همه چیز درباره یبوست/ از علت تا درمان

یبوست یک عارضه معده‌ای -روده‌ای رایج است. افرادی که این مشکل را دارند، حرکات معده‌ای و گوارشی کندتری دارند.

اما علایم یبوست کدامند؟ به طور کلی اگر کمتر از ۳ بار در هفته دفع مدفوع دارید و مدفوع تان سفت و خشک است احتمالا به یبوست مبتلا شده اید.

خوشبختانه بیشتر نمونه‌های یبوست، موقتی هستند. اصلاح شیوه زندگی مانند ورزش و رژیم غذایی پرفیبر می‌تواند برای تخفیف یبوست کافی باشد. یبوست می‌تواند با ملین‌های بدون نسخه نیز درمان شود.

نشانه‌ها

کاهش حرکات گوارشی و اجابت مزاج لزوما بدین معنا نیست که به یبوست مبتلا شده باشید. اگر ۲ و یا تعداد بیشتری از علائم یا نشانه‌های زیر در مورد شما مصداق داشته باشند احتمالا به یبوست مبتلا می‌باشید:

• دفع کمتر از ۳ بار مدفوع در هفته• داشتن مدفوع سفت

• احساس فشار شدید در طول حرکات روده‌ای

• احساس مسدود شدن مقعد

• احساس تخلیه ناکامل پس از اجابت مزاج

• نیاز به کمک گرفتن از دست‌ها برای اجابت مزاج مانند تخلیه دستی یا دستکاری قسمت پایین شکم

با وجود اینکه یبوست می‌تواند آزار دهنده باشد، اما معمولا جدی نیست اغلب افرادی که یبوست دارند، معالجه بیماری خود را پیگیری نمی‌کنند در حالی که یبوست مزمن ممکن است منجر به عوارض یا علائم زمینه ساز اختلالات جدی شود.

اگر یبوست در شما بدون هیچ دلیلی شروع شده است یا اگر تغییراتی در زمینه عادت‌های مرتبط با اجابت مزاجتان دارید و اگر علائم یبوست تان شدید هستند و بیشتر از ۳ هفته طول می‌کشند می‌بایست به پزشک معالج مراجعه نمایید.

ابتلا به هر کدام از علایم زیر ممکن است مشکلات جدی تری را برای سلامتی شما ایجاد کند، پس اگر عوارضی به شرح زیر را در خود مشاهده نمودید حتما به پزشک معالج مراجعه نمایید:

• اجابت مزاج با فاصله بیش از ۳ روز (علیرغم اصلاح رژیم غذایی یا افزایش فعالیت بدنی)

• درد زیاد شکم

• وجود خون در مدفوع

• یبوستی که به حالت اسهال تغییر پیدا می‌کند

• درد مقعد

• مدفوع خیلی نازک شبیه مداد

• کاهش وزن بدون دلیل

علت

معمولا محصولات دفعی هضم (مدفوع) به وسیله انقباضات ماهیچه‌ای روده به جلو رانده می‌شوند. در روده بزرگ (کولون)، اکثر آب و نمک مخلوط دفعی بازجذب می‌شوند، زیرا بدن آن‌ها را برای بسیاری از عملکرد‌های ضروری اش لازم دارد. وقتی کلون بیش از حد آب جذب کند یا اگر انقباضات ماهیچه‌ای کلون به آرامی صورت گیرند، مدفوع سفت و سخت می‌شود و از میان کلون شما بسیار آرام عبور می‌کند. این امر دلیل اصلی یبوست است.

اگر ماهیچه‌هایی که برای حرکت دادن شکم استفاده می‌شوند به درستی هماهنگ نشوند ممکن است به یبوست مبتلا شوید. این مشکل اختلال قسمت تحتانی لگن (anismus) نامیده می‌شود و باعث می‌شود شما با اکثر حرکات شکمی و دفع مدفوع‌ها (حتی نوع نرم آن) درد سختی را تحمل کنید.

تعدادی از عواملی که باعث کاهش تخلیه روده‌ای می‌شوند عبارتند از:

• دریافت مایعات ناکافی یا دهیدراته شدن بدن

• دریافت فیبر ناکافی در رژیم غذایی تان

• نادیده گرفتن حرکات روده‌ای و نیاز به اجابت مزاج یا توجه نکردن به انجام به موقع اجابت مزاج

• کمبود فعالیت فیزیکی (بخصوص در بزرگسالان)

• سندرم روده تحریک پذیر

• تغییرات در شیوه زندگی یا زندگی عادی مانند بارداری، پیری و مسافرت

• بیماری

• استفاده مداوم یا معتاد شدن به ملین‌ها

• برخی بیماری‌های مشخص مانند: دیابت، سکته، بیماری‌های تیروئید و پارکینسون

• مشکلاتی مرتبط با کولون و رکتوم مانند انسداد روده یا دیورتیکولوز

• دارو‌های مشخص مانند دارو‌های تسکین دهنده درد، دیورتیک‌ها و آن‌هایی که در درمان بیماری پارکینسون، فشار خون بالا و افسردگی استفاده می‌شوند

• اختلالات هورمونی مانند کم کاری غده تیروئید

• شکاف مربوط به مقعد و هموروئید که می‌تواند تشنجی را در ماهیچه اسفنکتر مقعد تولید کند.

• از دست دادن نمک‌های بدن در هنگام استفراغ یا اسهال

• جراحت‌هایی در هسته نخاعی که می‌توانند بر اعصابی که به روده منتهی می‌شوند اثر گذارند.

• یبوست ممکن است نشانه بسیاری از عوارض بالینی جدی مانند: سرطان کولورکتال، اختلالات هورمونی یا بیماری‌های اتو ایمیون باشد. در بچه‌ها یبوست ممکن است نشان دهنده بیماری هیرشیرونگ (Hirschsprung) باشد شرایطی که منجر به از دست دادن بخشی از سلول‌های عصبی مرتبط با کولون می‌شود.

اگر بچه‌ها از دستشویی بترسند یا دوست نداشته باشند که به دستشویی مراجعه کنند دچار یبوست می‌شوند. کودکان بزرگتر نیز ممکن است به نیاز بدنشان به اجابت مزاج بی توجهی کنند یا آن را نادیده بگیرند.

عوامل خطر

اگر موارد زیر برای شما مصداق داشته باشند احتمال ابتلا به یبوست در شما بیشتر می‌گردد:

• مسن بودن

• منزوی و تنها شدن

• بستری شدن در رختخواب

• رژیم غذایی کم فیبر

• مصرف ناکافی مایعات

• مصرف برخی دارو‌های خاص شامل دارو‌های مسکن، آرام بخش‌ها یا برخی دارو‌ها که باعث کاهش فشارخون می‌شود.

• شیمی درمانی

• زنان بیشتر از مردان و کودکان بیشتر از بزرگسالان دچار یبوست می‌شوند.

• اگر باردار هستید ممکن است به خاطر تغییرات هورمونی دوران بارداری، احتمال ابتلا به یبوست در شما بیشتر گردد.

عوارض

اگر چه یبوست می‌تواند به شدت آزار دهنده باشد، اما این مسئله زیاد جدی نیست. اگر یبوست مداوم باشد و مخصوصا اگر موجب وارد شدن فشار زیادی بر بدن گردد ممکن است بعضی عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

• هموروئید یا ترک (ایجاد شکاف) در مقعدتان و این هنگامی رخ می‌دهد که مدفوع سخت موجب انبساط اسفنکتر تحتانی گردد.

• به هم فشردگی مدفوعی وقتی که توده‌ای از مدفوع سخت که بوسیله حرکات روده‌ای معمولی دفع نمی‌شود و ممکن است نیاز داشته باشید که مدفوع به هم چسبیده را به صورت دستی حذف کنید.

• افتادگی روده هنگامی اتفاق می‌افتد که مقدار کوچکی از بافت روده در بین ناحیه مقعد بوجود می‌آید. این شرایط منجر به ترشح موکوس از مقعد می‌شود.

• اگر مداوما از ملین‌ها استفاده کنید ممکن است سندرم روده در شما ایجاد گردد که این موضوع باعث می‌شود که معده و دستگاه گوارش شما برای درست کار کردن به این ملین‌ها وابسته بشود. ملین‌هایی که استفاده می‌شوند ممکن است منجر به مشکلات دیگری نیز بشوند که شامل جذب ناکافی ویتامین‌ها و دیگر مواد مغذی است و باعث آسیب رساندن به دستگاه گوارشی شما می‌شود.

آمادگی برای ویزیت پزشک

در ابتدا احتمالا به دکتر خانوادگی یا به پزشک عمومی مراجعه می‌نمایید. اگر دکتر به نمونه‌های پیشرفته‌تر یبوست مشکوک بشود، ممکن است به یک متخصص در اختلالات هاضمه (متخصص بیماری‌های معده و روده) ارجاع داده شوید.

به دلیل اینکه قرار ملاقات می‌تواند خلاصه و کوتاه مدت باشد و به دلیل اینکه مسائل زیادی برای پوشش دادن در آن مدت زمان کوتاه وجود دارد، عقیده بسیار خوبی است که از قبل برای این قرار ملاقات آماده شویم.

اینجا بعضی اطلاعات وجود دارد که به شما کمک می‌کند که برای قرار ملاقاتتان آماده بشوید و اینکه چه انتظاری از دکترتان داشته باشید.

• آگاه شدن از هر محدودیتی قبل از قرار ملاقات: در زمانی که شما دکتر را ملاقات می‌کنید، مطمئن شوید که هر سوالی که برایتان پیش می‌آید را بپرسید، مانند محدودیت در رژیم تان یا خوردن غذا‌هایی با فیبر بالا برای آماده شدن برای تست‌های تشخیصی...

• هر نشانه‌ای که در حال تجربه کردن هستید را یادداشت کنید، و حتی علایمی که به نظر نامربوط به یبوست می‌آید را نیز یادداشت کنید.

• اطلاعات شخصی را که شاملهر استرس مهم یا تغییرات اخیر در زندگی تان هست، مانند مسافرت یا باردار شدن را یادداشت کنید.

• لیستی از همه دارو‌هایی که مصرف می‌کنید، که شامل هر نوع ویتامین، مکمل، یا دارو‌های گیاهی هست را یادداشت کنید.

• اگر امکان داشته باشد یکی از اعضا خانواده یا دوست خود را همراه ببرید. این موضوع می‌تواند برای شما دشوار باشد که تمامی اطلاعات فراهم شده در طول قرار ملاقات را به خاطر بسپارید. کسی که شما را همراهی می‌کند ممکن است نکته‌ای که شما از دست داده اید یا فراموش کرده اید را به خاطر بیاورد.

• سوالاتی که می‌خواهید از دکترتان بپرسید را یادداشت کنید.

زمان ملاقات شما با دکترتان محدود است؛ بنابراین آماده کردن لیستی از سوالات به شما کمک خواهد کرد که در زمان صرفه جویی کنید. سوالاتتان را از مهم‌ترین تا کم اهمیت‌ترین لیست کنید. برای این بیماری بعضی از سوالات مهم که باید پرسیده شوند عبارتند از:

• احتمالا چه چیزی دلیل ظهور نشانه‌ها و عوارض در من هست؟

• آیا دلایل مهم دیگری برای علایم و مشکل من وجود دارد؟

• چه نوع آزمایشاتی نیاز است که من انجام دهم؟

• آیا یبوست من موقتی است یا مزمن؟

• بهترین راهکار برای برطرف گشتن مشکل من چیست؟

• چه روش‌های درمانی جایگزینی را به جای درمان مقدماتی این بیماری پیشنهاد می‌کنید؟

• من علاوه بر این مشکل به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا می‌باشم چگونه می‌توانم این مشکل را در کنار تمام مشکلات دیگرم به خوبی مدیریت کنم؟

• آیا محدودیتی وجود دارد که نیاز باشد من آن را دنبال کنم؟

• آیا جانشینی برای دارو درمانی وجود دارد که شما به من پیشنهاد کنید؟

• آیا بروشور یا دفترچه‌ای وجود دارد که برای مطالعه با خود ببرم؟ چه وب سایتی را برای مطالعه معرفی می‌کنید؟

علاوه بر سوالاتی که آماده کرده اید که از دکترتان بپرسید، هر زمانی که چیزی را متوجه نشدید در پرسش سوال خود تردید نکنید

دکترتان احتمالا سوالاتی را از شما می‌پرسد و این سوال‌ها ممکن وقت زیادی را از شما بگیرد. مرسوم‌ترین سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد عبارتند از:

- چه زمانی برای اولین بار نشانه‌های یبوست را تجربه کردید؟

- آیا علائم یبوست تان موقتی یا ادامه دار بوده است؟

- چقدر این علائم شدید هستند؟

- چه چیزی به نظر می‌رسد که علائم یبوست شما را بهتر می‌کند؟

- چه چیزی به نظر می‌رسد که علائم یبوست شما را بدترمی کند؟

- آیا شما خونی را در مدفوع یا آب یا کاغذ توالت تان مشاهده می‌کنید؟

- آیا در هنگام دفع، به شما فشار وارد می‌شود؟

- آیا شما سابقه خانوادگی در ارتباط با مشکلات هضم و جذب یا سرطان کولون دارید؟

_آیا شما مصرف داروی جدیدی را شروع کرده اید یا دوز داروی جدیدتان را تغییر داده اید؟

به هنگام یبوست چه اقداماتی را می‌توانید انجام دهید؟

آگاه باشید که بعضی تست‌های تشخیصی به کسب آمادگی‌هایی نیاز دارند. برای مثال افرادی که این آزمایشات برای آن‌ها انجام می‌شود نیاز خواهند داشت که رژیم غذایی با فیبر بالا مصرف کنند و در مقابل از مصرف ملین‌ها برای یک دوره زمانی مشخص قبل از تست محروم می‌شوند. می‌توانید قبل از مراجعه به مطب از پزشکتان برای پیروی از دستورالعمل خاص مشورت بگیرید.

آزمایش‌های تشخیصی

دکترتان از سابقه بالینی ورزش و فعالیت بدنی تان و یا در مورد دارو‌ها یا نسخه‌هایی که بدون نسخه دریافت کرده اید، از شما سوال می‌کند. دکتر با کمک تست‌های تشخیصی بعضی شرایط را حذف خواهد کرد، این شرایط عبارتند از: انسداد در روده کوچک یا کولون (انسداد روده)، تنگ شدگی کولون، شرایط آندوکرین مانند هیپوتیروئید یا اختلالات الکترولیت مانند کلسیم اضافه در خون (هیپرکلسمی).

تست‌های گسترده‌ای برای افراد مبتلا به علایم شدید یبوست وجود دارند. ممکن است اجرای پروسه‌های تشخیصی به شرح زیر را نیاز داشته باشید:

• Barium enema X-ray: دراین تست، مسیرروده شما با رنگ متمایز (باریم) هم پوشانی شده است؛ بنابراین راست روده، کولون و بعضی مواقع قسمتی از روده کوچک می‌تواند به طور واضح در X-ray نشان داده شود.

• Defecography: در این پروسه X-ray، دکترتان راست روده شما را با یک خمیر مایع با پایداری‌ای شبیه به مدفوع. پر خواهد کرد به موازات اینکه خمیر چسب دفع می‌شود X-ray برای ارزیابی تمامیت دفع مدفوع و انقباضات ماهیچه راست روده موثر واقع می‌شوند.

• Sigmoidoscopy (سیگموئیدسکوپی): در این پروسه، دکترتان یک میله قابل انعطاف سبک را وارد مقعدتان می‌کند تا راست روده و قسمت پایین‌تر کولونتان را آزمایش کند.

• Colonoscopy (کولونوسکوپی): این پروسه تشخیصی به دکترتان اجازه می‌دهد که تمام کولون را با یک لوله انعطاف پذیر مجهز به دوربین ارزیابی کند.

• Anorectal manometry: در این پروسه، دکترتان میله‌ای باریک و قابل انعطاف را در داخل مقعد و راست روده شما وارد می‌کند و سپس بالن کوچکی را در نوک لوله پر از باد می‌کند. سپس این وسیله ماهیچه اسفنکتر را به عقب می‌راند. این پروسه به دکترتان امکان اندازه گیری هماهنگی ماهیچه‌هایی که برای حرکت روده تان استفاده می‌کنید را می‌دهد.

• استفاده از نشانگر‌ها برای بررسی عبور و انتقال از نواحی کولورکتال (Marker studies or colorectal transit): در این پروسه شما کپسولی دریافت می‌کنید که شامل نشانگر‌هایی است که X-rays‌هایی را برای که بیشتر از چندین روز گرفته شده است را نشان می‌دهد. پزشکتان نشانه‌هایی از تداخل ماهیچه‌های روده و اینکه چگونه غذا به خوبی در بین کولون حرکت می‌کند را جستجو می‌کند.

درمان دارویی

ملین ها: این دارو‌های بدون مجوز پزشک باید به عنوان آخرین چاره در نظر گرفته شوند. چون بدن می‌تواند به مصرف آن‌ها عادت کند و بدون مصرف آن‌ها نمی‌تواند فعالیت طبیعی خودش را انجام دهد. در اینجا انواع مختلف از ملین‌ها وجود دارد:

• محرک‌هایی که باعث انقباضات ریتمیک در روده می‌شوند. مثال‌های آن شامل: Correct، Dulcolax و Senokot می‌شوند.

• نرم کننده‌هایی که باعث می‌شوند مدفوع در میان کولونتان با آسانی بیشتری حرکت کند. مثال‌های آن شامل روغن معدنی، و Fleet هستند.

• نرم کننده‌های مدفوع که مدفوع را نرم می‌کنند و از دهیدراته شدن آن جلوگیری به عمل می‌آورند. مثال‌ها شامل Colace و Surfak است.

• مکمل‌های فیبر یا ملین‌های عمده عموما به عنوان بی خطرترین ملین‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند. مثال‌های آن شامل:FiberCon، Metamucil, Konsyl, Serutan و Citrucel هستند. این موارد باید با آب فراوان مصرف بشوند.

• اسموتیک ها. به مایعات کمک می‌کند تا در بین کولون حرکت کند. مثال‌های این موارد شامل:, Sorbitol Cephulac و Miralax هستند.

• ملین‌های نمک دار مانند اسفنج عمل می‌کند که آب را به داخل کولون برای حمل آسانتر مدفوع، می‌کشند. مثال‌ها شامل شیر منیزیمی و Haley's M-O است.

• لوبی پروستون یا Lubiprostone با نام تجاری Amitiza:داروی دیگری است که دردرمان یبوست شدید و مقاوم به سایر دارو‌ها توصیه می‌شود. ترشح آب و احتمالاً حرکات روده را افزایش می‌دهد.

• آگونیست های۵-HT-۴. این عوامل رهایی ترکیباتی در بدنتان که ترشح مایعات را در روده افزایش و زمان ترانزیت کولونی را کاهش می‌دهد، تحریک می‌کند. Prucalopride یکی از آگونیست‌های ۵-HT-۴ است.

اگر یک اختلال اساسی باعث ایجاد یبوست در شما گردد معالجه با هدفی خاص دنبال خواهد شد. اگر مشکل قسمت تحتانی لگن، باعث یبوست در شما شود دکترتان ممکن است بیوفیدبک‌هایی (بازخوردزیستی) را به عنوان دارو به شما پیشنهاد بدهد. این تکنیک ممکن است به شما کمک کند که یاد بگیرید ماهیچه‌هایی را که برای حرکات روده‌ای استفاده می‌کنید با هم هماهنگ سازید.

اگر شما باردار هستید و یبوست هم دارید، مقدار زیادی غذا با فیبر بالا مانند میوه‌ها و سبزیجات و دانه‌های کامل بخورید. مقدار زیادی نوشیدنی بنوشید و تا آنجا که می‌توانید، ورزش کنید. شنا و پیاده روی می‌توانند انتخاب‌های خوبی باشند.

اگر یبوست شما به تغییرات زندگی یا معالجات دارویی پاسخ نمی‌دهد ممکن است جراحی برداشت قسمتی از کولون شما توصیه شود. در این پروسه، قسمت یا قسمت‌هایی از اسفنگتر مقعد یا راست روده برداشته می‌شوند.

باید این نکته مورد توجه قرار گیرد که تشخیص برنامه درمان موفق، نیاز به زمان و تلاش کافی دارد.

درمان‌های جایگزین:

در بسیاری از موارد تغییرات ساده شیوه زندگی و رژیم غذایی تان، می‌تواند به برطرف کردن نشانه‌های یبوست کمک کنند. همچنین چندین روش جایگزین می‌توانند آسودگی را فراهم کنند، اگر چه این روش‌ها به صورت گسترده مورد مطالعه واقع نشده باشند.

• ماساژ: ماساژ به وسیله دستکاری، فشار دادن و کشیدن پوست و ماهیچه‌ها و مفاصل کار می‌کند. تکنیک‌ها شامل acupressure و shiatsu هستند. وقتی ماساژ در منطقه شکمی به کار گرفته می‌شود، ماساژ می‌تواند به آرام سازی ماهیچه‌هایی که مثانه و روده را تقویت می‌کنند و به ارتقا فعالیت روده کمک کند.

• طب سوزنی: این طب چینی سنتی، شامل الحاق و با دست گذاشتن ۵ سوزن در قسمت‌های مختلف بدن است. این درمان ممکن است به تحریک کولون کمک کند و درد یبوست را برطرف نماید، اگرچه اثرش برای این موضوع هنوز ثابت نشده است.

• درمان‌های هموپاتیک: هموپاتیک یک سیستم دارویی کلی نگر غیر رسمی است که منحصرا برای تسکین علایم بیماری شما وجود دارد. درمان‌های هموپاتیک بی شماری برای یبوست وجود دارد؛ و آن‌ها به طور نمونه شامل ملین‌هایی بر پایه گیاهی هستند. یک دکتر هموپاتیک ممکن است شاخه گیاهی bryonia را برای درمان مدفوع سخت توصیه کند. در حالیکه توصیه کردن گوگرد برای مدفوع دردناک و سخت است. اگر شما سوالی دارید می‌توانید با دکترتان یا یک داروساز بحث کنید.

منبع: باشگاه خبرنگاران

1980