تغییر و تحول در بزرگ‌ترین بخش اقتصاد ایران

بررسی‌ها نشان می‌دهد در میان زیرگروه‌های بخش خدمات گروه «سایر خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی» بیشترین رشد را برابر با ۳۰.۷ درصد داشته و کمترین رشد نیز برای زیرگروه «واسطه‌گری‌های مالی» برابر با منفی ۰.۵ درصد بوده است. همچنین نسبت به موقعیت مشابه سال گذشته تنها در ۲ زیرگروه «امور عمومی، آموزش، بهداشت و مددکاری» و همچنین «حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات» بخش خدمات رشد مثبتی داشته است.

اهمیت بخش خدمات در وضعیت کنونی اقتصاد ایران

خدمات در کنار کشاورزی و صنعت یکی از ۳ بخش اصلی اقتصاد است و شامل تمام فعالیت‌هایی می‌شود که از طریق انجام یک خدمت ارزش افزوده ایجاد می‌کنند. مرکز آمار بخش خدمات را به ۶ زیرگروه عمده و خرده فروشی، هتل و رستوران، حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات، واسطه‌گری‌های مالی، مستغلات، کرایه و خدمات کسب و کار، امور عمومی، آموزش، بهداشت و مددکاری، سایر خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی تقسیم کرده است.

ارزش حقیقی تولیدشده حاصل از فعالیت‌های کل بخش خدمات در پاییز ۱۴۰۲ برابر با ۱۲۰ هزار و ۱۵۹ میلیارد تومان بوده است که نسبت به پاییز ۱۴۰۱ که برابر با ۱۱۴ هزار و ۸۲۱ میلیارد تومان بوده به میزان ۴.۶ درصد افزایش یافته است. این عدد همان رقم رشد اقتصادی این بخش در پاییز ۱۴۰۲ را نشان می‌دهد.

اما اهمیت این بخش وقتی معلوم می‌شود که بررسی شود چقدر در کل رشد اقتصاد سهم داشته است. در این رابطه بررسی سهم از رشد مشخص می‌کند بخش خدمات ۲.۶ درصد از رشد ۵.۱ درصدی کل اقتصاد کشور را در پاییز ۱۴۰۲ ایجاد کرده است. به عبارت دیگر بیش از نیمی از رشد کیک اقتصاد در این فصل به دلیل رشد فعالیت‌های خدماتی بوده است. این نکته اهمیت زیاد خدمات در وضعیت کنونی اقتصاد ایران را مشخص می‌کند؛ بنابراین لازم است که رشد این بخش با جزئیات بیشتری بررسی شود.

رشد منفی در خدمات واسطه‌گری مالی و عمده و خرده‌فروشی، هتل و رستوران

در پاییز امسال رشد خدمات در ۴ زیرگروه بخش خدمات مثبت بوده است. در این میان بیشترین رشد را زیرگروه سایر خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی داشته است. ارزش افزوده تولید شده در این گروه فعالیت‌ها نسبت به سال گذشته ۳۰.۷ درصد رشد کرده است. همچنین زیرگروه امور عمومی، آموزش، بهداشت و مددکاری نیز رشد ۱۵.۷ درصدی را داشته که قابل توجه است. حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات با ۵.۶ درصد رشد و مستغلات، کرایه و خدمات کسب و کار با ۰.۴ درصد رشد دیگر گروه‌هایی بوده‌اند که رشد اقتصادی آن‌ها مثبت بوده است و بنابراین حجم خدمات تولید شده در آن‌ها نسبت به سال پیش بیشتر شده است؛ بنابراین در این بخش‌ها در طی یک سال گذشته تولید و اشتغال افزایش یافته است.

با این حال ارزش افزوده در ۲ زیر بخش نیز کاهش یافته و بنابراین رشد اقتصادی این دو بخش منفی بوده است. زیرگروه واسطه‌گر‌های مالی با ۰.۵ درصد افت ارزش افزوده و و زیرگروه عمده و خرده فروشی، هتل و رستوران با ۰.۲ افت ارزش افزوده این زیرگروه‌ها بوده‌اند. افت ارزش افزوده در این بخش‌ها می‌تواند حاکی از این باشد که تقاضا برای محصولات آن‌ها کاهش یافته است. این موضوع به ویژه در مورد عمده و خرده فروشی، هتل و رستوران با توجه به تورم بالای محصولات این بخش در این یک سال منطقی به نظر می‌رسد.

همچنین نسبت به پاییز سال گذشته رشد اقتصادی در ۴ زیرگروه بخش خدمات افت کرده است.

افت رشد در ۴ زیرگروه بخش خدمات در یک سال

مقایسه ارقام رشد با پاییز ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که رشد کل بخش خدمات در این یک سال بدون تغییر بوده است. این یعنی سرعت تولید محصولات در این بخش افزایش یا کاهش نیافته است.

اما در میان زیرگروه‌های این بخش رشد اقتصادی در ۲ زیر گروه افزایش و در ۴ زیرگروه کاهش یافته است.

امور عمومی، آموزش، بهداشت و مددکاری با ۱۴.۵ واحد درصد بیشترین افزایش رشد را داشته است. در این زیرگروه رقم رشد از ۱.۲ درصد در پاییز ۱۴۰۱ به ۱۵.۷ درصد در پاییز ۱۴۰۲ رسیده است. همچنین رشد اقتصادی در زیرگروه حمل و نقل و انبارداری نیز ۱.۹ واحد درصد افزایش یافته است.

با این حال در ۴ زیرگروه دیگر فعالیت‌های خدماتی، عدد رشد کم نسبت به پاییز سال گذشته کم شده که بیشترین افت مربوط به زیرگروه سایر خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی برابر با ۱۴.۲ واحد درصد بوده است. رقم رشد در این بخش از ۴۴.۹ درصد در پاییز ۱۴۰۱ به ۳۰.۷ درصد در سال جاری رسیده است.

باید توجه کرد که افزایش رشد اقتصادی نسبت به سال گذشته به معنای افزایش سرعت تولید ارزش افزوده و کاهش آن به معنای کاهش سرعت تولید ارزش افزوده در این یک سال است.