چرا بانک مرکزی «ریال دیجیتال» منتشر می‌کند؟
بانک مرکزی امروز پیش‌نویس سند ریال دیجیتال را منتشر کرده که در آن یکی از اهداف خود از انتشار این پول را فعال‌سازی و گسترش ظرفیت برنامه‌پذیری پول در ذیل کارکردهای اقتصاد دیجیتال اعلام کرده است.
بانک مرکزی اواسط سال گذشته اعلام کرد که می‌خواهد رمز ارز ملی بر پایه ریال راه‌اندازی کند تا با انتشار رمز ریال، افراد اسکناس ریال خود را تحویل بانک مرکزی دهند و رمز ریال تحویل بگیرند. البته رمز ریال قابل استفاده برای سرمایه‌گذاری نیست و صرفا جایگزین اسکناس خواهد شد.
در این زمینه، اولین انتشار رسمی ریال دیجیتال توسط هیئت نظارت بر اندوخته اسکناس و در راستای اجرای مصوبه شورای پول و اعتبار در شهریور امسال انجام شد که در آن زمان، رمز ریال با رقم یک میلیارد تومان به تعداد محدودی از افراد در دو بانک ملی و ملت اجرایی شد.
علاوه بر این، قرار است تا به زودی با پیوستن بانک سوم به این پروژه، دوره اجرای پیش آزمایشی تمام شده و با آغاز مرحله اجرای آزمایشی، دامنه استفاده، تعداد کاربران و مبلغ تخصیص یافته به این طرح نیز افزایش یابد.
اکنون، بانک مرکزی پیش‌نویس سند ریال دیجیتال را منتشر کرده که یکی از نکات مهم در این سند، هدف بانک مرکزی از انتشار این پول دیجیتال است و در این سند، مهم‌ترین هدف بانک مرکزی، گسترش اقتصاد دیجیتال و پاسخ به نیازها در حوزه پرداخت در اقتصاد دیجیتال اعلام شده است.
اهداف بانک‌های مرکزی از انتشار پول دیجیتال
در این سند ابتدا اهداف بانک‌های مرکزی از انتشار پول دیجیتال آمده است که طبق آن، بانک‌های مرکزی با اهداف مختلفی اقدام به توسعه پول دیجیتال می‌کنند که از جمله آنها می‌توان به مواردی همچون پاسخ به نیازمندی پرداخت‌های آتی در اقتصاد دیجیتال، بهبود کارایی ابزارهای پرداخت نوین، افزایش دسترس‌پذیری پول بانک مرکزی، مدیریت اثرات کاهش به‌کارگیری اسکناس در جامعه، توسعه ابزارهای پرداخت بین‌المللی با سایر کشورها، توسعه تاب‌آوری ابزارهای پرداخت، رسیدن به اهداف خاص در حوزه سیاست‌گذاری پولی و در مواردی مدیریت مخاطرات ناشی از رواج پول‌های خصوصی اشاره کرد.
این اهداف نهایتاً تعیین کننده بسیاری از مختصات پول‌های دیجیتال بانک‌های مرکزی است. به عبارت دیگر، طراحی اقتصادی، فنی و کسب‌وکاری پول دیجیتال بانک‌های مرکزی تا حدود زیادی وابسته به اهدافی است که بانک‌های مرکزی از توسعه پول دیجیتال دنبال می‌کند.
در ادامه این سند نیز، هدف بانک مرکزی ایران از انتشار پول دیجیتال در گام نخست بسترسازی برای توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور و پاسخ به نیازمندی‌های مرتبط با حوزه پرداخت در اقتصاد دیجیتال اعلام شده است. همچنین گفته شده که در این گام و به تدریج منافعی همچون توسعه تاب‌آوری ابزارهای پرداخت، مدیریت اثرات کاهش به کارگیری اسکناس در جامعه، بهبود کارایی ابزارهای پرداخت نوین، افزایش دسترس‌پذیری پول بانک مرکزی و مدیریت مخاطرات ناشی از رواج پول‌های خصوصی نیز حاصل شود.
علاوه بر این، پیش‌بینی می‌شود منافع جانبی دیگری نیز در اثر توسعه ریال دیجیتال حاصل شود که در این سند به آنها اشاره شده است اما در خصوص نقش پول دیجیتال در اقتصاد دیجیتال باید گفت با توجه به شکل‌گیری مفهوم اقتصاد پلتفرمی در سال‌های اخیر و پیش‌بینی حرکت به سمت اقتصادهای مبتنی بر زنجیره بلوک، تصور دنیای مبتنی بر توکن در حال شکل‌گیری بوده، به‌نحوی که هر موجودیت واقعی می‌تواند دارای امضای دیجیتال در شکل توکن داشته و موجودیت‌های مجازی نیز هویتی مبتنی بر توکن داشته باشند.
در ادامه سند ریال دیجیتال بانک مرکزی آمده است: «در چنین فضایی استفاده از یک ابزار پرداخت متناسب با فضای اقتصادی ایجاد شده جهت تامین امکان ارائه خدمات مالی به موجودیت‌های مبتنی بر توکن نیازی اساسی تلقی شده و اساسا مفهوم اقتصاد دیجتیال به شکل کامل آن در چنین فضایی محقق خواهد شد. برهمین اساس پیش‌بینی و بسترسازی مناسب بانک مرکزی برای ارائه پول و ابزار پرداخت مناسب جهت پاسخگویی به نیاز فضای اقتصاد دیجیتال توصیف شده از اهمیت به‌سزایی برخوردار است چرا که عدم پاسخگویی مناسب به این نیاز استفاده از سایر انواع توکن‌های خصوصی به عنوان ابزار پرداخت را ترویج و حاکمیت پولی بانک‌های مرکزی را با مخاطره مواجه می‌کند. از آنجا که فناوری مورد استفاده برای پیاده‌سازی ریال دیجیتال رابطه نزدیکی با هدف بانک مرکزی از توسعه این محصول دارد مختصرا به تبیین پیاده سازی ریال دیجیتال با استفاده از فناوری دفتر کل توزیع شده اشاره شده است.
اهداف بانک مرکزی ایران از انتشار ریال دیجیتال
یکی از اهداف بانک مرکزی از توسعه این ابزار، فعال‌سازی ظرفیت برنامه‌پذیری پول در ذیل کارکردهای اقتصاد دیجیتال است. اگرچه ارائه این خدمت در خصوص گونه‌های مختلفی از پول دیجیتال امکان پذیر است بنابراین فعال‌سازی این ظرفیت در خصوص پول مبتنی بر توکن منتشر شده از طریق فناوری دفترکل توزیع شده و زنجیره بلوک قابلیت توسعه کم هزینه‌تری داشته و تجارب متعدد پیاده‌سازی این ظرفیت روی انواع توکن‌های منتشر شده بر بستر این فناوری موجود و در دسترس است. همچنین، بسترهای مبتنی بر فناوری دفترکل توزیع شده به علت به کارگیری سازوکار اجماع در فرآیند تایید تراکنش‌ها از امنیت بسیار بالایی برخوردار بوده و در عین حال به دلیل ثبت اطلاعات در قالب بلوک‌های اطلاعاتی پیوسته در این شبکه، امکان رهگیری هر نوع تغییراتی در زنجیره اطلاعاتی ثبت شده وجود دارد.
بانک مرکزی در آخر اعلام کرده است که این ویژگی‌ها در کنار سرعت قابل قبول این شبکه و امکان فعال‌سازی ظرفیت‌های گسترده پردازشی از طریق افزونگی مدیریت شده در زیرساخت‌ها، زنجیره بلوک را به عنوان یکی از مناسب‌ترین بسترها جهت انتشار پول دیجیتال بانک مرکزی معرفی می‌کند.
لازم به ذکر است که توکن یک موجودیت دیجیتال است که یک ارزش مجازی یا واقعی را روی یک بستر فناوری نمایندگی می‌کند و معمولا با کاربردها و اهداف مختلف انتشار می‌شود.
همچنین، زنجیره بلوک، شبکه‌ای است که با استفاده از توزیع‌شدگی و رمزنگاری، تاریخچه تمام تراکنش‌های انجام شده در آن شبکه را در دفتر کلی که امکان تغییر در آن وجود ندارد و تمام اطلاعات ثبت شده در آن به‌صورت شفاف در اختیار کاربران قرار دارد، ذخیره می‌کند.
