مقایسه درآمدهای نفتی ایران با عراق و عربستان/ راز موفقیت آنها چیست؟

طی چند هفته گذشته، گزارش مالی سال 2022 شرکت آرامکو منتشر شد که حکایت از افزایش درآمد به 326 میلیارد دلار و رشد چشمگیر «سود خالص» آن به رقم 161 میلیارد دلار داشت، یعنی حدود 13.5میلیارد دلار سود در ماه!

توجه بفرمایید فقط «سود» همین یک شرکت سعودی طی سال 2021 اندکی کمتر از نصف تولید ناخالص داخلی GDP کشور عزیز ما و در سال 2022 حدود 60 درصد آن بود. (تولید ناخالص داخلی GDP ایران در سال 2021 و 2022 بالغ بر 250 میلیارد دلار و 270 میلیارد دلار بوده است) .

سری به عراق نیز بزنیم. طبق گزارش‌های منتشر شده، درآمد نفتی عراق که در سال ۲۰۲۱ حدود ۷۵ میلیارد دلار بود. در سال ۲۰۲۲ از مرز ۱۱۵ میلیارد دلار عبور کرده یعنی به‌طور متوسط ماهانه 9.5 میلیارد دلار که بالاترین درآمد نفتی چهار سال اخیر این کشور محسوب می‌شود.

رقم دقیق درآمد صادرات نفت کشورمان درسال2021 و 2022 از زبان مسوولان مرتبط مشحص نیست. منابع رسمی خارجی به رقم حدود 38.7میلیارد دلار برای سال 2021 و پیش بینی رقم 58 میلیارد دلار برای سال 2022 اشاره دارند.یعنی درآمد ماهیانه4.8 میلیارد دلار! برابر با تقریباً نصف فروش نفت عراق یا حدود ثلث سود خالص شرکت آرامکو!!

در باب ضرورت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت حسب اظهار وزیر محترم نفت و نیز مدیرعامل محترم شرکت ملی نفت ایران، نیاز به 160 میلیارد دلار (شامل 89 میلیارد دلار در بخش نفت و 71 میلیارد دلار دربخش گاز) می‌باشد.کشورهای دیگر منطقه مانند،قطر،امارات، عراق و عربستان سعودی برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را در حوزه‌های گوناگون و به ویژه در بخش انرژی در دست اجرا دارند. مثلاً قطر مصمم به اجرای برنامه افزایش تولید و صادرات ال ان جی LNG از 77 به 126 میلیون تن در سال تا 2027 می‌باشد. یا امارات تصمیم به سرمایه‌گذاری 33 میلیارد دلاری در حوزه انرژی‌های پاک و همچنین توسعه گردشگری دارد، عراق برنامه افزایش ظرفیت تولید و صادرات نفت و درعین حال توسعه بنادر خود (از جمله بندر الفاو به ظرفیت 7.5میلیون تی‌ای یو کانتینر در سال)را دارد اجرا می‌کند و در نظر دارد تا سال 2040 بیش از 230 میلیارد دلار برای مقابله با بحران خشکسالی سرمایه‌گذاری نماید.

سعودی‌ها تولید نفت خود را به 11 میلیون بشکه نفت در روز رسانده‌اند و هنوز اشتهای افزایش را در سر می‌پرورانند به‌علاوه مگا پروژه‌هایی مانند احداث ابرشهر هوشمند نئوم NEOM Smart Giga City با ظرفیت اسکان 9 میلیون نفر موسوم به The Line در منطقه تبوک و در امتداد ساحل دریای سرخ به‌طول 170 کیلومتر با سرمایه‌گذاری حدود 1000 میلیارد دلاری را آغاز کرده‌اند. به‌علاوه عربستان، استقرار سوپرکامپیوتر جدیدی (قوار-1) را در دستور کار توسعه خود قرار داده است.

منابع لازم برای سرمایه‌گذاری در این برنامه‌ها را از کجا تأمین می‌کنند؟ آیا دولت‌های کشورهای یادشده به تنهایی قادر به تجهیز منابع مالی کلان هستند؟ پاسخ روشن و قاطع به این سوال،«نه» است. پس چگونه می‌توانند این ابر پروژه‌ها را به ثمر برسانند؟ دولت‌ها می‌توانند با استراتژی جلب اعتماد و تصمیمات درست، زمینه سرمایه‌گذاری را فراهم نمایند.مدل مورد عمل کشورهای موفق، یک فصل مشترک دارد وآن عبارت ازاین‌است که سهم عمده منابع رااز بازارهای مالی و سرمایه بین‌المللی تجهیز می‌نمایند. بازارهای مالی مهمی مانند: نیویورک، توکیو، سنگاپور، شانگهای، لندن و هنگ‌کنگ بستر لازم برای طراحی مدل مناسب فاینانس و جذب منابع می‌باشد. سافت بانک Soft Bank ژاپن یک نمونه برجسته است که به تنهایی بخش قابل‌توجهی از ابر پروژه نئوم عربستان (حدود 100 میلیارد دلار) را تأمین می‌نماید یا شرط قطری‌ها برای شرکت‌های بین‌المللی برنده قراردادهای توسعه میدان‌های گاز و ایجاد زیرساخت‌های صادرات LNG، فاینانس پروژه‌های مزبور توسط شرکت‌های برنده می‌باشد. البته صندوق‌های ثروت ملی موسوم به SWF و PIF (شبیه صندوق توسعه ملی در ایران)، در تحقق این نوع برنامه‌ها مشارکت داشته و با روش‌های اهرم مالی، به تجهیز منابع ارزی کمک می‌کنند. سرمایه‌گذاری‌های مشترک با بخش خصوصی داخلی و خارجی نیز از جمله روش‌های دیگر تأمین مالی پروژه‌ها است.