مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی نباید به یک ابزار سیاسی تبدیل شود

«وانگ چون»، نماینده دائم چین در سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین‌المللی در وین در این نشست چهار نظر به مدیرکل آژانس ارائه کرد: مدیرکل نباید بالاتر از کشورهای عضو باشد و بدون مجوز کشورهای عضو فعالیت کند؛ مدیرکل نباید وارد اشاعه تسلیحات هسته‌ای و فعالیت‌هایی برای پیشبرد اهداف نظامی شود؛ مدیرکل نمی‌تواند به ابزار سیاسی سه کشور تبدیل شود و نتیجه‌گیری‌های گمراه‌کننده انجام دهد؛ مدیرکل نمی‌تواند همبستگی ان پی تی به توافقنامه پادمان جامع آژانس  را جدا کند.

همگان اطلاع دارند که طرف چینی در استفاده از کلمات در مناسبت‌ها و موقعیت‌های خارجی بسیار محتاط است و اساساً اظهار نظرات پکن علیه یک رویداد است نه شخصی خاص. اما چین هفته گذشته مستقیماً از مدیرکل آژانس با کلماتی تند انتقاد کرد و این پدیده‌ای است که به ندرت دیده می‌شود.

دلیل مستقیم این امر این است که «رافائل گروسی»، مدیر کل آژانس، اولین گزارش کتبی خود را درباره موضوع «همکاری زیردریایی هسته‌ای آمریکا، بریتانیا و استرالیا» (AUKUS)  به شورای حکام ارائه کرد. اما این گزارش از اقدامات خطرناک آمریکا، انگلیس و استرالیا  دفاع کرده و مسئولیت اساسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در موضوع جلوگیری از «خطرات اشاعه هسته‌ای» را نقض نمود.

همکاری «آکواس» استانداردهای دوگانه ایالات متحده را نشان می‌دهد که اجازه می‌دهد استرالیا به زیردریایی‌ای هسته‌ای دست یابد و در عین حال موضع سختی در قبال برنامه هسته‌ای ایران اتخاذ می‌کند. بیش از 85 درصد از مواد هسته‌ای زیردریایی‌های هسته‌ای استرالیا را می‌توان برای ساخت 64 تا 80 بمب هسته‌ای استفاده کرد. در حالی که وقتی اورانیوم غنی شده ایران به 20 درصد رسید، کشورهای غربی فریاد «تهدید هسته ای ایران» را سر داده و خواستار تحریم علیه ایران و توقف فوری غنی‌سازی این کشور شدند.

گروسی به عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید خطرات همکاری زیردریایی هسته‌ای آمریکا، بریتانیا و استرالیا را بفهمد. آژانس یک سازمان منع تکثیر سلاح  هسته‌ای است و نه  گسترش سلاح هستهای . مدیرکل نمی‌تواند فراتر از مسئولیت‌هایش فعالیت کند و مدافع فعالیت اشاعه هسته‌ای ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا باشد. گروسی پس از انتخاب به عنوان مدیرکل جدید در جولای 2019 متعهد شد که از روحیه «استقلال و بی‌طرفی» آژانس دفاع کند، اما در موضوع هسته‌ای ایران، تخلیه فاضلاب هسته‌ای ژاپن، همکاری آکواس و مسئله تهاجم به  نیروگاه هسته‌ای زاپوروژیه در اوکراین، موضع سیاسی آشکار گروسی و اقدامات «استاندارد دوگانه» وی نگران‌کننده است.

دو مدیرکل قبلی آژانس یعنی «محمد البرادعی» و «یوکیا آمانو» به دلیل رفتار خود مورد احترام قرار گرفتند چرا که نظارت و بازرسی از تاسیسات هسته‌ای ایران را بر اساس مجوز انجام دادند، بنابراین همکاری فعالی از جانب ایران دریافت کردند و اقداماتشان  مورد تائید عمومی  جامعه جهانی قرار گرفت. آمانو از سال 2009 برای سه دوره متوالی به عنوان مدیرکل فعالیت کرد و بزرگترین دستاورد او در دوران مدیرکلی، کمک به دستیابی توافقنامه جامع توسط 6 قدرت بزرگ و ایران بود. اما پس از روی کار آمدن ترامپ، آمریکا به طور یکجانبه از توافق هسته‌ای ایران خارج شد و تلاش‌های چند ساله جامعه بین‌المللی بی نتیجه ماند. با این حال، آمانو در برابر فشار برای پایبندی به اصول خود مقاومت کرد و برای سیزده بار متوالی گزارش‌هایی را ارائه کرد که پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای خود را تأیید می کرد. البرادعی همچنین در دوران خدمتش، بارها گزارش‌های عینی تری درباره موضوع هسته‌ای ایران منتشر کرد که به دلیل عدم همسویی با منافع آمریکا به خاری در چشم واشنگتن تبدیل شده بود. او پس از دریافت تهدیدهای شخصی متعدد، مجبور شد از انتخاب مجدد خود صرف نظر کند.

در حال حاضر، خطر اشاعه سلاح‌های هسته‌ای در حال افزایش است و حفظ امنیت هسته‌ای مسئولیت مشترک همه کشورهاست. آژانس بین المللی انرژی اتمی سازمان حمایت اساسی برای نقش سیستم منع اشاعه هسته ای است. مدیرکل و شورای حکام آژانس باید فعالیت‌های خود را مطابق اساسنامه آژانس و مجوز کشورهای عضو  انجام دهند. آنها باید به موضع عینیت و بی طرفی و کار تخصصی ادامه دهند و به نمایندگی از اکثر کشورها صحبت کنند و نباید به ابزار سیاسی چند کشور کشور تبدیل شوند.