سکته گرمایی چیست؟

دکتر شجاعی، متخصص طب اورژانس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه گرمازدگی دارای ۴ مرحله است، گفت: مراحل استرس گرمایی، خستگی گرمایی، گرمازدگی، سکته گرمایی از مراحل گرمازدگی هستند که هر کدام علائمی خاصی را دارند.
در مرحله استرس گرمایی فرد علائمی مانند سرگیجه، ضعف، حالت تهوع، تشنگی و سردرد را احساس می‌کند.
در مرحله خستگی گرمایی نیز با علائمی نظیر عرق کردن شدید، خستگی، قرمز شدن پوست، گرگرفتگی یا اسپاسم عضلات به همراه درد، سردرد یا سرگیجه خفیف و حالت تهوع همراه است.

مرحله گرمازدگی با علائمی نظیر رنگ پریدگی، عرق شدید، تهوع، اسهال و استفراغ، جوش‌های ریز گرمازدگی، سردرد، گرفتگی عضلات، خستگی، ضعف، تشنگی شدید، سرگیجه، تکرر ادرار و ادرار تیره رنگ، از دست دادن تمرکز، آدم یا تورم خفیف پا، مچ پا یا انگشتان دست و از دست دادن هوشیاری مشخص می‌شود. همچنین گاهی سلول‌های سطحی پوست آسیب دیده، عرق زیر پوست جمع شده و فرد دچار جوش زیر پوستی یا به اصطلاح عرق‌سوز می‌شود.

مرحله سکته گرمایی نیز با ضربان ضعیف، تنفس سریع، کاهش تعریق، پوست داغ و خشک و قرمز، حالت تهوع، سردرد و سرگیجه، تاری دید، تحریک پذیری و یا تغییرات خلقی، عدم هماهنگی و از دست دادن هوشیاری همراه است که اگر این مرحله شدید باشد می‌تواند به نارسایی ارگان‌های بدن، کما و مرگ منجر شود. وضعیت دیگری که ممکن است با سکته گرمایی شدید رخ دهد، رابدومیولیز است، این بیماری باعث تخریب سلول‌های عضلانی و در نتیجه نارسایی کلیه می‌شود.

دکتر شجاعی برای پیشگیری از بروز گرمازدگی در ایام گرم تابستان به هم‌وطنان توصیه کرد:

نوشیدن مقدار زیاد مایعات: حداقل هشت لیوان آب در روز بنوشید. بدن شما به ازای هر کیلوگرم وزن ۳۰ میلی‌لیتر آب در روز نیازمند است. ولی مصرف مایعات در آب و هوای گرم باید افزایش یابد. اگر نمی‌توانید مقدار زیادی آب بنوشید یک نوشیدنی بدون گاز مثل آب میوه یا دوغ جانشین مناسبی است. از مصرف زیاد نوشیدنی‌های کافئین دار مانند کولا، قهوه و چای اجتناب کنید، زیرا کافئین ادرارآور است و باعث دفع آب از بدن می‌شود.

تغییر رژیم غذایی: از مصرف غذاهای چرب و داغ اجتناب کرده و بهتر است غذایتان کمی نمک داشته باشد.

محافظت از آفتاب و نور مستقیم خورشید: از کرم ضد آفتاب با فاکتور محافظت در برابر آفتاب (SPF) حداقل ۱۵ استفاده کنید. اگر احساس ناخوشی و ضعف به شما دست داد، فوراً از مقابل نور مستقیم خورشید دور شوید.

ورزش و فعالیت بدنی منطقی: در صورت اجبار برای فعالیت بدنی در مناطق گرم و مرطوب، فعالیت بدنی را به تدریج طی ۳ تا ۴ هفته برای عادت کردن بدن به گرما افزایش دهید.

استفاده از لباس‌های خنک و گشاد: لباس‌های سبک و گشاد از جنس کتان و نخ بپوشید، لباس‌های تیره و سنگین گرما را جذب می‌کنند و به یاد داشته باشید برخی از پارچه‌های نازک، حفاظ کافی در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید ایجاد نمی‌کنند. همچنین از کلاه‌های لبه‌دار و ترجیحاً منفذدار و عینک آفتابی برای محافظت از چشم استفاده کنید.

از سفرهای غیرضروری پرهیز کرده و از رفتن به جاهایی که سایبان ندارد و تهویه آن خوب نیست، حتی‌المقدور خودداری کنید. به خصوص ماشین‌های پارک شده در زیر آفتاب جاهای مناسبی نیستند. اگر چاره‌ای جز سفر در هوای گرم ندارید، یک بطری آب همراه خود داشته باشید.

از افراد آسیب‌پذیر در گرمای تابستان مراقبت مخصوص کنید. کودکان و سالمندان مستعد گرمازدگی هستند.

این عضو هیات علمی دانشگاه در خصوص اقدامات درمانی که هنگام بروز گرمازدگی باید صورت گیرد گفت: هنگام مواجهه با فردی که دچار گرمازدگی شده است باید اقدامات زیر انجام شود:

* مصدوم را به جای خنک منتقل سازید، مصدوم دراز بکشد و پاهای او را بالا بیاورید.

* لباس‌های مصدوم را درآورده، ملحفه خیس روی فرد انداخته و آب ولرم روی بیمار بپاشید. حمام گرفتن برای افراد هوشیار توصیه می‌شود.

* برای تسریع دفع حرارت از کولر یا پنکه استفاده کنید. از قرار دادن کیسه‌های یخ در کشاله ران، زیر بغل، زانو، مچ دست و پا نیز می‌توان استفاده کرد.

* در صورتی که فرد هوشیار باشد می‌توان او را تشویق کرد تا کم‌کم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد. محلول ORS یا محلول آب و نمک و شکر (یک قاشق چای‌خوری نمک با ۸ قاشق چای‌خوری شکر در یک لیتر آب) در این شرایط مفید است.

* حوله نم‌دار روی پیشانی و عضلات مصدوم قرار دهید و در صورت هوشیاری می‌توان مصدوم را داخل وان یا لگن آب سرد قرار داد.

* به محض خنک شدن بدن فرد، عمل خنک کردن (در آب سرد یا به شکل دیگر) را متوقف کنید و اگر دمای بدن او مجدداً افزایش یافت، عمل خنک کردن را مجدد شروع کنید.

* ماهیچه‌های گرفته و گرمازده فرد را ماساژ دهید.

* اگر نشانه‌های گرمازدگی بهبود نیافت یا وخیم‌تر شد، بیمار را سریعاً به مرکز درمانی منتقل کنید.

* بهتر است در هنگام سفر در گرمای تابستان علاوه بر نوشیدن آب، چند عدد خیار و نمک در اختیار کودکان قرار دهید.

* شربت آبلیمو و خاکشیر و دوغ تأمین‌کننده آب و املاح از دست رفته بدن هستند. نوشیدن نوشابه در گرما مناسب نیستند.

منبع: تسنیم

10