میلیاردر شدن در ۲۴ سالگی

بنیان‌گذار فیس‌بوک که به همراه شرکت‌ها و اپلیکیشن‌های زیرمجموعه خود در حال حاضر بیش از ۲ میلیارد کاربر در دنیا دارد، همواره به خاطر سن کم، ثروت زیاد و حتی نحوه لباس پوشیدنش سر زبان‌ها بوده است. کسی که در سن ۲۴ سالگی میلیاردر و مدیر عامل یک سایت شبکه اجتماعی پرطرفدار در دنیا شد، بدون شک می‌تواند انگیزه خوبی برای نسل جوان کارآفرینان باشد. در سال ۲۰۱۹ و در سن ۳۵سالگی او با ۳/ ۶۲ میلیارد دلار دارایی، هشتمین فرد ثروتمند دنیا از سوی مجله فوربس معرفی شده است.

برنامه‌نویسی از کودکی

مارک الیوت زاکربرگ در ۱۴ مه ۱۹۸۴ به دنیا آمد. او دومین فرزند از چهار فرزند خانواده‌‌ای تحصیل‌کرده است. پدرش ادوارد زاکربرگ، دندان‌پزشک و مادرش روان‌پزشک است. مارک و سه خواهرش در دابس فری در حومه نیویورک بزرگ شدند.

مارک در دوران دبستان به برنامه‌نویسی علاقه‌مند شد. او در سن ۱۰ سالگی به این واقعیت پی برد که دنیا به دو دسته برنامه‌نویس‌ها و کاربران تقسیم می‌شود و اولین برنامه کامپیوتری را در این سن نوشت. وقتی حدود ۱۲ سال داشت، یک مسنجر درست کرد و آن را «زاک‌نت» نامید. پدر مارک که مطبش کنار خانه بود، این مسنجر را روی کامپیوتر مطبش نصب کرده بود تا به محض اینکه بیمار جدیدی مراجعه می‌کند، منشی از طریق این برنامه به او اطلاع دهد.

مارک از درست کردن بازی‌ها و ابزارهای ارتباطی هم لذت می‌برد و خودش می‌گوید این کار را فقط برای سرگرمی انجام می‌داد. پدرش یک مربی کامپیوتر هم استخدام کرده بود تا به‌طور خصوصی به مارک آموزش دهد.

او در دبیرستان یک مدیا پلیر هوش مصنوعی به نام سیناپس (Synapse) طراحی کرد که اولویت‌های یک کاربر را دقیقا بررسی می‌کرد و می‌توانست پلی‌لیست احتمالی را حدس بزند و بگوید یک کاربر قصد دارد کدام آهنگ‌ها را گوش کند. شرکت‌هایمایکروسافت و AOL به این مدیا پلیر علاقه‌مند شدند و قصد خرید آن را کردند. اما این استعداد جوان پیشنهاد غول‌های IT را رد کرد و حتی دعوت به همکاری آنها را نپذیرفت. زاکربرگ همچنین چند پیشنهاد همکاری خوب دیگر را نپذیرفت.

مارک زاکربرگ تحصیل در آکادمی فیلیپس اکستر را آغاز کرد و نمرات خوبی در علوم و ادبیات به دست آورد. همچنین استعداد خاصی در شمشیربازی داشت و کاپیتان تیم مدرسه شد. اما او همچنان به کدنویسی علاقه داشت و می‌خواست نرم‌افزار جدیدی را توسعه دهد. در سال ۲۰۰۲، بعد از فارغ‌التحصیلی از فیلیپس اکستر، وارد دانشگاه هاروارد شد. در سال دوم تحصیل، به‌عنوان یک سازنده نرم‌افزار شهرت یافت و در همین زمان بود که برنامه CourseMatch را نوشت. این برنامه به دانشجوها کمک می‌کرد موضوعات مطالعاتی خود را بر مبنای لیست دوره‌های آموزشی کاربران دیگر، انتخاب کنند. در یکی از روزهای تابستان سال ۲۰۰۳ که در خوابگاه دانشگاه هاروارد بی‌خوابی به سر زاکربرگ زده بود، ایده‌ای برای تاسیس سایتی به نام فیس‌مش (FaceMash) به ذهن او رسید. مارک تصمیم گرفت پایگاه داده هاروارد را که دانشجویان تصویر پروفایل خود را در آن می‌گذاشتند، هک کند. او خیلی سریع برنامه‌ای نوشت و با کنار هم گذاشتن عکس دو تن از دانشجویان، یک رای‌گیری راه انداخت. بیشتر دانشجوهای هاروارد این سایت را دیدند و وقتی تعداد بازدیدکننده‌ها از محدودیت خود عبور کرد، سرور دچار اختلال شد.کمیته انضباطی دانشگاه مارک را به خاطر هک کردن کامپیوترها فراخواند و توبیخ کرد.

تاسیس فیس‌بوک

حدود ۱۰ ماه قبل از حماسه فیس‌مش زاکربرگ، یکی از دانشجویان هاروارد به نام دیویا نارندرا در مورد ایده ایجاد یک شبکه اجتماعیانحصاری برای دانشجویان این دانشگاه صحبت کرده بود. او از چند نفر از جمله مارک دعوت به همکاری کرد و قرار شد مارک برنامه‌نویسی سایت را بر عهده بگیرد و یک کد منبع ویژه برای آن ایجاد کند که سرعت سیستم را بالا ببرد. اما او نسبت به پتانسیل کاری سایر شرکا تردید داشت و به همین دلیل هنگام کار روی این سیستم که «هاروارد کانکشن» (Harvard Connection) نام داشت، به ایده‌ای خارق‌العاده برای ایجاد شبکه اجتماعی خودش رسید.

در فوریه ۲۰۰۴، مارک زاکربرگ نام دامنه Facebook.com را ثبت کرد. اما این سایت فقط در محدوده دانشگاه هاروارد کارآیی داشت. بعد از اینکه زاکربرگ و شریکش ادوارد ساورین دیدند که حدود ۴ هزار کاربر در فیس‌بوک ثبت نام کرده‌اند، به این نتیجه رسیدند که به کمک برنامه‌نویس‌های جدیدی نیاز دارند. یکی از آنها دارن مسکویتز، همسایه مارک بود که سرویس فیس‌بوک را برای دانشجویان دانشگاه‌های کلمبیا، استنفورد و ییل هم راه‌اندازی کرد. کمی بعد، امکان استفاده از فیس‌بوک برای همه دانشجویان فراهم شد. شرط اولیه، داشتن آدرس ایمیل با دامنه.edu بود که مشخص می‌کرد فرد ثبت نام‌کننده، عضو یک بخش آموزشی است. این تاکتیک در ابتدا جواب داد. وقتی یک کاربر می‌خواست به سیستم متصل شود، باید یک پروفایل با جزئیات را پر می‌کرد و عکس خودش را آپلود می‌کرد.

خیلی زود فیس‌بوک از بخش آموزش فراتر رفت و محبوبیت عمومی پیدا کرد. مارک زاکربرگ جست‌وجو برای سرمایه‌گذاران را آغاز کرد. اولین سرمایه‌گذاری‌ها از طرف پیتر تیل، یکی از بنیان‌گذاران سرویس PayPal بود که در منطقه سیلیکون ولی شهرت خاصی دارد. تیل ۵۰۰ هزار دلار سرمایه اختصاص داد که برای اهداف ابتدایی فیس‌بوک، کاملا کافی بود. این پروژه به سرعت تکامل پیدا کرد و کمتر از یک سال، بیش از یک میلیون نفر به این شبکه اجتماعی پیوستند. اما برای توسعه بیشتر فیس‌بوک، سرمایه بیشتری مورد نیاز بود. در سال ۲۰۰۵ فیس‌بوک برای کلیه موسسات آموزشی و دانشگاه‌های آمریکا دسترس‌پذیر شد. زاکربرگ همچنان معتقد بود پروژه‌اش یک شبکه اجتماعی برای دانشجوها است، اما علاقه کاربران عادی به فیس‌بوک بی‌وقفه افزایش می‌یافت. بنابراین، تصمیم برای دسترس‌پذیر کردن آن برای عموم اتخاذ و «اپیدمی» فیس‌بوک آغاز شد. شهرت فیس‌بوک باعث شد نارندرا و تیمش که نام شبکه خود را به ConnectU تغییر داده بودند، از زاکربرگ به جرم دزدیدن ایده‌شان شکایت کنند. دادگاه ابتدا این شکایت را رد کرد، اما پافشاری آنها باعث شد در سال ۲۰۰۹ زاکربرگ ۴۵ میلیون دلار غرامت بپردازد و پرونده بسته شد. این در حالی بود که ConnectU در آن زمان کمتر از ۱۰۰ هزار کاربر داشت و کاربران فیس‌بوک به بیش از ۱۵۰ میلیون نفر می‌رسیدند.

درآمدزایی با تبلیغات

در سال ۲۰۱۳ گردش مالی شرکت فیس‌بوک به ۸۷/ ۷ میلیارد دلار رسید و درآمد خالص آن ۵/ ۱ میلیارد دلار بود. درآمد پایه فیس‌بوک ازتبلیغات مفهومی در صفحات این شبکه اجتماعی به دست می‌آید. افزایش تعداد کاربران و زمانی که آنها در این سایت می‌گذرانند، به درآمدهای تبلیغاتی تبدیل می‌شود. ۸۵ درصد جریان نقدی این شرکت از تبلیغات مفهومی به دست می‌آید. ۱۵ درصد بقیه هم کارمزد خرید کالاهای مجازی درون سیستم پرداخت فیس‌بوک است؛ از جمله آیتم‌هایی که کاربران بازی‌های اینترنتی می‌خرند. در سال ۲۰۱۰ گردش مالی جهانی کالاهای مجازی به ۷ میلیارد دلار رسید و در سال ۲۰۱۴ این رقم به ۱۵ میلیارد دلار افزایش یافت.

مدیر دسترس‌پذیر

مارک زاکربرگ را فردی سلطه‌جو و مشوق توصیف می‌کنند؛ فردی که همواره نوآوری و رشد را طلب می‌کند و عاشق بحث کردن و چالش است. او ضمن اینکه کارکنان خود را ملزم به انجام وظایف تعریف‌شده برای آنها می‌کند، دائما در حال بازخورد گرفتن از آنها است. کارکنان فیس‌بوک به این دلایل عاشق مدیرشان هستند که: او سلسله‌ مراتب سنتی را کنار گذاشته، موانع فیزیکی بین مدیران و کارکنان را برداشته، بینش واضحی برای آینده شرکت دارد و می‌خواهد دنیا را هر چه بیشتر به هم متصل کند، نترس است و جسارت فراوانی در پذیرش ایده‌های جدید دارد، به کارکنانش در خارج از چارچوب‌های بوروکراسی اختیار می‌دهد و همیشه در دسترس است و ارتباط برقرار کردن با او راحت است. او همچنین یک استراتژیست قوی است و شرکت‌هایی که تحت تملک درآورده، فعالیت خود را به‌عنوان هویت‌هایی مستقل زیر چتر فیس‌بوک ادامه می‌دهند. مثل تملک اینستاگرام در سال ۲۰۱۲ به ارزش یک‌میلیارد دلار و تملک واتس‌اپ در سال ۲۰۱۴ به ارزش ۲۲ میلیارد دلار. با وجود همه این ویژگی‌های مثبت، زاکربرگ یک نقطه ضعف دارد که خودش هم به آن آگاه است؛ اینکه گاهی بدون مشورت با اعضای هیات مدیره، تصمیم‌های مهم اتخاذ می‌کند. مجله تایم در سال ۲۰۱۰ بنیان‌گذار و مدیر عامل فیس‌بوک را که در آن زمان ۲۶ سال داشت، به‌عنوان چهره سال خود معرفی کرد. زاکربرگ و همسرش همزمان با به دنیا آمدن اولین فرزندشان اعلام کردند ۹۹ درصد سهام خود را در فیس‌بوک که حدود ۴۵ میلیارد دلار ارزش دارد، به امور خیریه اختصاص خواهند داد.

24