اجرای کمربند جنوبی؛ مفید یا مضر برای شهر مشهد

کلان شهرها با توسعه از لحاظ جمعیتی، نیازمند توسعه زیرساخت‌ها در حوزه‌های مختلف نیز هستند. یکی از این الزامات، با توجه به افزایش تعداد روز افزون خودروها در شهر، توسعه زیرساخت‌ها بخصوص معابر شهری و بزرگراهی بوده که با توجه به طرح‌های جامع و تفصیلی و طرح‌‌های حمل و نقلی صورت می‌پذیرد.

علاوه بر احداث بزرگراه‌های شهری، تکمیل شبکه راه‌های هر شهر نیازمند کمربندها و کنار گذرهایی است تا رفت و آمد مردم و مسافران را تسهیل نماید. در همین جهت از سالها قبل، احداث کمربند جنوبی مشهد توسط شهرداری این شهر در دستور کار قرار گرفت که فاز یک آن از پیشرفت فیزیکی قابل توجهی برخوردار است.

مدتی است توجه فعالان زیست محیطی به این کمربند جنوبی جلب شده است و نقدهایی به آن وارد ساخته‌اند بگونه‌ایی که انبوه این انتقادات باعث شد تا در آستانه نوروز 97 دادستان استان خراسان رضوی حکم به توقف این پروژه بدهد.

حال برای پاسخ به این انتقادات و سوء تفاهمات موجود به بررسی وضعیت این پروژه و پاسخ به ابهامات موجود می‌پردازیم.

اسناد و قوانین بالادستی تایید کننده احداث کمربند جنوبی مشهد

پروژه کمربند جنوبی مشهد بر اساس صورتجلسه کمیسیون ماده 5 در تاریخ 29 خردادماه 79 که موضوع آن طرح تفصیلی مناطق 14، 15 و 16 و الحاقی 10 بود، به تصویب رسیده است.

همچنین در طرح جامع سوم نیز از این طرح با نام پروژه مسیریابی و طراحی گذرگاه اتصال دهنده بزرگراه مشهد - چناران و مشهد - فریمان یاد شده است.

پروژه مذکور در یکصد و پانزدهمین شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور و همزمان با تصویب مطالعات جامع حمل و نقل شهر مشهد به تصویب رسیده است. بر اساس این مصوبه، در افق کوتاه مدت این کمربند جنوبی که تا سال 95 پیش بینی شده بود، احداث فاز یک و در افق میان مدت که تا سال 1400 در نظر گرفته شده است، اتمام فاز دوم آن آمده است.

احداث کمربند جنوبی مشهد در برنامه عملیاتی میان مدت 5 ساله توسعه کمی و کیفی زیارت امام رضا(ع) که در سال 94 در شورای برنامه‌ریزی استان به تصویب رسیده است جزء طرح‌ها و پروژه‌های پیشنهادی بوده و بر اجرای آن تاکید شده است.

بررسی آثار زیست محیطی اجرای کمربند جنوبی مشهد

شهر مشهد مقدس دارای چهار گسل می‌باشد که احداث کمربند جنوبی، باعث بهبود امکان تردد از نظر لجستیکی در زمان وقوع بحران به ویژه زلزله خواهد بود زیرا این کمربندی فاصله مناسبی تا گسل جنوبی مشهد چناران داشته و دسترسی سریع به مراکز درمانی، سوله‌های بحران، منابع اصلی آب و برق و مراکز امداد رسانی را فراهم می‌سازد.

ایجاد دو پهنه فضای سبز در طرفین این بزرگراه در نظر گرفته شده است که عرض فضای سبز سمت شمالی 50 متر و عرض فضای سبز قسمت جنوبی 100 متر و همچنین عرض فضای سبز آیلند میانی بزرگراه نیز 12 متر خواهد بود.

افزایش 1.24 متر مربعی سرانه فضای سبز شهر با اجرای کمربند جنوبی مشهد

با توجه به اینکه طول کل پروژه 26 کیلومتر است، با اجرای کل پروژه و فضای سبز اطراف ان، شاهد ایجاد 4 میلیون و 212 هزار متر مربع فضای سبز جدید شهری در مشهد خواهیم بود که با این وجود و با احتساب جمعیت سه میلیون و 400 هزار نفری شهر مشهد، شاهد افزایش 1.24 متر مربعی سرانه فضای سبز شهری در مشهد خواهیم بود.

همچنین باید توجه داشت که پروژه کمربند جنوبی به صورت 100 درصدی با کمربند سبز جنوبی انطباق دارد. همچنین با توجه به جهت غالب باد در منطقه، توسعه فضای سبز در این پروژه باعث کاستن از حجم ذرات معلق می‌شود.

تعداد صدو بیست و یک دره مختلف در پهنه ارتفاعات جنوبی شهر مشهد وجود دارد که با احداث کمربند جنوبی مشهد، مسیرهای دسترسی مناسبی برای کوهنوردی، دوچرخه‌سواری کوهستان، تفرج، گردشگری و گشت و گذار خانوادگی در این محدوده ایجاد می‌شود.

شناسایی و حفظ 11 چشمه طبیعی در اطراف کمربند جنوبی مشهد و احیای آبروها

در مسیر و اطراف کمربند جنوبی مشهد تعداد 11 حلقه چشمه طبیعی وجود دارد که آب پاک قابل شرب داشته و یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه به حساب می‌آید که توسط شهرداری مشهد این چشمه‌ها محافظت شده است. همچنین تمام آبروهای موجود در مسیر احیا گردیده است.

تا قبل از احداث کمربند جنوبی مشهد، شاهد پیشروی ساخت و سازهای شهری در ارتفاعات بودیم که این موضوع مورد اعتراض مقام معظم رهبری قرار گرفت.

معظم له در 17 اسفند ماه سال 93 در این مورد فرموده‌اند: در مشهد دیدم طرف ارتفاعات جنوب شهر که در واقع تنفس شهر است، افرادی دارند خانه می‌سازند، هتل می‌سازند، اینها بد است، و اینها غلط است. اینها را جرم بدانید.

برخی همین سخنان رهبری را دستمایه نقدهای خود قرارداده‌اند در صورتی که معظم له در این نطق اشاره‌ای به ساخت جاده و کمربند جنوبی نفرموده‌اند چرا که آن زمان کمربند جنوبی با پیشرفتی قابل توجه در حال اجرا بود.

باید توجه داشت که این احداث کمربند جنوبی بود که مانند سدی در مقابل پیشروی شهر در ارتفاعات قرار گرفت و به واسطه احداث این پروژه و کمربند سبز، ساخت و سازهای غیر مجاز توسط شهرداری مشهد قلع بنا شد و تصرفات غیر مجاز آزاد گردید.

آثار حمل و نقلی احداث بزرگراه کمربند جنوبی مشهد

حال نگاهی به آثار حمل و نقلی احداث این کمربندی می‌اندازیم.کل طول این پروژه 27 کیلومتر می‌باشد که از بولوار برونسی آغاز و به تقاطع مشهد باغچه می‌رسد. کنار گذر شمالی برای پاسخگویی به ترافیک ترانزیت و برون شهری که 5 درصد ترافیک مشهد را تشکیل می‌دهد توسط وزارت راه و شهرسازی احداث شده است اما کمربند جنوبی مشهد کاملا درون شهری بوده و برای پاسخگویی به 95 درصد از ترافیک درون شهری مشهد در حال احداث است.

پیش بینی می‌شود به طور متوسط در هر ساعت 8 تا 9 هزار همسنگ سواری در هر جهت از کمربند جنوبی عبور نمایند که حذف این کریدور حمل و نقلی، این میزان ترافیک را به شبکه معابر درون شهر انتقال خواهد داد.

افزایش 9.2 درصدی انتشار دی اکسید کربن در مشهد بر اثر عدم اجرای کمربند جنوبی مشهد

بر اساس برآوردهای کارشناسی صورت گرفته، در صورت عدم اجرای کمربندی جنوبی مشهد، میزان سفر در شبکه 17.9 درصد افزایش یافته و متوسط سرعت حرکت در شبکه معابر شهری 15.5 درصد کاهش می‌یابد. همچنین میزان نشر آلاینده دی اکسید کربن 9.2 درصد افزایش و میزان مصرف سوخت نیز 9.7 لیتر در شهر مشهد افزایش خواهد داشت.

باید توجه داشت که مزایای اجرای کمربندی جنوبی مشهد در مقابل هزینه‌هایش 20 برابر است.

پیشرفت فیزیکی پروژه

طول کل پروژه کمربند جنوبی مشهد27 کیلومتر است که شامل 6 قطعه می‌باشد. عملیات اجرایی قطعات اول تا سوم این پروژه به طول 11.6 کیلومتر از تاریخ 20 آذرماه نود و یک آغاز شده است.

این سه قطعه که با عنوان فاز یک کمربند جنوبی اجرایی شده است در حال حاضر از پیشرفت فیزیکی 80.62 درصدی برخوردار بوده و برای حاصل شدن این پیشرفت بالغ بر 100 میلیارد تومان تا کنون هزینه شده است و برای تکمیل فاز یک نیز 59 میلیارد تومان دیگر اعتبار لازم است.

حال با این اوصاف به نظر می‌رسد توقف اجرای پروژه‌ای با پیشرفت 80.62 درصدی که بیش از 100 میلیارد تومان در آن هزینه شده است، علاوه بر دور ریختن این حجم از پول مردم که در قالب عوارضات مختلف توسط شهرداری جمع‌آوری و هزینه شده است، باعث بیکاری تعداد زیادی از کارگران و مهندسان و کارشناسان این مرز و بوم خواهد شاد آن هم در پایان سالی که توسط مقام معظم رهبری آن را تولید و اشتغال نامیده بودند، خواهد شد. همچنین ساخت و سازهای غیر مجاز دوباره در ارتفاعات جنوبی، که دغدغه دیگر رهبر معظم انقلاب بود به جریان افتاده و سود جویان در پی تصرف این اراضی بر خواهند آمد.

شاید بهتر باشد بجای پاک کردن صورت مسئله، حال که دیگر به انتهای کار رسیده‌ایم، به رفع ایرادات موجود بپردازیم و با برگزاری نشست‌های کارشناسی و تخصصی، نظرات موافقان و مخالفان را در بازبینی این پروژه مدنظر قرار دهیم تا امید و نشاط مردم در آستانه سال نو لطمه نبیند.

ما، همه دستگاه‌های اجرایی و نهادها که زیر لوای پرچم جمهوری اسلامی ایران هستیم یک هدف داریم و آن هم خدمت به مردم این سرزمین پاک است و برای این مهم، باید در کنار هم باشیم نه در مقابل هم.

13