بهترین روشهای درمان گرفتگی بینی

از جمله مشكلات ناشی از سرمای زمستان، گرفتگی بینی است كه معمولا خود را با آبریزش، گرفتگی و عطسه نشان می‌دهد. این گرفتگی راه تنفس از بینی را مسدود می‌كند یا كاهش می‌دهد در نتیجه شما مجبور می‌شوید از دهان نفس بكشید و برخی دردسرها تازه از اینجا شروع می‌شوند. چرا كه هوای سرد زمستان به خاطر كاهش رطوبت بسیار خشك و سرد است و این سرما و خشكی وارد دهان و حلق می‌شود و علاوه بر خشكی دهان، گلودرد را به همراه دارد.

ایمن شدن در برابر سرما

بینی دمای هوایی را كه وارد ریه‌ها می‌شود، تنظیم می‌كند. حتی زمانی كه در هوای سرد قرار می‌گیرید بینی تلاش می‌كند دمای هوای طبیعی ورودی به ریه‌ها را حفظ كند. بنابراین در صورتی كه دمای هوا سردتر یا گرم‌تر از حد متعادل بینی باشد، باعث گرفتگی بینی و آبریزش مخاط‌های آن می‌شود. سرما با افزایش و غلیظ شدن مخاط‌های بینی و ریه باعث گرفتگی شده و در این شرایط بافت بینی تحریك و منجر به بروز واكنش حساسیت‌زا می‌شود. درست است كه هوای سرد، گرفتگی بینی را ایجاد و تشدید می‌كند، ولی با رعایت اصولی می‌توانید این وضعیت را بهبود ببخشید.

افزایش مخاط بینی یكی از علائم گرفتگی است. بدن همیشه مخاط داخلی را تولید می‌كند ولی سرما این مخاط را غلیظ‌تر می‌كند. در این فصل مصرف مایعاتی از قبیل آب، چای و آبمیوه می‌تواند مخاط را روان و رقیق كند، بنابراین خروج آنها را آسان‌تر می‌كند و گرفتگی بینی از بین می‌رود. در نقطه مقابل می‌بایست از مصرف نوشیدنی‌های گازدار كه راه‌های هوایی بینی را خشك می‌كند، خودداری كرد. كنترل هوای بیرون تحت كنترل ما نیست ولی حداقل می‌توانیم هوای داخل منزل را در حد متعادل حفظ كنیم. از یك دستگاه بخور یا مرطوب كننده برای مبارزه با سرما و خشكی محیط استفاده كنید تا هوای تنفسی شما مرطوب و گرم شود.

گرفتگی یا احتقان بینی مشكل شایعی است كه افراد زیادی با آن درگیر هستند و معمولا با سرماخوردگی معمولی، عفونت سینوسی، آنفلوآنزا و حساسیت یا آلرژی در ارتباط است و ایجاد هر یك از این عوامل می‌تواند باعث بروز گرفتگی بینی شود. پیامد این حالت‌ها انسداد بینی است كه باعث می‌شود فرد یا اصلا قادر به تنفس از راه بینی نباشد یا از راه بینی به سختی نفس بكشد. به طور كلی گرفتگی بینی زمانی رخ می‌دهد كه بافت داخل بینی و نیز عروق خونی كه در بینی قرار دارند، متورم شوند و حالت تنگی یا گرفتگی ایجاد كند.

در این میان حساسیت به برخی مواد همچون گرد و غبار، گرده‌های گل و گیاه، گرده‌های ریز موی حیوانات خانگی و حتی قرار گرفتن در معرض دود سیگار هم می‌تواند باعث بروز گرفتگی و حتی تشدید این حالت شود. البته برخی افراد به طور مزمن دچار گرفتگی بینی هستند و دلیل مشخصی برای احتقان وجود ندارد كه به این وضعیت رینیت غیر آلرژیك می‌گویند. در برخی از این افراد كه دچار گرفتگی بینی هستند گاهی آبریزش بینی وجود دارد و در برخی افراد مشاهده نمی‌شود.

البته گرفتگی بینی در افراد بزرگسال و كودكان ممكن است تنها باعث آزار آنها شود و خطر جدی برای آنها در پی نداشته باشد؛ ولی در نوزادان كه معمولا از راه بینی تنفس می‌كنند، گرفتگی می‌تواند بسیار خطرناك باشد. در این میان درست است كه گرفتگی بینی روی بزرگسالان و كودكان تنها در حد یك آزار است ولی گاهی این آزار تا حدی می‌رسد كه فرد را عاصی و مجبور می‌كند به هر روشی متوسل شود تا از این گرفتگی خلاص شود.

علاوه بر این، گاهی ممكن است تداوم این حالت برای مدت طولانی تأثیر منفی روی گوش‌ها، شنوایی و نیز نحوه صحبت كردن فرد بگذارد كه به طبع زیاد خوشایند نیست. از طرفی گرفتگی بینی می‌تواند خواب افراد مبتلا را هم مختل كند و افراد در طول شب دچار كم‌خوابی و بی‌خوابی و در طول روز دچار كسلی و خواب آلودگی شده و هنگام خواب خرخر كنند و حتی ممكن است در حین خواب دچار وقفه‌های تنفسی شوند و همین عامل می‌تواند زندگی و كار فرد را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد.

جدیدترین بررسی‌ها حاكی از آن است كه گرفتگی بینی می‌تواند علامتی از وجود آسم در بیماران مبتلا باشد. بنابراین چنانچه در طولانی مدت دچار گرفتگی بینی و آبریزش بینی هستید و علاوه بر آن، دچار خس‌خس سینه می‌شوید، در فعالیت بدنی در نفس كم می‌آورید و حتی در خواب دچار مشكل تنفسی می‌شوید، حتما به پزشك مراجعه كنید تا دقیق مورد بررسی قرار گیرید.

از آتش بیارهای معركه غافل نشوید

به طور معمول گرفتگی بینی بر اثر ویروس یا باكتری ایجاد می‌شود كه عمده ترین عوامل ایجادكننده این حالت سرماخوردگی معمولی یا زكام، آنفلوآنزا و عفونت ویروسی است ولی علاوه بر اینها مشكلات و عوامل دیگری هم در این امر نقش دارند.

مصرف غذاهای تند و پرادویه، حساسیت به برخی مواد غذایی همچون بادام زمینی و شیر از جمله حساسیت‌های غذایی هستند كه ممكن است با مواجهه با آنها دچار گرفتگی بینی شوید. استفاده از عطر و لوازم آرایشی و حتی قرار گرفتن در معرض چنین موادی نیز می‌تواند گرفتگی بینی را ایجاد یا تشدید كند. در این میان فراموش نكنید كه هرگز در معرض هوای خشك و دود سیگار و انواع دخانیات، گرده‌ها و گل و گیاه‌های معطر قرارنگیرید.

برخی بیماری‌ها همچون تب یونجه، سینوزیت مزمن و حاد، سردردهای خوشه‌ای، سرخجه، سرخك، تورم غدد لنفاوی، مشكلات تیروئیدی و سیاه سرفه و التهاب ریه مستعدكننده گرفتگی بینی به شمار می‌روند.

و البته بارداری، استفاده از داروهای فشار خون و نیز استفاده از برخی انواع داروها، تغییرات هورمونی و بروز استرس می‌تواند شما را دچار احتقان بینی كند. اما برخی عوامل هم در خود بینی هستند كه عامل بروز گرفتگی می‌شوند. پولیپ بینی، انحراف بینی، وجود جسم خارجی در بینی و نیز استفاده بیش‌از 3 روز از قطره‌ها و اسپری‌های ضد احتقان بینی می‌توانند این حالت را تشدید كند.

معمولا احتقان بینی همراه با گرفتگی است و اغلب فرد در این شرایط دچار آبریزش هم می‌شود ولی این امر همیشگی نیست. در موارد شدیدتر بیماری، فرد ممكن است با عفونت گوش، مشكلات خواب و حتی خرخر روبه‌رو شود. افرادی كه دچار گرفتگی بینی هستند گهگاه تو دماغی صحبت می‌كنند و حالت سرماخورده دارند. اكثر این بیماران به دلیل گرفتگی‌بینی معمولا با دهان باز تنفس می‌كنند و همین امر باعث خشكی دهان می‌شود.

در صورتی كه علائم ذكر شده بیش از 10 روز به طول انجامید، اگر بیش از 3 روز ادامه داشت، در صورتی كه ترشحات بینی سبز رنگ و همراه با تب و درد سینوس‌ها بود (از علائم عفونت باكتریایی)، اگر مبتلا به آسم یا التهاب ریه هستید یا از داروهای خنثی‌كننده ایمنی بدن استفاده می‌كنید و چنانچه در ترشحات بینی خون مشاهده شد یا پس از آسیب وارده به سر شاهد ترشحات شفاف مداوم از بینی خود بودید، بلافاصله به پزشك مراجعه كنید. البته درباره این علائم در كودكان بیشتر مراقب باشید. اگر كودكتان زیر 2 ماه سن دارد و دچار تب شده، اگر كودك آبریزش یا گرفتگی بینی دارد و دچار مشكل تنفسی شده است، هر چه زودتر او را به مركز درمانی انتقال دهید.

اقدامات پزشكی در درمان گرفتگی

به طور كلی داروهایی كه معمولا برای درمان یا بهبود علائم به كار می‌روند انواع مختلفی دارند و در هر مورد پزشك بسته به شرایط بیمار و شدت بیماری آنها را تجویز می‌كند. آنتی هیستامین‌های خوراكی: این گروه از داروها معمول‌ترین داروهایی هستند كه برای آلرژی استفاده می‌شوند. آنتی هیستامین‌ها فعالیت هیستامین‌ها را كه به عنوان مواد شیمیایی در زمان واكنش سیستم ایمنی نسبت به آلرژن ترشح می‌شوند، كاهش می‌دهند. ترشح هیستامین‌ها منجر به بروز علائم رینیت آلرژیك می‌شوند. البته آنتی هیستامین‌ها تسكین دائمی ایجاد نمی‌كنند و گرفتگی بینی را نیز كاهش نمی‌دهند، بلكه تنها به‌طور موقت علائمی چون عطسه، خارش، ترشحات بینی و كهیرها را تسكین می‌دهند.

مهم‌ترین عوارض جانبی این گروه از داروها خواب آلودگی است و آن هم به خاطر اختلال در عملكرد هیستامین‌هاست كه انتقال دهنده عصبی سلول‌های مغزی به شمار می‌روند. پس در زمان مصرف، از انجام فعالیت‌های مهمی كه نیاز به تمركز دارند، خودداری كنید. اضطراب، تهوع، كاهش میل جنسی، افسردگی، كاهش اشتها، لرزش، خشكی دهان، مشكل در دفع ادرار، ورم معده و سرگیجه از دیگر عوارض مصرف این داروها هستند.

از انواع آنتی هیستامین‌ها می‌توان به دیفن‌هیدرامین، كلرفنیرامین، آتاراكس، پریاكتین و فنرگان اشاره كرد. البته در میان این داروها، استفاده از دیفن‌هیدرامین به خاطر تأثیر سریع و مؤثر آن در مواقع اورژانسی مفیدتر است. افراد مبتلا به آب سیاه، زخم‌های گوارشی، انسداد مجاری ادراری، بزرگی پروستات، آسم، بیماری مزمن ریوی، تیروئید پركار، فشار خون بالا و بیماری قلبی باید با احتیاط این دارو را مصرف كنند. در كودكان زیر 6 سال هم تنها با دستور پزشك قابل استفاده است.

البته نسل جدید آنتی هیستامین‌ها مسكن نیست و خواب آلودگی كمتری نسبت به نسل اول ایجاد می‌كند، ولی باید تحت نظر پزشك مصرف شود. از جمله این نسل جدید از آنتی هیستامین‌ها می‌توان به زیرتك(سیتریزین)، آلگرا(فكسوفنادین)، كلارنیكس(دسلوراتامین) و كلاریتین(لوراتادین) اشاره كرد. در این میان زیرتك(سیتریزین) كمترین خواب آلودگی و اختلال روانی را ایجاد می‌كند و تنها علائم را تسكین می‌دهد. از علائم آن هم خواب آلودگی، خشكی دهان، خستگی در همه افراد و درد شكمی، سرفه، اسهال، سردرد و گلودرد در كودكان است. ضمن آن‌كه از مصرف مسكن ها، داروهای خواب‌آور و سست‌كننده عضلات همراه این دارو خودداری كنید.

آنتی هیستامین‌های استنشاقی: این دسته از آنتی هیستامین‌ها در قالب اسپری و فاقد استروئید هستند و تا بیش از 12 ساعت به كاهش علائم كمك می‌كنند. مهم‌ترین اسپری مورد استفاده قرار گرفته در این گروه آستلین (آزلاستین) است. این اسپری‌ها در افرادی كه به آلرژن‌های فصلی و مواد حساسیت‌زای محیطی واكنش نشان می‌دهند، بسیار مفید است ولی در كنار اینها ممكن است باعث سردرد، احساس تلخی دهان، اضافه وزن، درد عضلانی و سوزش بینی شود. بیماران كلیوی باید از مقادیر كم این دارو استفاده كنند و در صورتی كه قصد حاملگی دارید یا قرار است تحت جراحی قرار گیرید حتما با پزشك درخصوص مصرف این دارو مشورت كنید.

ضد احتقان‌های خوراكی و استنشاقی: این نوع داروهای ضدحساسیتی، عروق خونی بینی را منقبض كرده و تولید مایعی را كه سبب انسداد سینوس‌ها می‌شود، كاهش می‌دهد. دو نوع از ضد احتقان‌ها عبارتند از سودافدرین‌ و فنیل افرین. علاوه بر این دو نوع، نوع سومی هم با عنوان فنیل پروپانولامین وجود دارد كه به علت خطر بروز خونریزی مغزی مورد تأیید نیست. این ضد احتقان‌ها برای درمان گرفتگی بینی و حساسیت افراد به گرده و نیز بهبود علائم ویروسی گرفتگی بینی و سینوزیت مؤثرند و مایع عفونی راه‌های هوایی را خشك می‌كند.

معمول‌ترین ضد احتقان‌هایی كه در غالب موارد مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:‌ بكلومتازون، فلوتیكازون(فلوناز)، تریامسینولون، مومتازون، بودسونید، آتروهیست پلاس، پروفن و اوكسی متازولین‌ها (مانند افدرین.)

ضد احتقان‌ها با وجود فوایدشان عوارض جانبی هم دارند كه مهم‌ترین آنها بی‌خوابی است كه درست برخلاف خواب‌آور بودن آنتی هیستامین‌ها عمل می‌كنند. در واقع آنتی هیستامین‌ها و ضد احتقان‌ها عوارض جانبی دارند كه ضد هم هستند و بهترین روش مصرف، تركیب این دو نوع دارو با یكدیگر است كه در این صورت اثر داروها مضاعف می‌شود. از عوارض دیگر ضد احتقان‌ها می‌توان به ناآرامی، مشكل در دفع ادرار، سردرد و افزایش فشار خون اشاره كرد و بهترین زمان مصرف، چندین ساعت پیش از خواب است. استفاده بیش از 3 روز از این اسپری‌ها باعث عود گرفتگی بینی و حتی تشدید این وضعیت می‌شود.

اسپری‌های غیراستروئیدی بینی: از نخستین اسپری‌های این گروه می‌توان از سدیم كرومولین (نیزال كروم) نام برد. این اسپری، داروی بی‌خطری است كه زنان باردار با خیال راحت می‌توانند از آن استفاده كنند. این دارو علائم آلرژی را كاهش داده و تنها ممكن است باعث تحریك‌پذیری بینی شود. بهتر است چند هفته پیش از شروع فصل آلرژی از آن استفاده كرده و پیش از مصرف، بینی را با محلول نمكی شستشو دهید تا راه‌های هوایی بینی را تمیز كرده و تماس دارو را با مخاط بینی بیشتر كند.

اسپری‌های استروئیدی (كورتیكواستروئیدی) بینی: این نوع اسپری‌ها به خاطر خنثی كردن علائم گسترده‌ای از آلرژی مانند گرفتگی بینی، ترشحات پشت حلق، خارش و عطسه بسیار مؤثرتر از انواع دیگر هستند. اسپری‌های استروئیدی التهاب بینی را كاهش داده و راه هوایی را باز می‌كند بنابراین تنفس از راه بینی راحت تر می‌شود. این داروها نیز مانع ترشح هیستامین‌ها می‌گردند و چون براحتی جذب جریان خون نمی‌شوند، نسبت به استروئیدهای خوراكی عوارض جانبی كمتری دارند.

از معروف‌ترین كورتیكواستروئیدها می‌توان به تریمسینولون آستونید، مومتازون، فلوتیكازون(فلوناز)، فلونیزولید، بودنوزید و بكلومتازون اشاره كرد. یكی از عوارض این اسپری‌های استروئیدی بینی ایجاد سوراخ در دیواره بینی، استخوان و غضروف جداكننده سوراخ‌های بینی است. عوارض دیگر هم عبارتند از بالا بردن فشار خون، زخم داخل بینی، آب مروارید، آب سیاه، اضافه وزن، پوكی استخوان، افزایش چربی خون، تغییرات رفتاری، سردرد و بی‌خوابی.

ضد احتقان‌ها را با احتیاط مصرف كنید

ضد احتقان‌ها باعث بالا رفتن قند خون در افراد مبتلا به دیابت می‌شوند و حتی ممكن است سبب افزایش فشار خون بشوند. بنابراین استفاده از ضد احتقان‌ها در افراد مبتلا به دیابت و فشار خون بالا توصیه نمی‌شود. همچنین بیماران كلیوی، افراد مبتلا به اختلالات صرعی، آسم، آب سیاه، بیماری تیروئید، مشكلات دفع ادرار ناشی از بزرگ شدن پروستات به خاطر تداخل ضد احتقان‌ها با داروهای مصرفی در این بیماران و نیز تشدید وضعیت بیماری آنها نباید از این اسپری‌های استفاده كنند.

زنان باردار و زنانی كه قصد حاملگی دارند باید پیش از مصرف این داروها با پزشك مشورت كنند. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد ضد احتقان‌ها ممكن است اثرات مخربی روی جنین بگذارند. همچنین اثرات این داروها وارد شیر مادر شده و به این طریق می‌تواند روی نوزادان شیر خوار اثر بگذارد. پس با احتیاط و تحت نظر پزشك اقدام به مصرف این قبیل داروها كنید.

درمان‌‌های سنتی برای گرفتگی بینی

در بهبود علائم گرفتگی بینی در دسترس‌ترین و ساده‌ترین راه‌هایی كه در زمان‌های اولیه می‌توان انجام داد، كارهای ساده‌ای است كه با كمی حوصله می‌تواند شرایط شما را بهتر كند ولی اینها همگی به طور موقت هستند و برای درمان‌های قطعی‌تر باید به پزشك مراجعه كنید. یكی از موثرترین درمان‌های خانگی كه در دسترس همگان قرار دارد، بخور آب جوش یا آب جوش همراه با كمی روغن اوكالیپتوس و استنشاق آن است كه به گرفتگی بینی كمك زیادی می‌كند.

در روش دیگر نصف قاشق چایخوری سركه را به همراه نمك در یك فنجان آب ریخته بگذارید بجوشد. پس از سرد شدن از آن به عنوان اسپری خانگی استفاده كنید ولی در مصرف آن زیاده روی نكنید. همچنین می‌توانید یك تا 2 قاشق تربچه رنده شده را با یك قاشق چایخوری عسل یا سركه سیب مخلوط كرده و آن را استنشاق كنید.

بوییدن بخار سركه سیبی كه در حال جوشیدن است هم انسداد بینی را باز می‌كند. مخلوطی از آب به همراه چند قطره اورگانو (پونه كوهی) و بخور آن به میزان یك تا 2 بار در روز هم می‌تواند كارساز باشد. مصرف چای‌های گیاهی مانند چای بابونه، زنجبیل، نعنا، بادیان و چای سبز اثرات درمانی در كاهش گرفتگی بینی دارند.

پیشنهاد دیگر برای رهایی از گرفتگی بینی این است كه محلول آب نمك را بجوشانید و پس از سرد شدن با یك قطره چكان، در هر سوراخ بینی 2 قطره از آن بچكانید و منتظر بمانید شوری آب را در حلق حس كنید. سپس در بینی خود هوا پر كنید. این عمل بینی را شستشو داده و گرفتگی‌های خفیف را رفع می‌كند. در واقع نقش درمانی ندارد و از علائم آلرژی نیز جلوگیری نمی‌كند بلكه تنها علائم را بهبود می‌دهد.

انداختن دانه‌های هل روی ذغال داغ و استنشاق بوی آن هم یكی از بهترین راه‌های حل مشكل گرفتگی است. فراموش نكنید كه گرفتگی بینی معمولا با دراز كشیدن تشدید می‌شود. بنابراین هنگام دراز كشیدن و خوابیدن سر خود را كمی بالاتر از بدن قرار دهید. در نهایت هم استفاده از برخی اسپری‌های فلفل و نیز تزریق ماده بی‌حسی كه نوعی كورتیزون محسوب می‌شود به اعصاب داخل بینی می‌تواند گرفتگی را كاهش دهد.

گرفتگی بینی شما از چه نوعی است؟

گرفتگی بینی معمولا به دو شكل در افراد ایجاد می‌شود. از شایع ترین عوامل گرفتگی بینی التهاب مخاط بینی است كه در دو حالت رینیت آلرژیك و غیر آلرژیك وجود دارد. رینیت آلرژیك همان طور كه از نامش پیداست نوع حساسیت زای گرفتگی بینی است كه معمولا با علائمی چون گرفتگی، آبریزش و احساس پری بینی، عطسه و خارش همراه است.

افراد مبتلا معمولا نسبت به آلرژن ها، مواد حساسیت‌زای غذایی، دارویی، شیمیایی و استنشاقی واكنش نشان می‌دهند. برخی تنها در فصول خاصی كه مواد حساسیت زا فراوان است مانند بهار دچار این حالت می‌شوند و گروهی نیز در تمام طول سال این مشكل را دارند.

رینیت غیر آلرژیك نوعی از گرفتگی بینی است كه به دلایل غیرحساسیت‌زا ایجاد می‌شود و ربطی به مواد حساسیت‌زا ندارد، بلكه برخی عوامل هورمونی و استفاده از برخی داروها علت اصلی به شمار می‌روند. بارداری، دیابت، قاعدگی و كم كاری تیروئید می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی ایجاد شده، باعث گرفتگی بینی شود.

استفاده از برخی داروها هم مانند قطره‌های بینی می‌تواند علائم را تشدید كرده و وضعیت بیمار را به حال اول بازگرداند و نیز داروهایی كه برای تنظیم فشار خون در دوران حاملگی به بیمار داده می‌شود، از عوامل مستعد كننده به حساب می‌آید.

منبع: ایران ناز

1980