگین 36هزار 387میلیارد تومان یعنی رقمی معادل 90درصد افزایش داشته است اما با وجود چنین فروش بزرگی و با آنکه مشتری‌ها برای خرید خودرو صف می‌کشند و برای شرکت در قرعه‌کشی مدت‌ها صبر می‌کنند، همچنان روزبه‌روز بر حجم زیان شرکت‌های خودرو‌سازی‌ اضافه می‌شود. تازه‌ترین آمار‌ها حاکی است روند افزایش زیان از ابتدای سال تاکنون همچنان در حال صعود است.

عبور از 100همت زیان

صورت‌های مالی تلفیقی 6ماهه شرکت‌های خودرو‌ساز نشان می‌دهد زیان تلفیقی شرکت ایران خودرو در طول 20ماه گذشته 23هزارو 700میلیارد تومان افزایش یافته و به 51هزار میلیارد تومان رسیده است. زیان انباشته این شرکت در این مدت 86.7درصد رشد کرده است. زیان انباشته سایپا نیز در این مدت 87.8درصد یعنی معادل 22هزارو 485میلیارد تومان افزایش یافته و از مرز 48هزار میلیارد تومان گذشته است. زیان تلفیقی شرکت پارس خودرو حتی بیش از این ارقام افزایش یافته و با 157درصد رشد به مرز 7هزارو 400میلیارد تومان رسیده است. این ارقام نشان می‌دهد جمع کل زیان انباشته تلفیقی دست‌کم 3شرکت بزرگ خودرو‌ساز ایران، در20ماه گذشته 51هزار میلیارد تومان افزایش یافته و از مرز 100هزار میلیارد تومان گذشته است.

کاهش سرعت زیان‌سازی

با وجود این میزان زیان، سرعت افزایش زیان در شرکت‌های خودرو‌سازی‌ در 9ماه امسال اندکی کاهش یافته است. با این حال هنوز روند زیاندهی متوقف نشده است. این شرکت‌ها با وجود افزایش تولید و فروش همچنان بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید زیان در ایران هستند که در تاریخ صنعت و اقتصاد ایران بی‌سابقه است. این زیان‌های سنگین موجب شده حاشیه سود شرکت‌های خودرو‌ساز منفی شود که بخش زیادی از آن ناشی از سیاستگذاری‌های داخلی است. نکته قابل‌توجه این است که با وجود این افت سنگین، شرکت‌هایی که قطعات خودرو‌های وارداتی چینی را پیچ مهره و راهی بازار می‌کنند، به‌دلیل آنکه قیمت هر خودرو را به چند برابر قیمت‌های جهانی می‌فروشند، سود‌های کلانی به‌دست می‌آورند و فشاری از جنبه قیمت‌گذاری روی آنها وجود ندارد.

دلایل زیان

تحلیلگران بر این باورند که دلیل تولید زیان‌های سنگین در صنعت خودرو‌سازی‌ که در تاریخ اقتصاد ایران بی‌سابقه است، به عوامل مختلفی ازجمله قیمت‌گذاری دستوری، مالکیت دولتی، پایین‌بودن بهره‌وری و مسائل اقتصاد کلان بازمی‌گردد. به‌طور مثال، فشار برای تعیین قیمت‌های دستوری بر این صنعت به حدی است که موجب شده خودروسازان با وجود افزایش تولید و فروش نتوانند از پس هزینه‌هایشان بر‌بیایند. در مقابل شرکت‌هایی که قطعات خودرو‌های چینی را به‌صورت CKD وارد می‌کنند و به‌طور میانگین 2.2برابر قیمت واقعی در ایران می‌فروشند، سود خالص‌شان طبق برآورد‌های همشهری سالانه بین 5 تا 10هزار میلیارد تومان است و هیچ نظارتی هم برعملکرد آنها وجود ندارد.

اثر ترکیب مالکیت بر زیان

موضوع دیگری که به‌‌زعم کارشناسان به افزایش زیان شرکت‌های خودرو‌ساز منجر شده ترکیب مالکیت دولتی در این صنعت است که به ناکارایی مدیریت و حتی انبساط نیروی کار در این شرکت‌ها و کاهش شدید بهره‌وری منجر شده است. با این حال دیروز وزیر صنعت از دلایل مهم دیگری که به زیان سهام شرکت‌های خودرو‌سازی‌ منجر شده رونمایی و اعلام کرد: خود‌سهامداری این شرکت‌ها ازجمله دلایل مهم تولید زیان در آنهاست.

رضا فاطمی‌امین دیروز اظهار کرد: اشتباه بسیار بزرگی که در صنعت خودرو اتفاق افتاده، سهامداری چرخه‌ای یا خود‌سهامداری است. به‌گفته وزیر صنعت، 40درصد سهام شرکت سایپا، متعلق به شرکت‌‌هایی است که مالک آنها خود سایپا‌ست و در ایران خودرو هم وضع مشابهی وجود دارد.

او توضیح داد: با توجه به ارزش بازار 30هزار میلیارد تومانی سایپا، وقتی 40درصد سهام به‌صورت چرخه‌ای و در اختیار شرکت‌های زیرمجموعه سایپا باشد، یعنی 12هزار میلیارد تومان نقدینگی که باید و می‌تواند در جریان تولید قرار بگیرد، صرف سهامداری چرخه‌ای شده است. به‌گفته او، این شرایط موجب شده تا خودروساز‌ها با کمبود نقدینگی مواجه شوند و برای جبران آن وام بگیرند. وزیر صنعت با بیان اینکه هر خودرو‌ی سایپا 9میلیون تومان هزینه مالی دارد که این مقدار زیاد و قابل تعدیل است، اضافه کرد: دریافت وام‌های سنگین، هزینه تولید را در شرکت‌های خودرو‌سازی‌ افزایش داده و موجب شده قیمت تمام‌شده خودرو افزایش ‌‌یابد و در عمل هزینه این خود سهامداری از جیب مردم پرداخت می‌شود.

فاطمی‌امین با تأکید بر اینکه این نوع سهامداری از مشکلات جدی ساختار مالکیتی در صنعت خودرو‌ست، اضافه کرد: یکی از 9برنامه وزارت صمت برای بهبود وضعیت صنعت خودرو، اصلاح ساختار مالکیتی و سهامداری این صنعت است که برای اصلاح آن تا سال آینده برنامه داریم.