جن پوتین چطور از چراغ جادو بیرون جهید؟!

سرویس اخبار گوگل در روسیه از صبح روز جمعه به این طرف فیلتر شده، اما خبر شورش گروه واگنر بی‌توجه به محدودیت‌ها توانست مانند یک توده برفی غلطان خود را به پایین کوه رساند. حالا حداقل ۱۲ ساعت است که دنیا بهت‌زده درباره درگیر شدن روسیه با یک جنگ داخلی تمام‌عیار حرف می‌زند.

 گروه محدودی نیز که احتمال می‌دادند ماجرای شورش گروه واگنر بخشی از یک جنگ رسانه‌ای جدید در بستر تحولات اوکراین باشد، حالا با سخنرانی تند و تیز ولادیمیر پوتین و خط و نشان‌های کشیدنش برای گروه واگنر و شخص یوگنی پریگوژین، شک و تردید را کنار گذاشته‌اند.

بیشتر بخوانید: تصرف برخی ادارات توسط نیروهای واگنر در روستوف روسیه/ پوتین کجاست؟/ رئیس‌جمهور روسیه: شاهد خیانت داخلی در روسیه هستیم

ولادیمیر پوتین در اولین واکنش به شورش گروه واگنر، ژست همیشگی همان سیاستمدار بی‌احساس و بی‌تفاوت همیشگی را کنار گذاشت. ردپای خشم و هیجان را می‌توان لابلای تک‌تک کلمات او پیدا کرد. پوتین مستقیم از گروه واگنر اسم برد: آنچه امروز با آن روبرو هستیم خیانت داخلی است. ما در روسیه به اتحاد همه نیرو‌ها نیاز داریم، باید اختلافات کنار گذاشته شود. به جنگجویان واگنر هشدار می‌دهم در زمانی که روسیه با مبارزه سختی مواجه است، تسلیم ماجراجویی‌های جنایتکارانه نشوند. هرگونه ناآرامی داخلی تهدیدی مرگبار برای دولت و به مثابه یک سیلی برای مردم روسیه است. برخی تلاش دارند تا کشور به سمت جنگ داخلی سوق داده شود. من برای زندگی و امنیت مردم روسیه و کشور می‌جنگم و اکنون روسیه به اتحاد همه نیروهایش نیاز دارد. آنچه ما با آن روبه‌رو هستیم خیانت داخلی و به منزله خنجر از پشت است. منافع شخصی به خیانت به کشور منجر شده و به همین دلیل نیرو‌های ما با آن درگیر هستند. همه کسانی که مسیر خیانت را در پیش گرفته‌اند، مجازات خواهند شد و به نیرو‌های مسلح دستورات لازم داده شده است. من به عنوان رئیس جمهور و فرمانده کل قوا هرآنچه ممکن باشد برای دفاع از کشور انجام خواهم داد و کسانی که سازماندهی کرده و شورش مسلحانه راه انداخته‌اند، پاسخگو خواهند شد. هرکس شورش را سازماندهی می‌کند، در تلاش است کشور را به تسلیم و جنگ داخلی سوق دهد. وضعیت ضد تروریستی در مسکو و تعدادی از استان‌ها اعلام شده و اقداماتی برای بازگرداندن ثبات به روستوف انجام خواهد شد. من از کسانی که به این مسیر می‌روند می‌خواهم که این اقدامات جنایتکارانه را کنار بگذارند.

یوگنی پریگوژین، فرمانده گروه واگنر که حالا، خیانتکار خوانده شده، تا همین چند وقت پیش رفیق گرمابه و گلستان ولادیمیر پوتین به‌حساب می‌آمد. پریگوژین، ۶۲ ساله، دوست دارد بقیه بگویند او ثروت و سرمایه‌اش را از راه فعالیت در بخش خدمات پذیرایی جمع‌آوری کرده است. حداقل در نگاه اول این طور به‌نظر می‌رسد، اما شانس وقتی واقعا به او روی آود که موفق شد به‌عنوان فردی قابل اعتماد از دروازه کاخ کرملین عبور کند.

پریگوژین سال ۱۹۶۱ در لنینگراد، سن‌پترزبورگ کنونی، به دنیا آمد، در دهه ۹۰ میلادی به‌خاطر جرایم مرتبط با سرقت و کلاهبرداری محکوم شد و مدتی به زندان افتاد اما پس از تحمل ۹ سال زندان، آزاد شد و به فروش هات داگ در بازار‌های محلی روی آورد. خودش در سال ۲۰۱۸ به نیویورک تایمز گفته: «روبل‌ها سریع‌تر از آنچه مادرش می‌توانست بشمارد روی هم جمع می‌شد».

فرمانده فعلی گروه واگنر، پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، چند تجارت همزمان را اداره می‌کرد. حتی سراغ قمار رفت، اما نهایتا تصمیم گرفت روی اداره رستوران‌های زنجیره‌ای متمرکز شود. این سرآغاز موفقیت‌های یوگنی پریگوژین بود چون در ادامه توانست قرارداد‌های پرسود پذیرایی کاخ کرملین را روی هوا بزند.

مخالفان رهبر گروه واگنر می‌گویند سود ناشی از همین قرارداد‌ها بود که پای یوگنی پریگوژین را به ارتش روسیه باز کرد و باعث شد او طرح اولیه تاسیس یک گروه مزدور و شبه نظامی به نام واگنر را در ذهن خود بچیند

یوگنی پریگوژین از همین راه به سمت خط مقدم سیاست روسیه حرکت کرد و اولین نشانه‌ها از جاه‌طلبی در رفتارهایش نمایان شد. او شخص ولادیمیر پوتین را در رادار خود دنبال می‌کرد و به‌قدری در رفاقت با مرد مرموز و شماره یک سیاست روسیه پیش رفت که دیگر می‌توانست به‌سادگی صاحب صد‌ها میلیون قرارداد دولتی و برای آنها پوشش‌هایی مثل تغذیه کودکان مدرسه و کارکنان دولتی طراحی کند.

یوگنی پریگوژین پس از عبور از دیوارهای کاخ کرملین، شخص ولادیمیر پوتین را هدف گرفت و رفیق گرمابه و گلستان او شد

مخالفان رهبر گروه واگنر می‌گویند سود ناشی از همین قرارداد‌ها بود که پای یوگنی پریگوژین را به ارتش روسیه باز کرد و باعث شد او طرح اولیه تاسیس یک گروه مزدور و شبه نظامی به نام واگنر را در ذهن خود بچیند. اطلاعات و روایت‌های بیطرفانه درباره سرچشمه شکل‌گیری گروه واگنر کمیاب است. پریگوژین تا مدت‌ها ارتباط خود با واگنر را رد می‌کرد و روزنامه‌نگارانی که خلاف این موضوع قلم می‌زدند را به شکایت تهدید می‌کرد.

گروه واگنر، از همان ابتدا به‌خاطر ویژگی‌های منفی شهرت پیدا کرد و به‌خاطر انجام کار‌هایی که خود ارتش روسیه حاضر به انجام آن نبود نامش سرزبان‌ها افتاد؛ خشونت وحشیانه، تجاوز و جنایات جنگی! دولت روسیه برای سال‌های متمادی آگاهانه وجود این گروه را انکار می‌کرد.

اولین حضور علنی گروه واگنر سال ۲۰۱۴ در شرق اوکراین رقم خورد. جایی که آن‌ها کنار در جریان انقلاب سال ۲۰۱۳ و کمک به رئیس‌جمهور برکنار شده موردپسند کرملین دست در دست گروه‌های جدایی‌طلب مورد حمایت روسیه گذاشتند. گروه واگنر سپس به لیبی رفت و برای خلیفه حفتر، علیه دولت وفاق ملی مورد حمایت غرب جنگید.

گروه واگنر در قدم بعدی به آفریقای مرکزی اعزام شد. اتهاماتی مثل تجاوز، سرقت و شکنجه علیه غیرنظامیان غیرمسلح در همین دوره زمانی متوجهشان شد. گروه واگنر، هنگام ماجراجویی در کشور مالی نیز به قتل‌عام غیرنظامیان متهم شد!

یوگنی پریگوژین در طول جنگ اوکراین بار‌ها و بار‌ها فرماندهان نظامی ارتش روسیه را با لحن پرخاشگرانه مورد عتاب قرار داده است. یک ویدئو در ماه می، برای اولین بار شکاف‌ بین ارتش و شبه‌نظامیان واگنر را علنی کرد. یوگنی پریگوژین در این ویدئو مقابل اجساد خونین سربازان کشته شده گروه واگنر در نزدیکی‌های باخموت، ایستاد و به شویگو و ژنرال والری گراسیموف، رئیس ستاد کل ارتش فحش داد. نیروهای مسلح و برخی فرماندهان نظامی را ضعیف و ناتوان خواند و گفت آن‌ها مقصر این کشتار هستند: «این سربازان به‌عنوان داوطلب به اینجا آمدند و مردند تا به شما اجازه دهند استراحت کنید. شما در باشگاه‌های گرانقیمت خود نشسته‌اید. فرزندان شما از زندگی خوب و استفاده از یوتیوب لذت می‌برند. کسانی که به ما مهمات نمی‌دهند در جهنم زنده زنده خورده می‌شوند.»

ولادیمیر پوتین، ولی نشانه‌ها را جدی نگرفت تا زخم آرام آرام عفونت کند. به‌شکلی که روز جمعه یوگنی پروگوژین به‌ سیم‌آخر زد و رسما وزارت دفاع و ارتش روسیه را متهم کرد عامدانه نیرو‌های واگنر را هدف قرار داده‌اند. پریگوژین با خشمی غیرمنتظره و تاحدودی غیرعادی اعلام کرد افرادش رهبران نظامی را که دستور حمله را صادر کرده‌اند، مجازات خواهند کرد و به سمت نیرو‌هایی که بخواهند آن‌ها را متوقف کنند شلیک می‌کنند. پریگوژین در یک بیانیه ضبط شده فریاد زد: شرارتی که توسط رهبری نظامی کشور تجسم یافته است باید متوقف شود و البته به این نکته تاکید داشت که نیروهایش دنبال به چالش کشیدن پوتین و سایر ساختار‌های دولتی نیستند: عدالت در نیرو‌های مسلح برقرار خواهد شد و سپس عدالت در تمام روسیه برقرار خواهد شد.

حمله گروه واگنر در ابتدا توسط تلویزیون دولتی روسیه نادیده گرفته شد. تنها یک شبکه تلویزیونی در اقدامی کم‌سابقه برنامه‌ای در رد ادعا‌های پریگوژین از سوی وزارت دفاع و اظهاراتش در ویدئوی جنجالی پخش کرد. این اقدامات ظاهرا خشم فرمانده مخوف گروه واگنر را بیشتر برانگیخت و یوگنی پروگوژین روز جمعه به نیروهایش دستور داد در بعضی شهر‌ها از جمله روستوف که تنها ۱۰۰ کیلومتر با مرز روسیه و اوکراین فاصله دارد، عملیات نظامی انجام دهند. حتی در این موقعیت هم گروهی احتمال می‌دادند اخبار منتشر شده از روسیه می‌تواند بازتاب اخبار آمیخته با اغراق و بزرگنمایی رسانه‌های غربی باشد، اما سخنرانی کم‌سابقه ولادیمیر پوتین ثابت کرد درگیری با گروه واگنر و شخص یوگنی پروگوژین به جا‌های باریک کشیده شده است. با وجود این ناظران سیاسی و نظامی می‌گویند به‌طور کلی نمی‌توان نشانه‌ای مبنی بر کاهش نفوذ پوتین در روسیه پیدا کرد: «اوضاع احتمالا هنوز تحت کنترل کرملین است»

شکی نیست که بسیاری از فرماندهان نظامی و دولتمردان روس به موقعیت سابق یوگنی پریگوژین حسادت می‌کردند و به‌خاطر نقش عجیبش در کرملین او را «آشپز پوتین» صدا می‌زده‌اند تا به‌نوعی تحقیرش کرده باشند. آشپز عصبی و دم‌دمی مزاج پوتین هم در پاسخ آش شور و پر روغنی برای کرملین درست کرده است و حتی با فرض اینکه در اجرای برنامه‌ مشوش گروه واگنر شکست بخورد، قطعا موفق شده رفیق قدیمی خود را جلوی چشم بهت‌زده ناظران بین‌المللی بدجوری خوار و خفیف کند.