وضعیت خُلقی کارگران شاغل در صنعت رنگ چگونه است؟
کارگران شاغل در صنعت رنگ به دلیل مواجهه با حلال‌های آلی خستگی، تنش و افسردگی بیشتری را نسبت به سایر افراد تجربه می‌کنند و از نظر خُلقی وضعیت نامطلوبی دارند.
حلال‌های آلی مثل بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن کاربرد زیادی در صنعت دارند و کارگرهایی که در صنایعی مثل تولید چسب، رنگ، جوهر و صنایع شیمایی، مشغول به کار هستند، بیشترین مواجهه را با این مواد دارند. مواجهه با حلال‌های آلی اختلالات و عوارض مختلفی را در سیستم‌های داخلی بدن ایجاد می‌کند. مطالعات زیادی به بررسی این عوارض پرداخته‌اند و اختلال در سیستم قلبی-عروقی، سیستم خون‌ساز، کبد، کلیه و … تأیید شده است.
تأثیر بر سیستم اعضاب مرکزی نیز یکی دیگر از این مشکلات است. حلال‌های آلی به دلیل داشتن قابلیت تبخیر زیاد و همچنین خاصیت چربی‌دوستی، به بافت مغز وارد می‌شوند و آسیب‌هایی ایجاد می‌کنند. سردرد، گیجی، عدم هوشیاری و حتی مرگ از مهم‌ترین اثرات حاد این حلال‌ها در سیستم عصبی است. ایجاد تغییرات موقت و دائم در حافظه، تمرکز، یادگیری و وضعیت شناختی افراد از دیگر اثراتی است که مواجهه‌ی طولانی‌مدت با مقادیر کم یا متوسط این مواد ایجاد می‌کند.
عوامل اجتماعی، فردی و شغلی افراد، وضعیت خُلقی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ارزیابی وضعیت خلقی افراد دو خُلق مثبت و منفی در نظر گرفته می‌شود. در تحلیل وضعیت خلق و خوی افراد، حالات مثبت یا منفی به شدت زیاد و یا کم، هر دو نامطلوب تلقی می‌شوند و بر عملکرد فرد تأثیر گذار هستند. مطالعات نشان داده که ظرفیت ذخیره‌سازی اطلاعات در حافظه‌ی کوتاه‌مدت افرادی که سرخوشی و سرزندگی زیاد دارند، کمتر است. همچنین حالات خلقی مثبت و یا منفی زیاد، کیفیت تصمیم‌گیری افراد را تغییر می‌دهد.
با توجه به تعدد واحدهای رنگ در کشور و اهمیت توجه به سلامت روانی و خلق و خوی کارگران، دکتر فاطمه گل‌بابایی؛ عضو هیئت علمی گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی تهران و همکارانش وضعیت خلقی کارگران صنعت رنگ در ایران را مورد بررسی قرار دادند.
این مطالعه در سال در سال ۱۳۹۵ در واحد رنگ یک صنعت خودروسازی کشور انجام شد. برای انجام این پژوهش، ابتدا تمامی افراد شاغل در یک شیفت کاری در دو واحد رنگ و مونتاژ جهت مطالعه انتخاب شدند. پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ای در خصوص اطلاعات فردی و شغلی، افرادی که سابقه‌ی اعتیاد به مواد مخدر، مصرف الکل، ضربه به سر و عمل جراحی، مصرف داروهای روان‌گردان و قرص‌های اعصاب بودند، از مطالعه خارج شدند. همچنین تمامی افرادی که در این مطالعه شرکت داشتند، دارای تحصیلات دیپلم بودند و افرادی که تحصیلات بالاتر یا پایین‌تر داشتند، از مطالعه کنار گذاشته شدند. در نهایت ۱۰۲ نفر از کارکنان واحد رنگ (به عنوان گروه آزمایش) و ۹۸ نفر از کارکنان واحد مونتاژ که مواجهه‌ای با حلال‌های آلی نداشتند (به عنوان گروه شاهد یا کنترل) مورد بررسی قرار گرفتند.
نمونه‌هایی از هوای بخش‌های مختلف واحد رنگ جمع‌آوری شد و با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی، نوع ترکیباتی که در محیط وجود داشت، مشخص شد. در این آنالیز مشخص شد که بیشترین میزان مربوط به ترکیبات BTEX است. ترکیبات BTEX شامل بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن هستند که کاربرد زیادی در صنعت دارند.
وضعیت خُلقی افراد هر دو گروه با استفاده از پرسش‌نامه مورد بررسی قرار گرفت. این پرسش‌نامه شامل ۳۲ سوال در مورد سرزندگی، آرامش و شادکامی (خُلق مثبت) و تنش، افسردگی، خشم، خستگی و سردرگمی (خُلق منفی) بود. برای تحلیل داده‌هایی که از این پرسش‌نامه‌ها استخراج شدند، از نرم‌افزار آماری SPSS استفاده شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که میانگین نمره‌ی «آرامش» افرادی که با حلال‌های آلی مواجهه داشتند، به طور قابل‌توجه بیشتر بود. همچنین، احساس آرامش با افزایش میزان مواجهه با حلال‌های آلی، بیشتر می‌شود. می‌توان گفت که حلال‌های آلی به دلیل داشتن اثرات تخدیری باعث افزایش آرامش کارکنان واحد رنگ می‌شوند.
برخلاف آرامش، میانگین سرزندگی در گروه آزمایش کمتر از گروه کنترل بود. سرزندگی به رضایت فرد از زندگی و شرایط موجود است و در برگیرنده‌ی نشاط، پر انرژی و فعال و هوشیار بودن فرد است.
بر اساس داده‌های به‌دست آمده، میزان تنش، افسردگی و خستگی در گروه مواجهه نسبت به کنترل بیشتر بود و با افزایش میزان مواجهه با حلال‌ها، نمرات مربوط به خستگی نیز افزایش می‌یافت. همچنین مشاهده شد که افرادی با سابقه‌ی کاری بیشتر نمره‌ی بالاتری در خستگی داشتند.
متغیرهایی مثل سن، سابقه‌ی کاری، مصرف سیگار و وضعیت تأهل، به عنوان عوامل تأثیرگذار بر وضعیت خُلقی افراد شناخته می‌شوند ولی در این پژوهش ارتباطی بین سن و مصرف سیگار با عوامل خُلقی یافت نشد. سن افراد شرکت‌کننده در این پژوهش بین ۳۰ تا ۴۰ سال بود و از نظر سنی همگن بودند، لذا پیدا نکردن ارتباط بین سن و عوامل خلقی منطقی به نظر می‌رسد. اما پیدا نکردن ارتباط بین مصرف سیگار و خلق و خو ممکن است به دلیل محتاط بودن کارگران در گزارش میزان مصرف سیگار باشد.
به گفته‌ی پژوهشگران این تحقیق: «شاغلین واحد رنگ نسبت به گروه شاهد، وضعیت خلقی نامطلوبی دارند. توجه به سلامت روانی کارگران به عنوان یکی از پارامترهای سلامتی بسیار حائز اهمیت است و پیشنهاد می‌شود که مطالعات بیشتری در این حوزه انجام و اقداماتی در خصوص کنترل مواجهه با ترکیبات آلی فرار اتخاذ شود.»
نتایج این پژوهش، بهار سال ۹۸ در فصل‌نامه‌ی علمی پژوهشی بهداشت و ایمنی کار وابسته به انجمن علمی بهداشت کار ایران، منتشر شده است.
منبع: ایسنا
763
