از فرار با قاشق تا فردی که ۴۸ بار حبس ابد گرفت؛ زندانیان تبادل شده فلسطینی چه کسانی هستند؟

اسرائیل روز شنبه برای نخستین بار تعدادی از زندانیان اهل غزه، مشروط بر اینکه در عملیات هفتم اکتبر ۲۰۲۳ نقشی نداشته باشند را تحت فاز اول توافق آتش‌بس آزاد کرد. حال آنکه در مجموع حدود هزار زندانی اهل غزه در اسرائیل هستند.

از ۱۸۳ زندانی فلسطینی که روز شنبه آزاد شدند، ۱۱۱ نفر در غزه بازداشت شده بودند و از ۸ اکتبر، یعنی یک روز پس از حمله حماس به اسرائیل، بدون محاکمه در بازداشت بودند.

هفتاد و دو فلسطینی دیگر که قبل از جنگ در کرانه باختری یا غزه دستگیر شده بودند، به دلیل انجام حملات مرگبار علیه اسرائیلی‌ها در حال گذراندن حبس‌های طولانی یا ابد بودند. همه آن‌ها مرد هستند و از ۳۰ تا ۶۶ سال سن دارند.

پیش‌تر، تصاویری از نیروهای اسرائیلی که مردان فلسطینی را با لباس زیر، نشسته یا زانو زده روی زمین، با دستانی بسته و با چشم‌بند بازداشت کرده بودند، نگرانی سازمان حقوق بشر سازمان ملل را برانگیخته بود.

در ادامه این مطلب به برخی از اسرای برجسته فلسطینی که از زمان اجرای توافق آتش بس ۱۹ ژانویه آزاد شده‌اند، خواهیم پرداخت.

محمد حلبی، متهم به انتقال پول‌های خیریه به حماس

محمد حلبی، رئیس شعبه محلی یک سازمان معروف کمک‌رسانی به مسیحیان به نام ورلد ویژن بود که در سال ۲۰۱۶ به اتهام انتقال ده‌ها میلیون دلار به حماس بازداشت شد. بازداشت او با انتقاد گسترده گروه‌های حقوق بشری همراه شد.

او روز شنبه آزاد شد.

هم آقای حلبی ۴۷ ساله و هم سازمان ورلد ویژن قویا این اتهامات را رد کردند و تحقیقات مستقل، هیچ مدرکی دال بر تخلف آن‌ها پیدا نکرد. ورلد ویژن گفته است که اتهام انتقال ۶۰ درصد از بودجه سالانه این موسسه خیریه برای حماس با سوابق مالی این سازمان مطابقت ندارد.

سازمان‌های حقوق بشری می‌گویند که آقای حلبی محاکمه‌ای عادلانه و شفافی نداشته است. کارشناسان سازمان ملل می‌گویند که آقای حلبی به مدت ۵۰ روز بدون دسترسی به وکیل مورد بازجویی قرار گرفت. او به ۱۲ سال زندان محکوم شد.

پس از دستگیری آقای حلبی، ورلد ویژن نیز کمک‌های بشردوستانه خود به ۴۰ هزار کودک متأثر از محاصره شدید اسرائیل و مصر در این منطقه را به حالت تعلیق درآورد.

محمد الحلبی

شادی عموری؛ محکوم به ابد و ۲۰ سال

شادی عموری، مردی ۴۴ ساله اهل شهر جنین در شمال کرانه باختری است. او به اتهام نقش داشتن در ساخت مواد منفجره قوی برای یک خودروی بمب گذاری شده که در پنجم ژوئن ۲۰۰۲ در کنار یک اتوبوس اسرائیلی مملو از مسافران منفجر و منجر به کشته شدن ۱۷ اسرائیلی شد، بازداشت شد. این رویداد به «بمب‌گذاری انتحاری تقاطع مگیدو» معروف است.

این حمله در جریان انتفاضه دوم فلسطینی‌ها (بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵) در شمال اسرائیل رخ داد و گروه مبارز فلسطینی جهاد اسلامی مسئولیت آن را بر عهده گرفت.

آقای عموری به حبس ابد به انضمام ۲۰ سال حبس بیشتر محکوم شد. او از جمله کسانی بود که روز شنبه به مصر منتقل و به آزادی در تبعید دست یافت.

بمب‌گذاری سال ۲۰۰۲

اشرف ابوسرور، تیراندازی در آرامگاه همسر یعقوب

ابوسرور، ۵۰ ساله به دلیل دست داشتن در حمله سال ۲۰۰۰ میلادی که منجر به کشته شدن یک سرباز اسرائیلی به نام «شاهار وکارت» شد، به حبس ابد محکوم شد. او نیز از جمله کسانی بود که روز شنبه در تبعید آزاد شد.

ابوسرور که اهل اردوگاه آوارگان آیدا در شهر بیت لحم در کرانه باختری رود اردن است در سال ۲۰۰۱ بازداشت و سال بعد به دلیل تیراندازی در آرامگاه راحل، محل دفن همسر یعقوب در کتاب مقدس، محکوم شد. این زیارتگاه در طول انتفاضه دوم، هدف مبارزان فلسطینی بود.

ابوسرور متعلق به تیپ شهدای الاقصی بود. این تیپ یک گروه مسلح وابسته به حزب سکولار فتح است که حکومت خودگردان فلسطینی را اداره می‌کند.

زکریا زبیدی، «موش سیاهی» که توانست از زندان فوق امنیتی اسرائیل فرار کند

آقای زبیدی در جریان انتفاضه دوم در اوایل دهه ۲۰۰۰ به شهرت رسید و به یکی از شناخته‌شده‌ترین رهبران شهر جنین در کرانه باختری اشغالی تبدیل شد.

زبیدی پس از گذراندن یک دوره محکومیت در زندان، در سال ۱۹۸۹ در سن ۱۴ سالگی به حزب فتح تحت رهبری محمود عباس پیوست. زبیدی در سال ۱۹۹۰ به دلیل پرتاب سنگ و کوکتل مولوتف به سوی نیروهای اسرائیلی دوباره دستگیر شد.

او که مجدداً در سال ۱۹۹۴ تحت قرارداد اسلو آزاد شد، به همراه دیگر زندانیان سابق به نیروهای امنیتی تازه تأسیس تشکیلات خودگردان فلسطینی در شهر اریحا در کرانه باختری پیوست.

زبیدی در سال ۲۰۰۱ در حین انجام «ماموریت نظامی» بر اثر یک انفجار تصادفی که باعث سوختگی شدید در صورت و چشم‌هایش شد، مجروح شد، جراحاتی که هنوز هم قابل مشاهده است. او در سال ۲۰۱۹ به ظن دست داشتن در تیراندازی‌های متعدد در نزدیکی شهرک اسرائیلی بیت إیل در نزدیکی رام الله بار دیگر بازداشت شد.

زکریا زبیدی در حیت آزادسازی، ۳۰ ژانویه ۲۰۲۵

زبیدی ادعا کرده است که از چندین سوءقصد توسط اسرائیل جان سالم به در برده که همین موضوع باعث شده که در گزارش‌ها به دلیل توانایی‌اش در فرار از هدف‌گیری، به او لقب «موش سیاه» داده شود، ‌هر چند که رسانه‌های عربی از او به عنوان «پلنگ سیاه» نیز یاد می‌کنند.

در میان فلسطینی‌ها، زبیدی به‌عنوان یکی از معدود زندانیانی شناخته می‌شود که در سال ۲۰۲۱ از زندان فوق امنیتی جلبوع اسرائیل فرار کرده است. او با پنج زندانی دیگر از طریق تونلی که در زیر دیوارهای زندان حفر شده بود فرار کرد اما پنج روز بعد دوباره دستگیر شد.

محمد ابو ورده؛ محکوم به ۴۸ بار حبس ابد

ادعا می‌شود که ابو ورده، یکی از مبارزان حماس در جریان انتفاضه دوم، نقش کلیدی در سازماندهی یک سری بمب‌گذاری‌های انتحاری ایفا کرد که منجر به کشته شدن بیش از ۴۰ نفر و زخمی شدن بیش از ۱۰۰نفر دیگر شد.

اسرائیل او را در سال ۲۰۰۲ دستگیر کرد و به ۴۸ بار حبس ابد محکوم کرد که یکی از طولانی‌ترین احکامی است که تاکنون صادر کرده است.

پس از آنکه اسرائیل یحیی عیاش، بمب‌ساز ارشد حماس را در سال ۱۹۹۶ به قتل رساند، ابو ورده به عنوان یک دانشجوی جوان در ابتدای انتفاضه به حماس پیوست.

مقامات فلسطینی در آن زمان ادعا کردند که ورده در استخدام بمب‌گذاران انتحاری، از جمله پسر عموی خودش، همسایه پسر عمویش و یکی از همکلاسی‌هایش در دانشکده معلمان رام الله نقش داشت. گفته می‌شود که حملات آن‌ها به مناطق شلوغ غیرنظامی در شهرهای اسرائیل منجر به تلفات متعدد در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی شد.

ورده روز پنجشنبه آزاد و دیپورت شد.

محمد عراده و فرار با قاشق

آقای عراده از فعالان جهاد اسلامی فلسطین به دلیل طیفی از جرایم مربوط به انتفاضه دوم به حبس ابد محکوم شد. به گفته سرویس زندان اسرائیل، برخی از اتهامات وی شامل کار گذاشتن مواد منفجره و تلاش برای ارتکاب قتل است.

طرح‌ریزی توطئه فرار از زندان امنیتی جلبوع در سال ۲۰۲۱ به او نسبت داده شد. عراده در آن زمان به همراه پنج زندانی دیگر از جمله زبیدی، از قاشق برای فرار از یکی از امن‌ترین زندان‌های اسرائیل استفاده کردند. آن‌ها پس از چند روز رهابودن به دام افتادند.

زکریا زبیدی، سمت چپ و محمد عراده، دو تن از شش فلسطینی فراری، پس از دستگیری مجدد، ۲۰۲۱

عراده از یک خانواده فقیر و فعال سیاسی در جنین، واقع در بخش شمالی کرانه باختری اشغالی است. او سه برادر و یک خواهر دارد که آن‌ها نیز همگی سال‌هایی از عمر خود را در زندان‌های اسرائیل گذرانده‌اند.

محمد عراده

او پس از آزادی در ۲۵ ژانویه همچون یک قهرمان مورد استقبال مردم در رام‌الله قرار گرفت.