آزمایش پرداخت پول رایگان/ مدل کسب‌وکارها چه تغییری می‌کند؟

به گزارش نشریه اکونومیست، موسسه نیکوکاری آمریکایی پرداخت مستقیم (Give Directly) از سال۲۰۱۸ هر ماه معادل ۲۲.۵دلار آمریکا را به هزاران روستایی در غرب کنیا می‌دهد. پژوهشگران، از جمله آبجیت بانرجی (Abhijit Banerjee) اقتصاددان برنده جایزه نوبل، نتایج دو سال اول این آزمایش را ارائه کرده‌اند.

نظریه اصلی درآمد پایه همگانی که هدف کاهش فقر را دنبال می‌کند آن است که بدون هیچ ملاحظه‌ای و فارغ از آنکه افراد درآمد یا شغلی دارند برای همگان پول فرستاده شود. اما هر تلاشی که تاکنون برای آزمودن این نظریه - از فنلاند گرفته تا کالیفرنیا- انجام شد، شامل پرداخت‌های کوچک به گروه‌های کوچکی از افراد و در دوره‌های زمانی کوتاه‌مدت می‌شد. آزمایش کنیا به طرزی غیر عادی همگانی است؛ چون تمام بزرگسالان در روستاهای منتخب را دربرمی‌گیرد و مدت آن هم ۱۲سال است.

در مجموع بیش از ۲۲هزار نفر در ۱۹۵روستا پول می‌گیرند. نتایج این گروه با یک گروه کنترل ۱۱هزار نفری مقایسه می‌شود که هیچ پولی دریافت نمی‌کنند. جالب‌ترین الگویی که در میان دریافت‌کنندگان مشاهده شد، آن بود که آنها کارهای دستمزدی در مزارع را رها کردند تا کسب‌وکاری را آغاز کنند. وقتی اعلام شد که برنامه زمانی این پرداخت‌ها ۱۲ساله است، شمار کسب‌وکارهای غیر کشاورزی تا یک‌چهارم بیشتر و سودهای آنها تقریبا دوبرابر شد. دریافت‌کنندگان پول پروتئین بیشتری مصرف می‌کردند و گزارش موارد افسردگی در میان آنها کمتر شد. زمین‌ها گران‌تر شدند؛ اما به نظر می‌رسد این اتفاق درباره کالاهای مصرف‌کننده رخ نداد.

اینها شواهدی دال بر آن هستند که اعطای پول به افراد به آنها کمک می‌کند؛ اما به ما نمی‌گویند که این روش بهترین راه انجام آن است. بنابراین پژوهشگران گروهی از روستاها را که در آن کمک‌ها به شکل قطره‌چکانی و در اقساط ماهانه پرداخت می‌شد، با روستاهایی مقایسه کردند که همان مبلغ را به شکل یکجا و پیشاپیش دریافت کردند. وقتی تمام افراد پول را یکجا می‌گرفتند تاثیر آن بر ایجاد کسب‌وکار بهتر بود. آنها می‌توانستند سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تری انجام دهند. در غیر این صورت، آنها مجبور می‌شدند به تدریج و با پس‌انداز مقرری خود در گروه‌های محلی به انباشت منابع بپردازند.

این یافته‌ها دلیل بیشتری بود که نشان می‌داد افراد فقیر می‌دانند که چه کاری باید با پولشان انجام دهند. به گفته آقای بانرجی، دو نگرانی اصلی در این گونه تجربیات آن است که ممکن است افراد تنبل شوند یا پول‌ها را در راه‌های نامناسب خرج کنند؛ اما هیچ‌کدام از این دو مورد اتفاق نیفتاد. افراد می‌گفتند که مشروب بیشتری مصرف نمی‌کردند؛ هرچند سود فروشگاه‌های مشروب بالاتر رفته بود. شاید به این دلیل که مصرف‌کنندگان قبلی نوشیدنی‌های گران قیمت‌تری در مقایسه با گذشته می‌خریدند. این مطالعه مورد توجه مقامات کالیفرنیا قرار گرفت که در ماه اوت از برخی روستاها بازدید کردند. پرداخت‌های یک‌جا هم اکنون بخشی از برنامه‌های آزمایشی در آمریکا از جمله در شهر فلینت در میشیگان هستند. در این شهر سال آینده ۱۵۰۰دلار به مادران باردار داده می‌شود و سپس آنها در سال اول زندگی نوزاد ماهانه ۵۰۰دلار می‌گیرند. همچنین این مطالعه با آن برنامه‌های حمایت اجتماعی در کشورهای فقیر ارتباط پیدا می‌کند که پرداخت‌های نقدی را جایگزین ‌کمک‌های غیرنقدی از جمله مواد غذایی می‌کنند.

برخی از این بابت که سازمان‌های مردم‌نهاد -هرچند با نیت خیرخواهانه- این آزمایش‌ها را در مقیاس وسیع انجام می‌دهد، ناخرسند هستند. فیلم مستند «پول رایگان» که سال گذشته به نمایش درآمد تاثیر موسسه «پرداخت مستقیم» بر روستاهای کنیا را به تصویر می‌کشد. فیلم به دنبال دریافت‌کنندگان خوشحال پول‌ها می‌رود که شیرهای آب آشامیدنی را نصب می‌کنند و خانه‌هایشان را توسعه می‌دهند. همچنین این فیلم احساس بی‌انصافی و ناعدالتی را در میان افرادی که خارج از طرح هستند یا به اشتباه ثبت‌نام نشده‌اند، بیان می‌کند.

آنها از خود می‌پرسند که چرا در زمره بداقبالان قرار گرفته‌اند. آنها این روش مرموز نیکوکاران خارجی را با حکمت ناشناخته خداوند مقایسه می‌کنند.  اینها بخشی از مشکلات پیچیده‌ای هستند که گریبان برنامه‌های هدفمند رفاهی را می‌گیرند و اصل درآمد پایه همگانی قصد دارد از آنها اجتناب کند. اما تا زمانی که دولت‌ها وظیفه ارائه درآمد پایه همگانی را بر عهده نگیرند، دامنه چنین طرح‌هایی کوچک و محدود خواهد بود. ‌طرح‌هایی که به موسسات خیریه وابسته‌اند، نمی‌توانند واقعا همگانی باشند.