از جابه‌جایی قطب‎های زمین تا سرنوشتی شوم که در انتظار ساکنان زمین است

در طول ۱۵۰ سال گذشته، قطب مغناطیسی شمالی به شکلی نامنظم به میزان ۶۸۵ مایل (حدود ۱۱۰۲ کیلومتر) از سویی به سوی دیگر در شمال کانادا سرگردان بوده است. اما حالا با سرعت ۲۵ مایل در سال (حدود ۴۰ کیلومتر) به سمت شمال غربی در حرکت است.

این مسأله می‌تواند حاکی از آن باشد که ما در آستانه‌ی اتفاقی هستیم که بشر پیش از این هرگز تجربه نکرده است: جا به جایی قطب مغناطیسی زمین. زمانی که این اتفاق رخ دهد، تأثیرات آن می‌تواند بسیار بیشتر از اختلال در عملکرد قطب نما‌ها باشد.

آیا می‌دانید که زمین دو قطب شمال دارد؟ یکی قطب جغرافیایی شمال زمین است که هرگز تغییر نمی‌کند و دیگری قطب مغناطیسی شمالی است که همیشه در حرکت است و حالا سریع‌تر از معمول در حال جا به جایی است.

در حال حاضر بر روی زمین چیزی شبیه به یک آهنربای میله‌ای وجود دارد. قطب نما‌ها تنها یک قطب را نشان می‌دهند، چون یک سیستم دو قطبی بر زمین حکمفرما است.

اما زمین همیشه تنها دو قطب مغناطیسی شمالی و جنوبی نداشته است. شواهد نشان می‌دهد، در دورانی از تاریخ به مدت صد‌ها تا هزاران سال، سیاره‌ی ما به طور همزمان چهار، شش و حتی هشت قطب مغناطیسی داشته است. این همان اتفاقی است که در اثر جا به جایی قطب‌های مغناطیسی در گذشته افتاده است. اگر این اتفاق دوباره تکرار شود، سرنوشت خوبی در انتظار بشر نخواهد بود.

ممکن است حالا تصور کنید وجود هشت قطب مغناطیسی حتما بهتر از دو قطب است. اما حقیقت آن است که قطب‌های مغناطیسی متعدد با یکدیگر سازگار نخواهند بود. در جریان جا به جایی قطب مغناطیسی، میدان مغناطیسی محافظ زمین تا میزان ۹۰ درصد تضعیف می‌شود.

میدان مغناطیسی زمین از ما در برابر تشعشعات مضر فضایی محافظت می‌کند. این تشعشعات می‌توانند باعث صدمه به سلول‌های بدن، بروز سرطان و خرابی مدار‌های الکترونیکی و شبکه‌های برق شوند. بعضی دانشمندان معتقدند تضعیف میدان مغناطیسی زمین می‌تواند هواپیما‌ها را در برابر تشعشعات بسیار بیشتری قرار دهد؛ مسأله‌ای که منجر به کاهش ایمنی پرواز‌ها می‌شود.

این مسأله همچنین می‌تواند باعث مختل شدن قطب نمای داخلی بدن بسیاری از حیواناتی شود که از میدان مغناطیسی برای جهت یابی استفاده می‌کنند. حتی این اتفاق می‌تواند میزان خطر در برخی نقاط از کره‌ی زمین را به قدری بالا ببرد که دیگر زندگی در آنجا ممکن نباشد. اما از سرنوشت احتمالی زمین و ساکنانش اطلاعات کمتری داریم و از آنچه که به طور قطع در فضا رخ خواهد داد بیشتر می‌دانیم.

ماهواره‌ها و مأموریت‌های فضایی دارای خدمه به میزان بییشتری به سپر محافظتی نیاز دارند. بدون وجود این سپر محافظتی، تشعشعات قدرتمند کیهانی و خورشیدی باعث خرابی صفحات مدار و افزایش خطر ابتلا به سرطان در فضانوردان می‌شود.

در اثر جا به جایی قطب‌های مغناطیسی، ابعاد مدرن زندگی بشر هم متوقف خواهد شد. تا به امروز هم گوشه‌هایی از این اتفاق در منطقه‌ای از زمین که «ناهنجاری اقیانوس اطلس جنوبی» نام گرفته مشاهده شده است. در حقیقت، جهت بخشی از میدان مغناطیسی زمین در این منطقه جا به جا شده است. دانشمندان می‌گویند به همین دلیل است که میدان مغناطیسی زمین از سال ۱۸۴۰ به طور پیوسته تضعیف شده است.

در نتیجه‌ی این مسأله، تلسکوپ فضایی هابل و دیگر ماهواره‌ها اغلب در زمان عبور از بالای این منطقه، سیستم‌های الکترونیک حساس خود را خاموش می‌کنند. فضانوردان ایستگاه فضایی بین المللی هم در گزارشات خود از مشاهده‌ی جرقه‌های نورانی بسیار بیشتری صحبت کرده اند که تصور می‌شود در اثر انرژی بسیار زیاد تشعشعات کیهانی‌ای است که میدان مغناطیسی تضعیف شده‌ی زمین دیگر قادر به جلوگیری از آن‌ها نیست.

از زمانی که در دهه‌های گذشته کارشناسان شروع به محاسبه‌ این ناهنجاری کرده اند، وسعت آن افزایش یافته و حالا یک پنجم سطح زمین (۲۰/۳ درصد) را در بر می‌گیرد و هیچ نشانه‌ای از اینکه به زودی از وسعت آن کم شود مشاهده نشده است. این مسأله به قدری شدت یافته که می‌تواند حاکی از آن باشد که ما در مرز جا به جایی قطب مغناطیسی قرار گرفته ایم یا شاید هم تا به حال در میانه‌ی آن هستیم!

اما دانشمندان هنوز در این مورد مطمئن نیستند، در اصل به دلیل اینکه اطلاعاتی درباره‌ی آن ندارند. آخرین جا به جایی قطب‌های مغناطیسی زمین به ۷۸۰ هزار سال قبل باز می‌گردد، به همین دلیل اطلاعاتی در این مورد وجود ندارد.

در حقیقت، ۷۸۰ هزار سال بیشتر از دو برابر زمانی است که زمین معمولا دچار جا به جایی قطب‌های مغناطیسی می‌شود.

در ۶۵ میلیون سال گذشته، از زمان وقوع آخرین انقراض بزرگ، تقریبا هر ۳۰۰ هزار سال، جا به جایی‌هایی در قطب مغناطیسی رخ داده است؛ بنابراین چه اتفاقی خواهد افتاد؟ واقعیت آن است که دانشمندان هنوز به آن پی نبرده اند. ناامید کننده است زمانی که به این فکر می‌کنیم که ابعاد مدرن زندگی بشر، از سیستم‌های بانکی و بورس گرفته تا رهگیری موشک‌ها و سیستم جی پی اس، همگی به نتیجه‌ی چیزی بستگی دارد که نه می‌توان آن را پیش بینی کرد و نه کنترل. طی پژوهشی تخمین زده شد یک طوفان خورشیدی عظیم امروزه می‌تواند تا ۴۱/۵ بیلیون دلار در یک روز به ایالات متحده‌ی امریکا خسارت وارد کند.

این نگرانی در مورد قدرت کنونی میدان مغناطیسی زمین وجود دارد. تصور ویرانی‌های طوفان خورشیدی‌ای که به زمینی با تنها ۱۰ درصد از قدرت میدان مغناطیسی اش خواهد رسید هراس آور است.

شاید قادر نباشیم جلوی جا به جایی قطب مغناطیسی زمین را بگیریم، اما دست کم می‌توانیم شروع به اقداماتی برای به حداقل رساندن صدمات ناشی از آن کنیم. حالا اولین کاری که باید کرد چیست؟ باید پی ببریم چه بر سر میدان مغناطیسی سرگردان زمین می‌آید.

ماهواره‌های سوارم (SWARM) آژانس فضایی اروپا به دنبال آن هستند تا دقیق‌ترین اطلاعات را درباره‌ی قدرت میدان مغناطیسی زمین جمع آوری کنند. این ماهواره‌ها می‌توانند بزرگ‌ترین امید ما برای حل این معما باشند.

منبع:روزیاتو

35