زیپ ۱۳۰ ساله شد/ داستان زیپ؛ از نماد شورش هالیوود توسط مارلون براندو تا سفر با فضانوردان به ماه
شاید بر اثر بروز پاندمی کووید محبوبیت خود را از دست داده باشد زیرا افرادی که از خانه کار می کنند اغلب شلوارهای با کمربند الاستیک را ترجیح می دهند. با این وجود، هر زمان که مجبور شویم از خانه بیرون برویم دوباره همه جا از روی کت گرفته تا شلوار و کیف مان ظاهر می شود: زیپ.
دورکاری و کار از خانه اولین چالشی نیست که زیپ در طول عمر 130 ساله خود با آن مواجه شده است. شلوار جین دکمه دار مرتباً به مد باز می گردد و همه می دانند که گیر کردن زیپ تا چه اندازه می تواند ناامید کننده باشد. با این وجود، زیپ 130 سال پس از ثبت اختراع از جایگاه خود به عنوان اصلی ترین اکسسوری مُد دفاع کرده است.
چگونه همه چیز آغاز شد؟
مدل های اولیه زیپ برای لباس در اوایل دهه 1850 میلادی عرضه شدند. با این وجود، آن زیپ ها زنگ زدند و اغلب ناخواسته باز شدند. استفاده از آن زیپ ها ناخوشایند و بسیار گران بود.
یک فروشنده سیار آمریکایی به نام "ویتکام جادسون" در سال 1890 یک نسخه بهبود یافته از نگهدارنده را توسعه داد و در تاریخ 29 آگوست 1893 میلادی حق ثبت اختراع خود را دریافت کرد. اندکی بعد او اختراع خود را در نمایشگاه جهانی شیکاگو ارائه کرد. زیپ جادسون به عنوان جایگزینی برای بند کفش بلند روی چکمه طراحی شده بود. با این وجود، ظاهرا بستن بند کفش برای همگان خسته کننده نبود و اختراع او با بی تفاوتی مواجه شد.
ارتش امریکا مشتری اصلی بود
مهندسان دیگر به بهینه سازی این اختراع از جمله در اروپا ادامه دادند. ارتش ایالات متحده به یکی از خریداران عمده آن تبدیل شد و در طول جنگ جهانی اول زیپ ها را در لباس و تجهیزات سربازان ادغام کرد. تا اواخر دهه 1930 میلادی بود که این اختراع بالاخره صنعت مُد را متحول کرد. همان طور که اغلب در مورد نوآوری های مد در آن زمان اتفاق می افتاد زیپ در ابتدا فقط برای لباس های مردانه استفاده می شد زیرا پوشیدن لباس هایی با قابلیت زود در آورده شدن از بدن برای زنان امری نامناسب قلمداد می شد. هنگتمی که در نهایت زیپ ها بر روی لباس زنانه قرار گرفتند به جای آن که در قسمت فاق قرار بگیرند به طور مجزا در کناره قرار می گرفتند تا توجه بیننده به قسمت های خصوصی زنان جلب نشود. در آلمان شلوار جین در دهه 1960 میلادی به عنوان لباسی بدون جنسیت پذیرفته شد. با این وجود، تا به امروز بسیاری از تولیدکنندگان هنوز شلوارها را بر اساس جنسیت متفاوت طراحی می کنند: زیپ ها در مد زنانه به طور سنتی با دست چپ و برای لباس مردانه با دست راست بسته می شوند. این میراث دوران پیش از اختراع زیپ است زمانی که پلاک های دکمه ای در مد زنانه برای خانم های ثروتمندی طراحی می شدند که توسط خدمتکاران شان لباس می پوشیدند. در حال حاضر، این تمایز به سختی در مورد لباس های تک جنسیتی وجود دارد اگرچه هنوز برای پیراهن، بلوز و کت و شلوار معمول است.
زیپ روی ماه
زیپ ها در ابتدا از فلز ساخته می شدند و بعدا از مواد دیگری مانند نایلون و پلاستیک ساخته شدند. سازندگان هم چنین زیپ هایی ساخته اند که می تواند از دو طرف باز شود. با این وجود، فراتر از پیشرفت‌های فناوری اصل اساسی یکسان باقی مانده است: زیپ از دو نوار پارچه ای انعطاف پذیر با ردیف هایی از دندانه های فلزی یا پلاستیکی ساخته شده که با قلاب زدن به یکدیگر هنگامی که توسط یک لغزنده به هم فشار می‌آورند محکم می‌شوند.
در پایان دهه 1950 میلادی آژانس فضایی ایالات متحده (ناسا) هنگام توسعه لباس‌های فضایی پرفشار خود به فناوری زیپ کمک کرد و یک زیپ مهر و موم شده طراحی کرد که بتواند فشار را تحمل کند. این زیپ ها در ماموریت آپولو 11 در ژوئیه 1969 میلادی اولین فرود روی ماه در لباس فضانوردان مورد استفاده قرار گرفتند. با این وجود، آن لباس ها برای سفرهای طولانی تر به فضا مناسب نبودند و به همین دلیل ناسا زیپ را دور انداخت. با این وجود، جانشینان مقاوم در برابر آتش و مقاوم در برابر مواد شیمیایی برای فناوری ناسا امروزه هنوزبه طور خاص در تجهیزات آتش نشانی و کارخانه های شیمیایی مورد تقاضا هستند.
شورش و هنر پاپ
زیپ به فرهنگ پاپ نیز راه پیدا کرده است. شورشیان هالیوود از جمله مارلون براندو در "وحشی" (1953) و جیمز دین در "شورش بدون دلیل" (1955) سبکی نمادین داشتند و به طور معمولی کت های خود را با زیپ نیمه باز می پوشیدند.
حتی در سال 1971 میلادی زیپ کماکان توانست جنجال برانگیز باشد. در آن سال رولینگ استونز آلبوم افسانه ای خود را با نام "انگشتان چسبنده" منتشر کرد که جلد آلبوم آن توسط اندی وارهول نماد هنر پاپ طراحی شده بود. تصویر روی جلد آلبوم یک زیپ فلزی واقعی بود. اگرچه زمانی که زیپ باز می شد اندام تناسلی ای آشکار نمی شد و صرفا یک شورت نخی آشکار بود اما در آن زمان این طرحی رسوایی آمیز به نظر می رسید.
رژیم فرانکو در اسپانیا این آلبوم از دید خود "زشت" را سانسور کرد اقدامی که منجر به طراحی تصویر روی جلد البوم دیگری شد و این بار انگشتان زنی در حال خزیدن رو به بیرون از درون یک قوطی حلبی به تصویر کشیده می شد. دولت وقت اسپانیا دستور داد که آهنگ "خواهر مورفین" نیز از آلبوم "انگشتان چسبنده" حذف شود اگرچه تقریبا تمام آهنگ های آن آلبوم حول محور مواد مخدر می چرخیدند.
امروز 130 سال پس از ثبت اختراع زیپ اثبات کرده آمده که باقی بماند. گروه YKK ژاپن بزرگترین تولید کننده زیپ در جهان سالانه حدود 1.5 میلیارد زیپ تولید می کند. زیپ اکنون به سادگی به بخشی از زندگی روزمره ما تبدیل شده است و چندان به آن دقت نمی کنیم البته تا زمانی که گیر نکند!
