پذیرش FATF به لغو تحریم ها منجر می‌شود؟

تحریم‌های اقتصادی علیه ایران یکی از پیچیده‌ترین مسائل سیاست خارجی کشور در سال‌های اخیر بوده و همین موضوع باعث شده همواره مطرح شود که تصویب معاهداتی مانند FATF می‌تواند راهی برای لغو این تحریم‌ها باشد.

موافقان FATF معتقدند که عضویت در این معاهده می‌تواند کلید رفع تحریم‌ها باشد. اما کارشناسان و تحلیلگران بسیاری به این دیدگاه به طور جدی نقد دارند و معتقدند که تصویب چنین معاهداتی به هیچ عنوان موجب لغو تحریم‌ها و حل مشکلات اقتصادی کشور نمی‌شود.

مالک شریعتی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی هم در باره این موضوع گفت که « دستورالعمل‌های FATF ارتباطی با موضوع تحریم‌ها ندارد و برعکس، اجرای آن در شرایط تحریمی به زیان کشوری است که تحت تحریم قرار دارد.»

شریعتی همچنین بیان کرد که « قاعدتاً وقتی تحت تحریم هستیم باید مسیرهایی را برای تقویت منافع کشور و دور زدن تحریم‌ها به دست بیاوریم که شفاف شدن آن مسیرها به ضرر کشور است. اصرار بر این موضوع به نظر می آید که نه تنها کمکی به تقویت معیشت مردم نمی‌کند بلکه به ضرر آن هم خواهد شد. »

تصور رفع تحریم‌ها با FATF اشتباه است

شیبانی، رئیس سابق بانک مرکزی نیز در این خصوص می‌گوید که «تحریم‌های آمریکا که عمدتاً از طریق کنگره و سنا تصویب می‌شود، متنوع و پیچیده هستند. تحریم‌های ثانویه‌ای که علیه ایران اعمال شده، به هیچ‌وجه با عضویت در FATF رفع نمی‌شود.»

او می گوید که « آمریکا برای هرگونه رفع تحریم، پیش‌شرط‌های ویژه‌ای دارد که از جمله آنها می‌توان به توقف فعالیت‌های موشکی ایران یا تغییر سیاست‌های منطقه‌ای اشاره کرد.»

شیبانی تاکید می‌کند: «این تصور که عضویت در FATF تمامی تحریم‌ها را برطرف خواهد کرد، یک اشتباه است. تجربه گذشته نشان داده است که حتی پس از برجام، آمریکا به تحریم‌های خود ادامه داد.»

کارشناسان و تحلیلگران بسیار دیگری نیز بر این باورند که تحریم‌هایی که بر ایران اعمال می‌شود، علاوه بر این که محدود به موضوعات پولشویی و تأمین مالی تروریسم که مرتبط با FATF است، به جنبه‌های گسترده‌تری از سیاست و اقتصاد نیز وارد می‌شود. آنها معتقدند از آنجا که تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر اساس سیاست‌های کلان این کشور علیه ایران، به طور عمده به تغییر رفتار ایران در زمینه‌هایی همچون برنامه هسته‌ای، حمایت از گروه‌های مقاومت و سیاست‌های منطقه‌ای متکی است، عضویت در FATF به تنهایی نمی‌تواند تأثیری در این زمینه‌ها بگذارد.  

عباس پاپی زاده عضو هیئت رئیسه مجلس هم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه نباید سیستم‌های مالی خودمان را در قالب FATF آشکار کنیم، گفت: شفاف شدن این سیستم‌ها در زمان تحریم به مبادلات اقتصادی کشور و معیشت مردم آسیب می‌زند.

وی با بیان اینکه نباید سیستم‌های مالی خودمان را در قالب FATF برای دشمنان قسم خورده کشور عیان کنیم، عنوان کرد: « شفاف شدن این سیستم‌ها در زمان تحریم ما را دچار مشکل می‌کند و به مبادلات اقتصادی کشور آسیب می‌زند.» 

تحریم‌های ایران به چند دسته تقسیم می‌شود که هرکدام با ابزارهای متفاوتی اعمال شده‌اند. از جمله این تحریم‌ها، تحریم‌های ثانویه، تحریم‌های نفتی، تحریم‌های بانکی و تحریم‌های اقتصادی علیه بخش‌های خاص از جمله صنعت خودرو و پتروشیمی هستند. 

کارشناسان اقتصادی و بین الملل می‌گویند که عضویت در FATF هیچ تاثیری بر این نوع از تحریم‌ها نخواهد داشت. در حقیقت، بسیاری از این تحریم‌ها در راستای مسائل سیاسی و استراتژیک است که هیچ ارتباطی به رعایت استانداردهای FATF ندارد.

ضرورت تقویت اقتصاد داخلی و کاهش وابستگی به خارج

در این شرایط، کارشناسان بر این نکته تأکید دارند که برای مقابله مؤثر با تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی ناشی از آن‌ها، کشور باید بیشتر بر تقویت اقتصاد داخلی و کاهش وابستگی به خارج تمرکز کند.

به گفته تحلیلگران، تمرکز صرف بر عضویت در معاهدات بین‌المللی و توافقات نمی‌تواند راهکار بلندمدت و مؤثری برای حل مشکلات اقتصادی باشد. در عوض، توسعه زیرساخت‌های داخلی و تکیه بر توانمندی‌های بومی می‌تواند کشور را در برابر تحریم‌ها و بحران‌های جهانی مقاوم‌تر کند.  

داریوش اسماعیلی استاد دانشگاه و عضو سابق کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفت و گو با فارس تاکید می کند که « تقویت تولید داخلی می‌تواند در کاهش آسیب‌پذیری کشور در برابر نوسانات اقتصادی جهانی و تحریم‌ها کمک شایانی کند. »

وی ادامه می‌دهد که « تولید داخلی نه تنها موجب کاهش وابستگی به واردات کالا و خدمات می‌شود، بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی و افزایش درآمد افراد، معیشت مردم را نیز بهبود می‌بخشد. به علاوه، با حمایت از صنایع داخلی و فناوری‌های بومی، کشور می‌تواند به تدریج از وابستگی به واردات کالاهای فناوری‌محور رهایی یابد و به جای آن خود به صادرکننده فناوری تبدیل شود. »

علاوه بر این، بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان مسائل سیاسی هم بر این باورند که تقویت اقتصاد داخلی می‌تواند استقلال سیاسی کشور را نیز تقویت کند. آنها می گویند کشوری که در زمینه‌های مختلف اقتصادی خودکفا باشد، قادر خواهد بود سیاست‌های خارجی مستقل‌تری را دنبال کند و کمتر تحت فشار و تأثیر سیاست‌های کشورهای خارجی قرار گیرد. این استقلال اقتصادی، موجب افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در سطح بین‌المللی خواهد شد و کشور می‌تواند با کشورهای دیگر از موضعی قوی‌تر وارد مذاکرات شود.

لزوم تقویت صنایع داخلی و فناوری‌های پیشرفته

از آنجایی که یکی از جنبه‌های مهم تقویت اقتصاد داخلی، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و فناوری‌های نوین است. بسیاری از کارشناسان می گویند که اگر ایران بتواند به تقویت صنایع داخلی و فناوری‌های پیشرفته بپردازد، نه تنها قدرت اقتصادی خود را افزایش خواهد داد، بلکه این امر می‌تواند به رشد صنایع جدید و افزایش بهره‌وری در صنایع موجود منجر شود و این فرآیند بهبود کیفیت محصولات و ایجاد مزیت‌های رقابتی در بازارهای جهانی را نیز به دنبال خواهد داشت.  

در نهایت چه باید کرد؟

در نهایت، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که برای رفع مشکلات اقتصادی کشور و مقابله با تحریم‌ها، نیاز به یک رویکرد جامع‌تر و درازمدت داریم. این رویکرد باید علاوه بر تعامل با کشورهای دیگر و عضویت در معاهدات بین‌المللی، بر توسعه و تقویت توانمندی‌های داخلی کشور تمرکز کند.

حجت‌الاسلام سلیمی عضو هیئت رییسه مجلس شورای می گوید که « به جای آن که تمام امیدها به عضویت در FATF معطوف شود، بهتر است که سیاست‌های اقتصادی و تجاری کشور به سمت تقویت تولید داخلی، نوآوری و افزایش بهره‌وری پیش برود. در این صورت، نه تنها ایران می‌تواند در برابر تحریم‌ها مقاومت کند، بلکه به تدریج به یکی از قدرت‌های اقتصادی منطقه تبدیل خواهد شد.»